Ekołahi hadami pratestavali suprać AES. Ciapier jany ŭžo za

Jaskravym simvałam pieramien staŭleńnia da atamnaj enierhii ŭ Jeŭropie stała niadaŭniaja akcyja ŭ horadzie Jui. Na hihanckaj hradzirni 50‑hadovaha reaktara atamnaj elektrastancyi «Tyanž» (Tihange), jaki rychtavali da zakryćcia, źjaviłasia prajekcyja z nazvaj pieśni Queen Don't Stop Me Now i vyjavaj Fredzi Merkjury z padniatym kułakom. Heta zrabili prajadziernyja aktyvisty, pieraniaŭšy mietady svaich byłych apanientaŭ z Greenpeace.

Paradoks u tym, što ciapier i ŭrad Bielhii choča, kab reaktar pracavaŭ. Dla hetaha sioleta navat admianili zakon 22‑hadovaj daŭniny, jaki praduhledžvaŭ pastupovuju admovu ad jadziernaj enierhietyki. Ale apieratar stancyi — francuzskaja kampanija Engie — zajaŭlaje, što ŭžo zapozna.

Kampanija spyniła pracu reaktara na AES i praciahvaje płan pa jaho demantažy. U Engie padkreślivajuć, što chočuć całkam vyjści ź jadziernaha biznesu, jaki dziesiacihodździami prynosiŭ joj tolki hałaŭny bol praz pratesty i niepradkazalnuju palityku bielhijskich uładaŭ.

«Biznes-rašeńni ŭžo pryniatyja, ale nam treba źmianić kurs», — zajaŭlaje Rob de Šuter, aktyvist ekałahičnaj hrupy WePlanet, jakaja padtrymlivaje vykarystańnie jadziernaj enierhietyki i dapamahła arhanizavać akcyju ŭ Jui.

Čamu ŭsio tak źmianiłasia

Za apošnija niekalki hadoŭ staŭleńnie da jadziernaj enierhietyki na Zachadzie źmianiłasia radykalna. Kali raniej jaje ličyli pahrozaj biaśpiecy, to ciapier usio čaściej nazyvajuć krynicaj nizkavuhlarodnaj elektraenierhii, nieabchodnaj dla baraćby z hłabalnym paciapleńniem.

Vajna va Ukrainie pakazała, nakolki zaležnaj zastałasia Jeŭropa ad pastavak rasijskaha hazu. Zakryćcio reaktaraŭ pryviało da taho, što krainy vymušanyja byli viartacca da vuhalu abo pavialičvać spažyvańnie hazu — ź vidavočnymi klimatyčnymi nastupstvami.

Pavodle mierkavańnia ekśpiertaŭ, budaŭnictva novych atamnych stancyj zadarahoje i ryzykoŭnaje, tamu padaŭžeńnie terminu słužby ŭžo najaŭnych reaktaraŭ ličycca adnym z samych tannych sposabaŭ atrymać nizkavuhlarodnuju elektraenierhiju.

Pavialičyć

Adnak na praktycy heta nie zaŭsiody pracuje. U Ispanii ŭładalniki AES rychtujucca da zakryćcia stancyj, bo nie zmahli damovicca z uładami pra finansavyja stymuły, jakija zrabili b ich ekspłuatacyju vyhadnaj. U Vialikabrytanii ŭ 2028 i 2030 hadach pavinny spynić pracu čatyry reaktary, kali ich apieratar nie atrymaje dazvołu praciahvać ekspłuatacyju.

U Hiermanii, jakaja kančatkova zakryła svaje apošnija reaktary ŭ 2023 hodzie, pravacentrysty sioleta navat prapanoŭvali adnavić ich pracu, ale sacyjał-demakraty admovilisia ŭklučać takuju ideju ŭ kaalicyjnyja pieramovy.

Bielhijski tupik

U Bielhii zakon ab pastupovaj admovie ad jadziernaj enierhietyki byŭ pryniaty jašče ŭ 2003 hodzie. Choć u 2025 hodzie jaho skasavali, Engie nie choča finansavać praciah pracy starych reaktaraŭ AES «Tyanž» i AES «Dul» (Doel) pad Antverpienam.

Akramia palityčnych ryzyk, jość i techničnyja prablemy. Bielhijski rehulatar adznačyŭ, što reaktar u «Tyanžy», mahčyma, treba było b dadatkova ŭmacavać, kab jon vytrymaŭ mahčymy ŭdar vialikaha samalota: bujnyja łajniery pralatajuć nad im padčas uźlotaŭ ź bližejšaha aeraporta Lježa.

Adnak hałoŭnaja pryčyna — novaja stratehija kampanii. Engie robić staŭku na adnaŭlalnyja krynicy, hazavyja elektrastancyi i akumulatarnyja sistemy. Užo chutka jana zapuścić novuju hazavuju stancyju, jakaja zamienić častku mahutnaściaŭ «Tyanža», ale heta, prynamsi časova, pavialičyć vykidy parnikovych hazaŭ u krainie.

U svaju čarhu pradstaŭniki bielhijskaha Ministerstva enierhietyki zajavili, što iduć pieramovy pra mahčymaść adnavić staryja reaktary AES «Tyanž» i «Dul». Adzin z varyjantaŭ — kab kampanija EDF, jakaja vałodaje pałovaj «Tyanža», nabyła druhuju pałovu ŭ Engie i pierazapuściła stancyju nanoŭ.

Ad antyjadziernych da prajadziernych

Pratesty suprać AES «Tyanž» uzmacnilisia paśla katastrofy na japonskaj Fukusimie ŭ 2011 hodzie. Tady mnohija aktyvisty pryjazdžali z Hiermanii, dzie antyjadziernyja nastroi byli asabliva mocnyja. Asablivaje abureńnie vyklikała paviedamleńnie, što korpus adnaho z reaktaraŭ maje vytvorčyja anamalii, choć paźniej ekśpierty dakazali, što heta nie ŭpłyvaje na biaśpieku.

Arhanizacyja «100 TWh» praz sud sprabuje zabłakavać demantaž hradzirniaŭ, bo paśla ich znosu pierazapusk stancyi stanie niemahčymym. A pakul jurydyčnaja baraćba praciahvajecca, vakoł stancyi znoŭ źjavilisia i jaje daŭnija krytyki.

Nievialikaja hrupa pratestoŭcaŭ z Hiermanii i Niderłandaŭ, jakija raniej zmahalisia suprać pracy AES, sabrałasia na hetym tydni, kab adznačyć jaje zakryćcio. Ale navat jany pryznajuć: ciapier hramadskaja dumka paviarnułasia suprać ich.

«Kali b niemcy mahli pieradumać, ja ŭpeŭnieny, jany vybrali b atamnuju enierhietyku, — kaža Valter Šumachier, niamiecki matematyk na piensii, jaki šmat hadoŭ pratestavaŭ suprać stancyi ŭ Jui. — Ludzi ciapier kažuć, što klimat — najvialikšaja prablema, i treba rabić usio, navat vykarystoŭvać jadziernuju enierhiju».

Miemy zamiest transparantaŭ

Akcyju z prajekcyjaj arhanizavaŭ Emieryk Maso, entuzijast jadziernaj enierhietyki i supracoŭnik Bielhijskaj čyhunki. Pry padtrymcy WePlanet jon i jašče dvoje aktyvistaŭ arandavali mahutny prajektar, zdolny pakazvać vyjavy na sotni mietraŭ.

Pavialičyć

Na hradzirni jany adlustroŭvali sieryju prajadziernych miemaŭ. Na adnym nadpis: «Zima blizka, zachavajcie Tyanž», na inšym — vyjava Pucina z padniatym uvierch vialikim palcam i podpisam «Nie — jadziernaj enierhietycy, tak — hazu», jašče na adnym — vietravaja turbina ź ličbaj 1250 — stolki, pavodle padlikaŭ aktyvistaŭ, treba budzie pabudavać vietrakoŭ, kab zamianić mahutnaść adnaho reaktara.

«Usio zaležyć ad palityčnaj i dziełavoj voli, — kaža Maso. — My vyrašyli dziejničać, navat kali heta na miažy zakona. Spadziajomsia, što stancyja jašče vierniecca da žyćcia».

• 3
• 0
• 4
• 3
• 1
• 0
• 0
• 0