Эвалюцыя ў нас на вачах: скарачэнне папуляцый насякомых-апыляльнікаў аказала ўздзеянне на кветкі, прынамсі, на браткі. Для адаптацыі спатрэбілася ўсяго некалькі дзясяткаў гадоў. Гэта стварае заганнае кола, якое можа мець больш шырокае ўздзеянне на экасістэму.
Як піша Le Monde, вучоныя з Універсітэта Манпелье параўналі чатыры папуляцыі браткоў (Viola arvensis), якія выраслі ў дзікай прыродзе ў нашы дні, з кветкамі, вырашчанымі з насення, што было сабрана ў 1990-2000-х гадах і захоўвалася ў Нацыянальнай батанічнай кансерваторыі Парыжскага басейна (CBNBP). Сваімі назіраннямі яны падзяліліся на старонках часопіса New Phytologist.
Вынікі параўнання аказаліся нечаканымі. Браткі, якія сёння растуць на палях, прыкладна на 10% меншыя, чым іх суродзічы 20-30 гадоў таму. Яны таксама вырабляюць прыкладна на 20% менш нектару, што зніжае іх прывабнасць для насякомых-апыляльнікаў.
Па словах даследчыкаў, такія змены можна патлумачыць адаптацыяй кветак да зменаў у навакольным асяроддзі. А менавіта — скарачэннем колькасці насякомых-апыляльнікаў. І гэта, як адзначаюць вучоныя, не з'яўляецца добрай навіною ні для раслін, ні для іх апыляльнікаў.
Кветкавыя расліны, якія сёння складаюць больш за 90% усіх відаў раслін на Зямлі, абавязаныя сваім эвалюцыйным поспехам менавіта дамове, якую яны дзясяткі мільёнаў гадоў таму заключылі са сваімі партнёрамі-насякомымі.
У абмен на нектар насякомыя забяспечваюць перанос пылку з адной кветкі на іншую, забяспечваючы тым самым магчымасць іх перакрыжаванага апылення. Менавіта ў ім сакрэт масавага распаўсюджвання кветкавых раслін з моманту іх зʼяўлення больш за 200 мільёнаў гадоў таму.
Але з-за скарачэння колькасці насякомых-апыляльнікаў гэты спосаб размнажэння становіцца ўсё больш цяжкім. Так, адно з даследаванняў, якое было праведзена ў запаведніках Германіі, паказала, што за 27 гадоў (з 1989 па 2016) агульная колькасць біямасы насякомых, што патрапілі ў пасткі, знізілася на 75%.
З-за адсутнасці дастатковай колькасці насякомых-апыляльнікаў кветкі вымушаны выкарыстоўваць іншую стратэгію — самаапыленне. Такая магчымасць закладзена прыродай. Большасць кветак двуполыя. Але калі самаапыленне кветак з насення 20-30-гадовай даўнасці складала 55%, то цяпер — звыш 80%.
Вучоныя адзначаюць, што пераход да самаапылення зʼяўляецца кароткатэрміновым запасным рашэннем, але яно прыводзіць да скарачэння генетычнай разнастайнасці, што ў перспектыве знізіць здольнасць раслін да адаптацыі.
У той жа час такая эвалюцыя раслін уплывае і на насякомых-апыляльнікаў. Змяншэнне даступнасці пажыўных рэсурсаў — нектару — стварае для іх дадатковую пагрозу і можа яшчэ больш паскорыць скарачэнне колькасці. Такім чынам, утвараецца заганнае кола, што ў выніку можа мець больш шырокае ўздзеянне на экасістэму.
Чытайце яшчэ:
Навукоўцы высветлілі, як выглядала першая кветка на Зямлі
Насякомыя — ежа, вартая ўвагі. У Еўропе пачынаюць іх прасоўваць у выглядзе мукі
Лукашэнка: Раман Пратасевіч — даўні супрацоўнік беларускай разведкі59
Каментары