Штучны інтэлект дапіша гісторыю Старажытнага Рыма там, дзе гісторыкі няздатныя супаставіць факты
Брытанскія навукоўцы і спецыялісты з лабараторыі Google DeepMind распрацавалі праграму, якая з дапамогай штучнага інтэлекту запоўніць прабелы ў нашых ведах пра гісторыю Старажытнага Рыма.
Яна будзе дапамагаць гісторыкам аналізаваць, параўноўваць і аднаўляць надпісы на помніках, сценах і прадметах побыту, піша Бі-Бі-Сі.
«Надпісы — адна з самых ранніх форм пісьменнасці. Гэта прамыя сведчанні пра антычную гісторыю, мовы і грамадствы, і таму яны маюць вялікую каштоўнасць для гісторыкаў. Але на працягу стагоддзяў яны пашкоджваюцца, і расшыфроўваць іх — гэта як быццам складаць гіганцкую мазаіку з дзясяткаў тысяч частак, 90 працэнтаў якіх страчаныя», — тлумачыць доктарка Тэа Сомершылд, гісторык з Нотынгемскага ўніверсітэта і адна з распрацоўшчыц праграмы «Эней» (Aeneas).
Назва праграмы «Эней» сімвалічная: у старажытнарымскай міфалогіі гэты герой Траянскай вайны з царскага роду дарданаў лічыўся продкам Ромула і Рэма, заснавальнікаў Рыма, які прывёў ацалелых траянцаў з разбуранай Троі ў Італію.
Як працуе «Эней»
«Эней» параўноўвае прадстаўленыя яму надпісы або фрагменты надпісаў з уласнай велізарнай базай даных з 176 тысяч рымскіх надпісаў і малюнкаў, знаходзіць падобныя або аналагічныя тэксты, прапануе магчымыя варыянты страчаных слоў і частак сказаў, прапануе дату стварэння — і робіць усё гэта імгненна.
«Гісторыкі не могуць знайсці ўсе гэтыя паралелі ў дзясятках тысяч надпісаў за лічаныя секунды — і менавіта тут штучны інтэлект можа стаць ім памочнікам», — тлумачыць другі сааўтар «Энея», доктар Яніс Асаэль, спецыяліст па ШІ з Google DeepMind.
Тэставанне на «Дзеяннях боскага Аўгуста»
Распрацоўшчыкі «Энея» пратэставалі сваю праграму на знакамітым тэксце «Дзеянні боскага Аўгуста» (Res Gestae Divi Augusti) з храма Аўгуста ў Анкіры (сучасная Анкара ў Турцыі).
Гэты тэкст быў напісаны першым рымскім імператарам Аўгустам, які апісаў у ім сваё жыццё і дасягненні. Ён мае велізарнае значэнне для разумення таго перыяду ў гісторыі Рыма. Аднак дакладная дата напісання тэксту застаецца прадметам спрэчак сярод гісторыкаў.
«Эней» прапанаваў два найбольш верагодныя перыяды: ад 10 да 20 года нашай эры і ад 1 да 10 года да нашай эры.
Распрацоўшчыкі падкрэсліваюць, што гэты вынік сведчыць пра высокую якасць праграмы: большасць гісторыкаў таксама лічыць, што тэкст быў напісаны менавіта ў адзін з гэтых перыядаў.
Не замена, а памочнік
Як адзначаюць Тэа Сомершылд і Яніс Асаэль, «Эней» — гэта менавіта памочнік гісторыка, а не замена жывому даследчыку.
Каманда дала магчымасць пратэставаць праграму 23 гісторыкам і выявіла, што гісторык разам з «Энеем» дасягае лепшых вынікаў, чым кожны паасобку.
«У водгуках гаварылася, што «Эней» не толькі паскарае працу гісторыкаў, але і знаходзіць паралелі, якіх яны самі раней не заўважалі», — кажа доктар Сомершылд.
Кантроль за ШІ застаецца за гісторыкам
Усе, хто карыстаецца папулярнымі ШІ-праграмамі ў інтэрнэце, ведаюць, што яны часта даюць сумнеўную інфармацыю і дадумваюць адказы. Менавіта таму, кажа доктар Асаэль, «Эней» — гэта інструмент у руках гісторыка, а не яго заменнік.
«Мы прызнаём, што ШІ не заўсёды мае рацыю, і я не думаю, што гісторыкі будуць чакаць ад яго непахіснай праўды», — тлумачыць Яніс Асаэль. Гісторыкам трэба будзе самастойна ацэньваць прапановы «Энея» і вырашаць, якія з іх бліжэйшыя да гістарычнай праўды.
Іншыя поспехі ШІ ў археалогіі
Гэты абвуглены скрутак навукоўцы змаглі «разгарнуць» і пачаць расшыфроўваць дзякуючы рэнтгену і ШІ. Фота: Бадліянская бібліятэка
У пачатку гэтага года каманда навукоўцаў віртуальна «разгарнула» і пачала расшыфроўваць скрутак з горада Геркуланум, які разам з Пампеямі быў знішчаны вывяржэннем Везувія ў 79 годзе н. э.
Гэты папірусны скрутак, што захоўваецца ў Бадліянскай бібліятэцы ў Оксфардзе, цалкам абвугліўся і праляжаў пад пластом попелу і зямлі амаль дзве тысячы гадоў, таму фізічна яго разгарнуць немагчыма. Але дзякуючы рэнтгену і ШІ навукоўцы атрымалі «плоскую» лічбавую выяву скрутка.
Некаторыя літары і словы на ім можна прачытаць, і даследчыкі мяркуюць, што гэта быў філасофскі тэкст. Але ў цэлым ён застаецца малачытэльным — і тут, магчыма, «Эней» або іншая падобная праграма зможа дапамагчы ў яго аднаўленні і расшыфроўванні.
Каментары