«Калі б у Беларусі ўсё было добра, то вашы б не ехалі сюды па каўбасу». Рэпартаж з прымежных Баброўнікаў
У мясцовай краме ў Баброўніках, польскай вёсцы на мяжы з Беларуссю, — поўныя паліцы спецый і пральных парашкоў: хадавы тавар сярод беларусаў. Пасля адкрыцця двух дадатковых пунктаў пропуску на мяжы з Польшчай з'ездзілі туды, каб паглядзець, што адбываецца.
Да мяжы дабіраемся на белым бусе «Беласток — Гродна». За дваццаць хвілін да нашага рэйса тут стаіць натоўп з торбамі з «Бедронкі»: людзі сталага і сярэдняга ўзросту, змерзлыя, стомленыя. Пачынаецца пасадка, моладзь развітваецца з бацькамі, усе патроху рассаджваюцца. Адна пасажырка ўстае і праціскаецца да выхаду:
— Дайце прайсці, я на вуліцу, дачку абняць.
Пасажыры закідваюць кіроўцу пытаннямі:
— Доўга стаяць будзем?
— Як заўсёды: ад мытні залежыць, — адказвае ён.
У торбах — гасцінцы дадому. Жанчыны абмяркоўваюць справы ўнукаў у Польшчы і доўгую дарогу назад.
Наша маршрутка ехала ў Беласток праз Брэст, а вяртацца будзе праз толькі што адкрытую «Бераставіцу».
— Ну што, стартуем! Ніхто не перадумаў? Едзем адкрываць мяжу! — гучна абвяшчае кіроўца а 8:30, роўна па гадзінніку.
— Галоўнае, каб не закрылася, пакуль даедзем! — заўважае хтосьці з пасажыраў.
— Не, гэта да літоўцаў! — смяецца кіроўца.
Ззаду даносіцца:
— Вязіце нас дамоў, у гасцях добра, а дома лепей…
Мы выязджаем пад песню In the Army Now брытанскага рок-гурта Status Quo. Паабапал дарогі — патрулі памежнай службы. На гарызонце — чарга фур, доўгі «вусень», які расцягнуўся па ўскрайку дарогі на некалькі кіламетраў. Легкавых амаль няма.
Просім высадзіць нас перад самай мяжой, у вёсцы Баброўнікі. Кіроўца здзіўлены, але спыняецца.
Баброўнікі
Пры дарозе — два шэрыя аблезлыя панэльныя дамы, абгароджаныя плотам. На плоце вісіць рэкламны банер, які па-руску заваблівае работнікаў: сантэхнікаў, электрыкаў. Побач — прыпынак з выцвілым раскладам руху, а пад дрэвам — самаробны, такі ж абшарпаны ўказальнік «Крама». Накіроўваемся туды.
Міма гандлёвага пункта шпацыруе на падкошаных ад хмелю нагах мясцовы жыхар. Размаўляе «па-просту», перыядычна мацюкаючыся і пераскокваючы з тэмы на тэму.
— Па тэлебачанні кажуць, што ўсё добра, а тут — нічога няма! Ваш бацька — во! На верталёце абляцеў краіну — усё бачыў. Добры гаспадар, але парадкі — па-сталінску…
Ён успамінае добры гандаль свінінай да прыходу ў ваколіцы афрыканскай чумы, машыны, якія мылі беларускія памежнікі, дзесяць крам раней і адну цяпер, блытае Пачобута з Пратасевічам, а потым раптам ківае:
— Але я палітыкай не цікаўлюся. Я — чалавек зямлі.
У мясцовай краме — поўныя паліцы спецый і пральных парашкоў: хадавы тавар сярод беларусаў.
«А нас у заторах зацісне»
Каля гаражоў мужчына распальвае вогнішча. Гэта — Лех Малашэньскі, мясцовы солтыс, кіраўнік вёскі.
— Я не супраць адкрыцця мяжы. Але чаму менавіта «Баброўнікі» зрабілі і для легкавых, і для фур? У «Кузніцы» дарога шырэйшая. Мы цяпер, каб дадому даехаць, будзем стаяць у заторах па 40 хвілін да самага Гарадка (мястэчка за 15 км ад Баброўнікаў. — НН). Ніхто пра нас не думае.
Ззаду чуюцца гудкі. Да вёскі пад’язджае аўталаўка — яна тут бывае тры разы на тыдзень. Жанчыны выходзяць з бліжэйшых будынкаў хутка, як па сігнале.
— Можа, гандаль і пойдзе. Калі мяжу адкрылі, то, можа, адчыняць і нашы крамы — кажа адна. — Але хто яго ведае.
Увогуле, Баброўнікі выглядаюць як мяжа не толькі дзяржаў, але і часу. Два абшарпаныя панэльныя дамы трымаюцца ля дарогі, нібы апошнія сведкі таго, што тут некалі кіпела жыццё. Побач — шэраг закінутых крамаў: пацямнелыя шыльды і залепленыя плёнкай выбітыя шыбы. З пустой дзіцячай пляцоўкі, дзе арэлі рыпяць нават без ветру, адкрываецца даволі добры від на чаргу фур — быццам сама вёска прызвычаілася назіраць, як людзі ўцякаюць адсюль у адзін альбо другі бок.
«Родзічы ў мяне па той бок»
Транспарт ходзіць рэдка, і даводзіцца ісці пешшу доўгія кіламетры, пакуль спыняецца машына. Двое мужчын з суседняй вёскі гатовыя падвезці да Беластока.
— У нас тут паветраныя шары з папіросамі нават заляталі, — смяецца адзін з выпадковых спадарожнікаў. — А родзічы ў мяне па той бок. Быў час — ездзіў у Беларусь. А цяпер — усё, жалезная заслона, як некалі ў Нямеччыне.
Ён расказвае, што папуляцыя жывёл у памежных лясах разбураецца: частка звяроў сышла ў Беларусь, а тая, што засталася, — дэградуе.
— Але калі б у Беларусі ўсё было добра, то вашы б не ехалі сюды па каўбасу, — дадае ён. — Нармальнай няма — толькі сасіскі ды мартадэла. Ды і бульбу вашую расейцы паелі ўсю.
Спадарожнікаў непакоіць, што цяпер, пасля адкрыцця мяжы, трэба чакаць павышэння цэн на тавары. Але бачаць і пазітыў: крамы адчыняцца, прымежны бізнэс зноў запрацуе.
Мужчыны высаджваюць нас ля беластоцкага прыпынку і жадаюць поспеху.
Тут, у цэнтры горада, каля касцёла, стаіць вялікі банер з партрэтам Анджэя Пачобута. Пераход «Баброўнікі — Бераставіца» ў лютым 2023‑га закрылі акурат праз пасадку гэтага вядомага гродзенскага журналіста і сябра Саюза палякаў Беларусі. Цяпер, калі Польшча адкрыла мяжу, наступны крок мае быць за Лукашэнкам — вызваленне новай групы палітвязняў з Андрэем Пачобутам. Аднак ён усё яшчэ за кратамі.
Закрыццё паралізавала адзін з самых ажыўленых участкаў мяжы. Да 2023 года праз «Бераставіцу» праязджала да 500 адзінак пасажырскага транспарту ў дзень, а фур — ад 100 да 300. Цяпер пункт працуе зноў.
Прэм’ер-міністр Польшчы Дональд Туск, абвяшчаючы пра аднаўленне працы польскіх пераходаў «Баброўнікі» і «Кузніца», акцэнтаваў, што адкрыццё мяжы тут — на пробу. «Калі з якіх-небудзь прычын давядзецца закрыць мяжу, то я не буду вагацца ні хвіліны», — падкрэсліў ён.
Мясцовыя жыхары таксама гэта адчуваюць. У іх няма ні эйфарыі, ні ўпэўненасці ў доўгатэрміновасці гэтага рашэння. Ёсць страх, што гэта прывядзе да росту цэн, і спадзяванні, што будуць і магчымасці для прымежнага бізнэсу.
«Калі б у Беларусі ўсё было добра, то вашы б не ехалі сюды па каўбасу». Рэпартаж з прымежных Баброўнікаў5
Каментары
— Па тэлебачанні кажуць, што ўсё добра, а тут — нічога няма! Ваш бацька — во! На верталёце абляцеў краіну — усё бачыў. Добры гаспадар, але парадкі — па-сталінску…
Ён успамінае добры гандаль свінінай да прыходу ў ваколіцы афрыканскай чумы, машыны, якія мылі беларускія памежнікі, дзесяць крам раней і адну цяпер, блытае Пачобута з Пратасевічам, а потым раптам ківае:
— Але я палітыкай не цікаўлюся. Я — чалавек зямлі.
Проста тыповае апісанна простанароднага глыбіннага беларуса, якія ў свой час абралі іншага падобнага сабе. Проста частка тых русаў апынулася пасля вайны на польскім баку.