Vielmi niepapularnaje mierkavańnie, ale čym my tut hanarymsia ź bitvaj pad Oršaj?
Ja nie razumieju, čamu chtości vyrašyŭ papularyzavać bitvu pad Oršaj jak Dzień biełaruskaj vajskovaj słavy, piša ŭ fejsbuku Antoś Žukaŭ. U jahonych dumkach jość što abmiarkoŭvać.
Razumieju matyvy, bo histaryčny mif vakoł hetaj padziei dobra spałučajecca ź biełaruskim nacyjanalnym mifam (nacyjanalny mif maje kožny narod, słova ŭžyta ŭ histaryjahrafičnym sensie). Ale pa fakcie my majem:
1. Padzieja adbyłasia bolš čym 500 hadoŭ tamu. Na toj momant nie isnavała ni biełaruskaj nacyi, ni rasiejskaj nacyi. Sučasnyja nacyi majuć da hetych padziejaŭ vielmi ŭskosnaje dačynieńnie.
2. Heta była fieadalnaja vajna. Vajavali dva manarchi i padnačalenaja im elita, a nie nacyi ŭ sučasnym sensie.
To bok heta nie była vajna maskoŭcaŭ suprać litvinaŭ, navošta tut pryplatać pytańni identyčnaści? Faktyčna, da XIX stahodździa etničnaje pachodžańnie nie adyhryvała značnaj roli ŭ žyćci ludziej, heta adbyłosia tolki razam z naradžeńniem nacyjanalizmu jak źjavy.
Pryhonnamu sielaninu, jaki składaŭ absalutnuju bolšaść nasielnictva, było ni ciopła ni chałodna ad taho, jakomu manarchu padnačalvaŭsia jaho ŭładar-šlachcic. Heta lohka paćviardžajecca tym, nakolki prosta paźniej padzialili Reč Paspalituju: praces amal nie supravadžaŭsia sialanskimi buntami, a tym bolš uzbrojenym supracivam.
3. Pieramoha pad Oršaj značna pierabolšana (jak i mnohija inšyja pieramohi starych časoŭ). Niama archieałahičnych dokazaŭ taho, što pad Oršaj było raźbita nastolki vializnaje vojska Maskvy, jak pra toje havorycca ŭ piśmovych krynicach.
Bolš za toje, uskosna heta paćviardžajecca tym, što kali b maskoŭskaje vojska sapraŭdy paniesła takija straty, to heta mieła b značny ŭpłyŭ na chod vajny, ale VKŁ tuju vajnu prajhrała.
Kali hladzieć na hetuju padzieju z chałodnaj hałavoj, lohka zaŭvažyć, što heta absalutna zvyčajny dla šmatlikich kulturaŭ naratyŭ: maleńkaje vojska hierojaŭ raźbivaje biaźmiežnyja ordy varvaraŭ z uschodu (300 spartancaŭ i h.d.). Hety archietypičny naratyŭ vykarystoŭvajecca navat u kazkach i litaratury — uzhadajcie Uładara Piarścionkaŭ ź jaho ŭschodnim Mordaram. I heta narmalna budavać nacyjanalnyja mify, ich maje kožny narod, ale mnie sumna hladzieć, kali navat surjoznyja historyki nie adroźnivajuć histaryčnych faktaŭ ad mifaŭ, pabudavanych vakoł faktaŭ.
4. U nas jość padziei, značna bolš źviazanyja ź Biełaruśsiu, i jany vyklikajuć u mianie našmat bolš honaru. Naprykład, Słucki zbrojny čyn — absalutna fantastyčny momant, kali zvyčajnyja ludzi asensavali siabie biełarusami i sa zbrojaj u rukach pasprabavali ŭziać svoj los u svaje ruki.
I heta navat niahledziačy na toje, što ŭ ich nie było šancaŭ i suprać ich vystupała vializnaja kamunistyčnaja machina.
Zhodnyja?
Kamientary