«Paŭhoda – nijakich śledčych dziejańniaŭ» — hutarka z žonkaj aryštavanaha mytnika-krajaznaŭcy Alesia Jurkojcia
Ź minułaj viasny mytnik, krajaznaviec i patryjot svajho kraju Aleś Jurkojć znachodzicca za kratami. «Biełsat» sustreŭsia z žonkaju źniavolenaha Hannaju Jurkojć.
Bolš jak hod tamu ŭsiu źmienu z Kamiennaha łohu (pamiežny pierachod ź Litvoj) – kala 40 asobaŭ – uziali pad vartu. Niekaha z časam adpuścili pad padpisku, niechta zastaŭsia siadzieć. Siarod apošnich – baćka traich dziaciej i arhanizatar kulturnaha žyćcia na Astravieččynie Aleś Jurkojć.
Pra hramadskaje i asabistaje, nie čapajučy pravavych aśpiektaŭ spravy (sudu, darečy, dahetul i nie vidać na dalahladzie) žurnalist belsat.eu pahutaryŭ z žonkaju Alesia Hannaj.
Vyklikali ŭ KDB – pa biełaruskich spravach
Ci ŭkazvała niešta na toje, što muža aryštujuć?
Dy nie, ničoha asablivaha. Jaho pa inšych spravach vyklikali ŭ KDB raniej – pa biełaruskich. Za toje, što fest chacieŭ zładzić da 150-hodździa Paŭstańnia Kalinoŭskaha. Za toje, što ŭ 2013-m hodzie ŭ honar paŭstancaŭ pastaviŭ kryž-mieč u Słabodcy, zusim pobač z Astraŭcom.
Za hety mieč jany pazmahalisia navat z uładami, bo jaho chacieli źnieści, choć pomnik i byŭ ustalavany na pryvatnaj ziamli.
Aleś prasoŭvaŭ biełaruskuju movu i kulturu. Zaprašaŭ paetaŭ, mastakoŭ, pravodziŭ bieźlič sustrečaŭ u roznych škołach rajonu, arhanizoŭvaŭ plenery, prezientacyi knih u biblijatecy, raspačaŭ tut «MovuNanova»… Doška pamiatnaja, jakaja źjaviłasia ŭ Vilni na honar Kazimira Svajaka – taksama nie bieź jaho ŭdziełu paŭstała. Masa ŭsiaho!
Kryž staić, zdajecca, ničoha ź im nie stałasia…
Na toj pomnik ułada tak i nie «dała dabro». Ale ciapier i jany ŭbačyli, što ludzi siudy vałam valać – i svaje, i ź Litvy, i z Rasiei. Jeździać, fatahrafujucca. Mnie zdajecca, što ciapier užo naŭrad ci chto padymie na jaho ruku, chacia… Z taho, što ja čuła, była navat padpisanaja pastanova ab jaho znosie. Spadziajusia, kaniešnie, što nie źniasuć.
Pryjdzie sa źmieny, paśpić paru hadzin – i na kursy «MovaNanova»…
i chapała ŭ muža na ŭsio času: i na hramadskaje žyćcio, i na pracu, i na siamju?
Na siamju moža i nie chapała. A na kursy tyja ž «MovanaNova»… prylataŭ z nočy, paśpić paru hadzinaŭ i ŭžo tudy lacić. Jon šmat čaho viedaŭ i moh raspavieści. Tamu kali pryjazdžali znajomyja, ci znajomyja znajomych, jon abaviazkova ekskursii ładziŭ – pa Varnianach, Hierviatach i h.d.
U kožnaha ž svoj šlach. I kali čałaviek pravilna jaho adčuvaje, to idzie pa hetym šlachu. Vidać, heta Alesieva paklikańnie było. U jaho heta atrymlivałasia, niejkaja siła była, kab ludziej zhurtavać dy zaachvocić. Ja voś nie pajdu pierad aŭdytoryjaj vystupać, bo nie mahu, a jon – moh. Boh daŭ siłu dy charyzmu.
— Na mytni Aleś daŭno ŭžo pracavaŭ?
Pieršapačatkova jon pracavaŭ nastaŭnikam hieahrafii. Ale tam niešta ŭ škole nie skłałasia, tamu adpracavaŭ usiaho paru hadoŭ. Ale ź ludźmi, jakich jon vučyŭ, my dahetul stasunki padtrymlivajem, kamunikujem siemjami.
A ja paznajomiłasia z Alesiem kali jon užo na mytni pracavaŭ. Jon dumaŭ, što 20 hadoŭ svaich dapracuje i ŭžo zvolnicca narešcie. Heta ž praca niečałaviečaja, a ŭ dadatak adkaznaść. Aleś sodniami pracavaŭ, jamu i serca paśla baleła… Jon ža jašče i čałaviek adkazny. U vyniku – kala hodu nie dapracavaŭ, pasadzili.
Ja čamu tak upeŭnienaja, ruku mahu dać na adrez, što jon nie ŭdzielničaŭ ni ŭ jakich ciomnych spravach na mytni? Bo ja jaho viedaju, i adkaznaść jaho – nie pustyja słovy. Kazała jamu časam, nu staić čarha na pierachodzie, ale i tabie treba paspać schadzić. A jon kaža, maŭlaŭ, nie mahu, pakul ludzi stajać. Prychodziŭ z pracy «učarnieŭšy», jak maci kazała… Navat nie jeŭ, spać adrazu valiŭsia.
Jon z tych, chto zaŭždy budzie rabić pa sumleńni
— A biełaruskaja mova pry znajomstvie z budučym mužam nie advabiła?
U jaho była vielmi pryhožaja mova, tamu i nie advabiła. Viedajecie, byvaje trasianka – heta b adšturchnuła. Lubuju ž movu možna spahanić, a ŭ jaho mova vielmi čystaja i pryhožaja była. Ja dobra pa-rasiejsku razmaŭlała, to jon bo padumaŭ, što ja haradskaja, ledź nie z Maskvy (śmiajecca). My naahuł u biljardzie paznajomilisia.
Nie byvaje takoha, kab syšlisia adnolkavyja.Ludzi roznyja sychodziacca, hałoŭnaje, kab hladzieli ŭ adnym kirunku. Navat cikaviej, kali ŭ kožnaha niešta svajo. Aby ŭzajemapavaha i parazumieńnie było.
Ja viedała zaŭždy, što mahu być u im upeŭnienaja, bo jon pravilny, jon viernik – heta ž taksama vielmi važna. Jon z tych, chto zaŭždy budzie rabić pa sumleńni.
— A Vy lohka na movu pierajšli?
U mianie schilnaść da movaŭ, tamu i pa-biełarusku mnie lohka dajecca razmaŭlać. A jon adrazu patrabavaŭ, ad momantu znajomstva, kab tolki pa-biełarusku… (śmiajecca). Jon moža b i nie sustrakaŭsia, kab ja pa-biełarusku ź im nie pačała razmaŭlać. Aleś ćviordy byŭ, a ja prymała jahonuju pazicyju. Bo kali jon svaju liniju, a ja svaju – nu jakaja ž heta siamja?
Ja chaču, kab Aleś byŭ ščaślivy, tamu adpuskała jaho, kudy jon chacieŭ. Mnie nie ciažka było ź dziećmi pasiadzieć. Vodnaja vandroŭka? Nu, jedź. Ale ja nie mahu, bo ja z tryma dziećmi (try dački – try, siem i dzieviać hod – aŭt.). Kali ja nie mahła być pobač – ja jaho zaŭsiody adpuskała. Ale razam pa Biełarusi my taksama pajeździli, biezumoŭna. Nu kudy jon dzieniecca ad troch dziaciej?..
— Sustrečy dazvalajuć vam zaraz?
Kali vyjšaŭ pieršy artykuł Dubaŭca pra Alesia, dali sustreču na Vaładarcy. Moža heta i nie źviazana, nie viedaju, ale zapomniła. Praz šeść miesiacaŭ paśla aryštu tady ŭ pieršy raz pabačylisia. Aleś spačatku ŭ Amierykancy siadzieŭ (SIZA KDB – aŭt.), ale kali tam zrazumieli, što ź jaho ničoha nie vytrasieš, pieraviali na Vaładarku.
Paŭhoda prykładna ŭžo niama nijakich śledčych dziejańniaŭ ź im – siadzić i ŭsio. A jość ludzi, jakija prachodzili pa toj samaj spravie, jakich vypuścili pad padpisku. A ŭ nas dziaciej troje… Nu kudy jon ad ich padzieniecca, kali jany chočuć, kab jon byŭ u chacie? Chaj by ŭžo ŭ chacie siadzieŭ pad padpiskaj, dyk nie… Ahułam tam pa spravie ci 40 ci 60 čałaviek prachodzić. Zrazumieła, što nie ŭsie ź ich za kratami zaraz. A Aleś – za kratami.
— Dla Alesia heta ŭsio było mocnym udaram, jak ličycie?
Jon viedaje, što ŭsio pa voli Božaj, tamu pačuvajecca dobra, ducham nie padaje. Pieršy list jon naahuł viasioły napisaŭ, jašče ź SIZA KDB, maŭlaŭ, narešcie vydałasia nahoda vam list napisać: my ž raniej ź im nie listavalisia nikoli. Nie vieryłasia nat', što adtul piša.
Zatrymki byvajuć ź listami. Naprykład niadaŭna ź Miensku list ad rodnaj siastry jamu išoŭ 8 dzion. Tam ža listy čytajuć usie, to, mažliva, niechta pajšoŭ u adpačynak. Jon listujecca šmat, bo bahata chto jamu piša. Pisaŭ navat, što choča pačytać narešcie, bo šmat času idzie na listavańnie.
Maci 81 hod, moža i nie dačakacca syna…
— A čym jašče zajmajecca, kazaŭ?
Knižki čytaje, špacyr na hadzinu ŭ dzień, u nardy hulaje. Kaža, fajnaja hulnia, jak vierniecca to dziaciej navučyć. Litaraturu pieradajem jamu, z adzieńnia niejkija rečy elemientarnyja… Składana z abmiežavańniami ŭ pieradačy praduktaŭ abo lekaŭ. My časam navat daŭmiecca nie možam: čamu? Absurdu šmat…Heta ž absurd, kali čałaviek maje siadzieć u sklepie, kali jahonaja vina navat nie dakazanaja.
— A jak blizkija ŭsprymajuć, susiedzi?
Małodšaja dačka, ujavicie, try z pałovaj hady, štodzień mianie pytaje: «Kali pryjedzie tata?». My ŭžo z Alesiem razumiejem, ničoha nie parobiš, treba čakać. Maci płača ŭvieś čas, joj 81 hod, tamu nie viedaje, ci dačakajecca syna. U minułym hodzie ja z Safijaj u lakarni lažała, a dvaich dziaciej pakinuła na maci – ujavicie sabie, uličvajučy jaje ŭzrost. Tamu ź dziećmi i maci – heta samaje składanaje.
Susiedzi narmalna staviacca, padtrymlivajuć. A chto niešta tam dumaje – to chaj dumaje. Ja ž viedaju praŭdu. Tyja, chto viedaje Alesia, razumiejuć, što jon dakładna ni za što tam znachodzicca. Jon mocny, charyzmatyčny, lidar, patryjot svajoj krainy, lubić svaich blizkich. Zrešty, blizkija – heta ja, tamu im mienš možna nadavać uvahi (śmiajecca). Bo svajoj pracy i hramadskim spravam jon addavaŭsia całkam.
Učora Minsk znoŭ zatapiła. Čamu stalica nie hatovaja da daždžoŭ?4
Kamientary