Jak haračaja vanna. Suśvietny akijan pabiŭ tempieraturny rekord usich časoŭ, i heta tolki pačatak
Leta 2023 hoda bje adzin klimatyčny rekord za druhim. Spačatku nadzvyčajna ciopły červień, potym samy haračy miesiac za ŭsiu historyju nazirańniaŭ — lipień. Žniŭniu chapiła adnaho dnia, kab byŭ pabity čarhovy rekord, piša Bi-bi-si.
Siaredniadzionnaja tempieratura pavierchni Suśvietnaha akijana 1 žniŭnia padniałasia da 20,96°C, pavodle danych Jeŭrapiejskaha centra klimatyčnych nazirańniaŭ Copernicus.
Heta nie tolki vyšej za papiaredni rekord 2016 hoda — samaha ciopłaha ŭ historyi čałaviectva, ale i značna vyšej za tempieratury, ułaścivyja siezonu.
Bo zvyčajna Suśvietny akijan prahravajecca da sakavika. Mienavita ŭ sakaviku 2016 hoda byŭ zafiksavany papiaredni pik u 20,95°C.
«Usio heta vielmi tryvožna. Pry takich tempieraturach u žniŭni, što ž budzie ŭ sakaviku», — skazała Samanta Biordžes, adna z navukoŭcaŭ u centry Kapiernika.
Źmianieńnie klimatu, vyklikanaje čałaviekam, pryviało da taho, što ź siaredziny krasavika siaredniaja tempieratura pavierchni mora na płaniecie značna pieravyšaje normu, a ladovy połah akijana ŭ Arktycy i Antarktycy skaračajecca chutčej za zvyčajnaje.
Usio heta adbyvajecca jašče da taho, jak u poŭnaj miery vyjavicca nabirajučy siłu fienomien El-Nińjo — pavyšeńnie tempieratury pavierchnievych vod u Cichim akijanie.
«Pałochaje chutkaść, ź jakoj usio mianiajecca», — skazaŭ prafiesar Majk Bieroŭz, jaki vyvučaje mora la bierahoŭ Šatłandyi.
Akijan maje klučavoje značeńnie dla klimatu, pakolki pakryvaje bolš za 70% pavierchni Ziamli i absarbuje 90% hłabalnaha paciapleńnia apošnich dziesiacihodździaŭ. Na hłybini ŭsiaho niekalki dziasiatkaŭ mietraŭ zachoŭvajecca stolki ž ciapła, kolki va ŭsioj atmaśfiery Ziamli.
Čym ciaplejšy akijan, tym nižejšaja jaho zdolnaść pahłynać enierhiju i zhładžvać pavyšeńnie tempieratur na płaniecie ŭ cełym.
«Haračaja vanna»
Nahrety akijan źmianiaje nie tolki atmaśfieru — viecier, apadki, tempieraturu pavietra — ale i pryvodzić da zbojaŭ u padvodnaj ekasistemie.
«Zachodziš u vadu, jak u haračuju vannu, — dzielicca ŭražańniami ab nazirańniach za Mieksikanskim zalivam Ketryn Leśnieski z Nacyjanalnaha ŭpraŭleńnia akijaničnych i atmaśfiernych daśledavańniaŭ ZŠA (NOAA). — Na płytkich ryfach la bierahoŭ Fłarydy karały masava traciać koler, a mnohija ŭžo zahinuli».
Na minułym tydni mora la bierahoŭ Fłarydy prahrełasia da 38,44°C. Siezonnaja norma dla hetych vod, pavodle danych NOAA, — ad 23° da 31°C.
Rekordy pabityja nie tolki ŭ Mieksikanskim zalivie, ale i ŭ Mižziemnamorji i navat Paŭnočnaj Atłantycy. Na plažach Vialikabrytanii vada ŭ červieni była na 3-5°C ciaplej za normu.
«Marskija ciepłavyja chvali zdarajucca ŭ samych niezvyčajnych miescach», — kaža Samanta Biordžes z centra Kapiernika.
Pryčyna daŭno viadomaja — vykidy parnikovych hazaŭ u atmaśfieru nahravajuć płanietu. Akijan časova absarbuje hetuju enierhiju, ale jana nikudy nie źnikaje.
«Čym bolš spalvajecca vykapniovaha paliva, tym bolš zališniaha ciapła pahłynaje akijan. A značyć, tym bolš času spatrebicca, kab stabilizavać jaho i viarnuć da raniejšaha stanu», — skazała Biordžes.
Dalej budzie tolki horš. El-Nińjo jašče nie prajaviŭsia ŭ poŭnuju siłu. Tradycyjna jon farmujecca bližej da vosieni i pryvodzić da paciapleńnia na nastupny hod.
U čakańni El-Nińjo, adkaznaha za histaryčny tempieraturny rekord u 2016 hodzie, Suśvietnaja mietearałahičnaja arhanizacyja AAN abnaviła piacihadovy prahnoz i ź vierahodnaściu 98% paabiacała, što siaredniaja tempieratura ŭ 2023-2027 hadach akažacca vyšejšaj, čym u minułaj piacihodcy, a rekord 2016 hoda budzie pabity.
Ciapier čytajuć
«Mielnikava pazyčała hrošy aktyvistam u Varšavie i nie prasiła viarnuć»15
Kamientary