Dzianis «Vaŭkałak» Urbanovič raskazaŭ žachlivuju praŭdu pra vajnu — pra svaje piać ranieńniaŭ i 33 kantuzii, zabitych tavaryšaŭ i hatoŭnaść vajavać

— Jakim byŭ tvoj pieršy dzień vajny?

— My žyli ŭ Kijevie na levym bierazie ŭ pryvatnym domie. Pamiataju, jak vyjšaŭ na dvor, a tam šum, śvist, kryki. Upieršyniu ŭbačyŭ rakietu. Lacieła sa śvistam i raptam jak bachnuła. Patelefanavaŭ Vasiu Parfiankovu, jon skazaŭ, što ŭžo jedzie ŭ vojska i kab my dałučalisia. Pryjechali Oskar [Alaksiej Vajciachovič], Trombli [Jan Dziurbiejka], Alhierd [Aleh Aŭčyńnikaŭ] i inšyja chłopcy.

Pamiataju, abviaścili kamiendanckuju hadzinu, i heta doŭžyłasia try dni. U horadzie byli rasijskija dyviersanty, i nielha było vychodzić na vulicu. My byli ŭ biełaruskim bary «Torvald», jaki dziejničaŭ jak bambaschovišča.

— Kali vyrašyli jechać na front?

— My znajšli mašynu i pajechali ŭ «Azoŭ». Nie čakali, što nas radasna sustrenuć: «Biełarusy! Žyvie Biełaruś!» Nas było čaćviora, potym pryjechaŭ Jan Biełarus i zabraŭ nas z saboj. Stvarałasia rota biełarusaŭ. My achoŭvali ŭ Kijevie važnyja abjekty. Potym užo chłopcy byli ŭ Irpieni, Bučy, dzie zahinuŭ Źmicier Apanasovič. Pieršaja bajavaja rota była pad kamandavańniem Vołata [Pavieł Susłaŭ]. Druhoj bajavoj rotaj kamandavaŭ Dziadźka [Pavieł Šurmiej]. A rotaj vyviedki kamandavaŭ Bort (Pavieł Horbač).

My zajmalisia, treniravalisia. Ja tady aŭtamat pa 10 razoŭ na dzień raźbiraŭ i źbiraŭ. Heta zaraz možna pajści i kupić jakuju chočaš zbroju, a tady heta było ŭsio, što ŭ ciabie jość. U samym pačatku traŭnia my vyjechali na Chiersonščynu i Mikałajeŭščynu. A 16-ha tam zahinuŭ Vołat.

Uspomniŭ, jak my trenavalisia ŭ «Azovie», pajšli ŭ łaźniu, Vołat raspranuŭsia, a ŭ jaho ŭvieś vierch cieła ŭ dzirkach. Jon uvieś pasiečany byŭ. Vidać, što vajavaŭ i što jamu vielmi šancavała… Paśla hetaha my ŭdzielničali ŭ kontrnastupie. Dla nas heta było ŭpieršyniu — šturmy, bai.

Pavialičyć

— Jaki adrazu byŭ nastroj u chłopcaŭ?

— Tady adbyŭsia pieršy raskoł. Pryjechaŭ da nas z PKK Kit i pačaŭ uhavorvać nie chadzić na bajavyja, tamu što my možam usie zahinuć. Jon pravodziŭ hutarki z mnohimi. Naohuł, heta padbuchtorvańnie da nievykanańnia zahadu. Ale ja sabie vyrašyŭ, što budu vajavać. I tyja chłopcy, jakija taksama tak vyrašyli, zastalisia ŭ bataljonie «Vołat» pad kamandavańniem Bresta (Ivana Marčuka). My tady vykanali bajavuju zadaču, i nichto nie zahinuŭ, praŭda, było šmat paranienych, i ja ŭ tym liku.

— Pieršaje ranieńnie? Jak heta było?

— Brest pa racyi paprasiŭ dapamohi. Jany nieśli pa poli paranienaha kamandzira biez nahi z kantuzijaj. A my paŭtara dnia na nahach, nie spali. Pić chaciełasia mocna. Piŭ ź niejkich łužyn. Uziaŭ z saboj čatyroch chłopcaŭ. Kali my ŭžo amal dajšli, raptam vyblisk — i ŭsio. Chłopcy skazali, što ja lacieŭ mietry sa dva, aŭtamat u adzin bok, sam — u druhi, navat u palocie raspranuŭsia krychu. Tak byvaje. Ačuniaŭ u špitali. Ničoha nie čuju, u vačach usio raźbiahajecca.

Potym patelefanavaŭ mnie Vasil Parfiankoŭ i skazaŭ: «Nu, vinšuju ciabie ź pieršym ranieńniem. Ciapier ty taki, jak i ja, kantužany». Paśmiajalisia ź im.

Da mianie ŭ špital pryjazdžali Siabro [Vasil Parfiankoŭ], Atam [Vasil Hrudovik], Papik [Vadzim Šatroŭ], Trombli i Myš. Užo nikoha ź ich niama ŭ žyvych. Trombli trapiŭ u pałon, i my da hetaha času nie viedajem pra jaho los. Ja, jak viarnuŭsia na bazu, zajšoŭ u pakoj, dzie my žyli. Voś na łožku Trombli lažać jaho rečy, jak byccam ničoha nie zdaryłasia. Zapłakaŭ…

— I jak paśla hetaha praciahvać vajavać?

— Treba praciahvać. Viarnuŭsia ŭ stroj. Staŭ kamandziram hrupy. Maim kamandziram staŭ Myš (Mirasłaŭ Łazoŭski). My jaho potym pamiž saboj hienierałam zvali. Jaho ŭsie vielmi pavažali. Nikoli nie było kanfliktaŭ. Kali niechta nakasiačyŭ, to jon viedaŭ, jak treba pakarać, kab čałaviek zrazumieŭ. Jon byŭ nie prosta dobry kamandzir, a jašče i dobry čałaviek.

— Bolšuju častku času bai na Danbasie. Jak usprymajecca hety rehijon?

— Ja Danbas vielmi palubiŭ. Heta śviataja ziamla.

— Kaliści vielmi šanavałasia Arciomaŭskaje šampanskaje, i ŭsie chacieli mienavita jaho mieć na navahodnim stale.

— Ja ž adnu skryniu vynies pad abstrełami i razdaŭ. Adnu butelku pakinuŭ sabie na dzień narodzinaŭ. Mnie potym kazali, što darma razdaŭ, tamu što heta zaraz taki rarytet — tysiaču dołaraŭ za butelku.

Novy hod z 2022 na 2023 hod my adśviatkavali ŭ Bachmucie. Pa tym zavodzie šampanskich vinaŭ rasiejcy stralali z tankaŭ. Niekalki chłopcaŭ tady kantuziła. My ž tudy pryjechali ad samaha pačatku, kali horad byŭ ceły. Byvała takoje, što za adzin dzień adbivali try-čatyry šturmy. Voś tam ja ŭpieršyniu bačyŭ, jak hałovy adryvaje ad vybuchu. Našyja chłopcy-biełarusy, jakija vynosili paranienych, pieraviazvali, vajavali, usie tam zahinuli.

— Vysokaja śmiarotnaść?

— Nu, treba razumieć, što aktyŭna vajavać tam, dzie vajujuć biełarusy, mienavita ŭ takim padraździaleńni, z samaha pačatku vajny i zastacca za try hady ŭ žyvych — heta daloka nie ŭsim udajecca. Asabliva ciapier, kali drony źjavilisia.

Pavialičyć

— Minamiotniki stralajuć za piać kiłamietraŭ ad miesca dysłakacyi supiernika. A jak u vyviednikaŭ? Jak vyhladaje hety kantaktny boj? Tvar supiernika dobra vidać?

— Viadoma. Niekalki razoŭ hladzieli vočy ŭ vočy. Upieršyniu heta było, kali my padyšli da akopa, baču, što tam siadziać, pytaju: «Vy z 42-j bryhady? Hasło?» Toj maŭčyć. My ž nie viedali, što heta rasiejcy. Ukraincy adyšli i nam navat nie skazali.

Čuju: unizie zatvor pierasmyknuli. I tady ja zrazumieŭ, chto jany, streliŭ raniej. Čatyry dni my vajavali tam mienavita ŭ kantaktnych bajach. Atrymaŭ tady kulavoje ranieńnie, i chłopcy taksama. Mianie evakujavała Sievier [Nastaśsia Machamiet]. Jana pieradała na bazu, što ja zahinuŭ. Spyniłasia serca na chvilinu i niekalki siekundaŭ. Ja pamiataju, jak mianie niešta niby stuknuła. Ja raspluščyŭ vočy, a jana: «Ty što?!» I na bazu pieradaje: «Vaŭkałak 300, 300! Nie 200!».

Mnie chłopcy raskazvali, što kali Myš pačuŭ, što ja 200-y, to prosta ŭpaŭ na kresła ŭ štabie. Štab — heta padvał domu. Ja pamiataju, jak mianie zanieśli ŭ padvał, masku nadzieli, ja svaju dzirku ŭ hrudziach razhladaŭ i plavaŭ zhustkami kryvi.

U mianie było adčuvańnie, što ja sapraŭdy nie pamru. Razmaŭlaŭ navat pierad apieracyjaj. Apieryravali ŭ padvale, potym pierapravili mianie ŭ Družkoŭku, a adtul u Dniapro na miesiac, bo ciažkaje ranieńnie. Tak pačaŭsia 2023 hod. Viarnuŭsia ŭ Bachmut, i byli my tam da 16 traŭnia.

— Tam tady vajavali vahnieraŭcy Pryhožyna. Jak na praktycy adbyvalisia hetyja miasnyja šturmy?

— U Bachmucie my sutyknulisia z pryhožynskimi zekami. Nu, voś iduć na «Azoŭ» šeść zekaŭ. Ich źniščajuć. Praz chvilin sorak iduć dziesiać. Jany išli apranutyja chto ŭ čym. Što skrali, u tym i išli. Adzin ichni 200-y navat lažaŭ u žanočych ružovych botach. Ich rasstrelvajuć, a praz paŭtary hadziny iduć dvanaccać čałaviek. Hetyja dvanaccać z trupaŭ robiać brustviery i z-za ich adkryvajuć ahoń. Źniščajuć i hetych, a praz hadzinu idzie inšaja hrupa. I jany buduć iści da taho času, pakul nie adydzieš.

I, paviercie, adychodzić davodziłasia. Ich mahło iści za dzień pa sotni čałaviek. U «Vahniery» ludziej nie ličyli. «Vahnier» zekami pramacvaŭ ahniavyja punkty, pazicyi. Tamu zeki dla ich byli raschodnym materyjałam. My ž trymali ŭžo ŭsiaho tolki 0,3 % horadu. Usio astatniaje było zaniata. Da hetaha času nie razumieju, jaki sens było stolki bicca za hety kavałačak, bo stolki ludziej stracili.

Pavialičyć

— Horad byŭ akružany. Jak vybiralisia adtul?

— Zastavałasia paru damoŭ, i adtul išła ściežka žyćcia. My lažali pad zavałami. Kahości adrazu zavaliła da śmierci. Ja byŭ paranieny i lažaŭ pad hrudaj cehły i niejkaj armatury. Mnie paščaściła — trapiła pa nahach i pa hałavie. Jakich santymietraŭ dvaccać bližej — i ŭsio. Sam vyleźci nie moh. Trymaŭ u ruce hranatu, bo litaralna za niekalki mietraŭ ad nas rasiejcy kryčali nam, kab my vychodzili, zdavalisia.

Raptam baču kaski ź zialonaj stužkaj. Ja kryknuŭ: «Spadarstva! Za nami dapamoha! Chto žyvy?» Mianie adkapali. I tut takoje pačałosia! Mnie ŭkałoŭ miedyk abiazbolvalnaje, i jaho ŭ nastupnuju chvilinu samoha zabiła.

Pa hetaj apošniaj ściežcy žyćcia chto sam išoŭ, kaho nieśli. Adzin ukrainiec nios u ruce svaju druhuju ruku. A ŭsie skryvaŭlenyja, brudnyja, adzieńnie padranaje, kulhajuć… Ja ŭspomniŭ film pra zombi. Nu, dakładna jak kadry adtul…

Tam, u «Bachmuckaj miasarubcy», zahinuŭ Mirasłaŭ Łazoŭski… Naš chłopčyk 19-hadovy z kulamiotam byŭ na pieršym zadańni. Nakryšyŭ ich dziasiatki, ale i sam zahinuŭ. U pieršym ža bai. Nie mahu zabyć i nie mahu, na žal, zaraz nazvać jahonaje imia… Usie našyja biełarusy, jakija tam u Bachmucie vajavali, zasłuhoŭvajuć vialikaj pavahi. Viedajecie, kali ty z čałaviekam blašanku tušonki dzieliš, razam u boj idzieš, razmaŭlaješ, razam pieražyvaješ, i potym jon hinie, to heta vytrymać ciažka vielmi. U nas byli samyja lepšyja chłopcy. Jany mahli stać elitaj našaha hramadstva…

— Ale paśla znoŭ u boj? Klaščejeŭka, mabyć, nie mienšaje piekła ŭ paraŭnańni z Bachmutam?

— Klaščejeŭka heta byŭ nievynosny smurod. Usio było ŭsiejana trupami rasiejcaŭ.

— Ich nie zabirali svaje?

— A chto ich zabiare? Jany išli na šturm, my ich zabili i prajšli ŭpierad. Usio. Jany ŭžo lažać u našym tyle. A heta byŭ pačatak vieraśnia. Śpiakota. Jaho ŭčora zastrelili, a siońnia pa im užo aparyšy poŭzajuć. Dyk jašče ž i ŭ padvałach, dzie my sami siadzieli, ich trupy taksama valalisia. Ich adtul ža taksama nichto nie dastavaŭ. Zamataŭ tam niešta, ssunuŭ ich ubok i sam śpiš.

Tam była situacyja, kali my ŭčatyroch pajšli na šturm. U mianie razarvała aŭtamat, hranaty skončylisia i tolki ŭ adnaho bajca była zbroja. I tut nam pa racyi pieradajuć, što za 20 mietraŭ na nas iduć 6 čałaviek. I, dziakuj Bohu, adzin naš biełarus adkryŭ ahoń. Nie mahu nazvać jaho imia. Spadziajusia, što jon pračytaje hetaje intervju. Jon ich usich likvidavaŭ. A kab nie jon, to nichto b z nas ničoha nie zmoh by zrabić: ja lažaŭ, byŭ paranieny ŭ ruku i kantuziła tak, što z vucha kroŭ išła, druhi lažaŭ ź piatkaj adarvanaj i askołačnaje, u treciaha kulavoje…

U takija momanty źbiraješ svaje ŭsie siły. Treba adychodzić, inakš… Inšyja biełarusy nam prykryvali adychod. Nas potym, kali pryvieźli na chutkich, vyjšli kamandziry ŭkraincy i skazali: «Dziakuj vam, biełarusy. Vy vyzvalili 270 mietraŭ našaj ziamli»…

— 270 mietraŭ… A byli takija momanty, kali paŭstavała pytańnie: što my tut robim? Heta nie naša ziamla.

— Pa-pieršaje, ukraincy — našyja susiedzi, pa-druhoje, u nas ahulny vorah. Ź biełarusami hety vorah zrabiŭ by toje ž samaje. Voraha treba źniščać, dzie b jon ni znachodziŭsia. Čym mienš «russkoho mira», tym lepš ludziam usiaho astatniaha śvietu. Ja nikoha nie zaklikaju. Ale ŭ svoj čas mnie ŭkraincy dapamahli, a zaraz ja im dapamahaju zmahacca z voraham.

— Stolki času być u takim pastajannym stresie prosta za miažoju mahčymaściaŭ čałavieka. Usiamu jość miaža. Jak pryjści ŭ narmalny stan?

— Lepš za ŭsio mianie lečyć les. U nas byŭ svajak, jaki pasadziŭ dubovy haj i les, a sam źjechaŭ u Amieryku. I jon časam prasiŭ u listach, kali jość adtul baravički, to pieradać jamu krychu. Dla jaho heta byŭ samy darahi padarunak.

U mianie jość tanny matacykł, i ja na im jezdžu ŭ les. Chadžu, dychaju, dom uspaminaju. Napeŭna, mnie patrebnaja psichałahičnaja dapamoha. Ja časam sam nie razumieju, jak heta ja ŭsio vytrymaŭ. A moža, i nie vytrymaŭ. Ale trymajusia.

Samaje horšaje, što davodziłasia vajavać na dva fronty. Bo jašče i kiraŭnictva PKK nam piki ŭstaŭlała. Viedajem, što sa śpisaŭ na ŭznaharodžańnie nas vykreślivali, dy i inšaje taksama było. Horš za ŭsio, kali svaje tabie nož u śpinu ŭtykajuć.

— Moža, para ŭžo rapart na stoł? Moža, chopić spakušać los?

— Ja pakul jašče pavajuju. Ale vyjechać na tydzień, źmianić abstanoŭku chočacca. Chočacca pahladzieć na mirnaje nieba, dzie niama vajny. Mahčyma, praz paru miesiacaŭ i ŭdasca.

• 56
• 3
• 2
• 2
• 1
• 19
• 0
• 16