«Vajna ŭsio śpiša». Biełaruskim udzielnikam hiej-prajda ŭ Vilni pahražali raspravaj ad imia biełaruskich vajaroŭ za vykarystańnie bieła-čyrvona-biełaha ściaha
Padčas Parada roŭnaści ŭ Vilni biełarusam, što nieśli bieła-čyrvona-bieły ściah, administratarka čata błohiera-kanśpirołaha Virusa i jaje siabroŭka pahražali fizičnaj raspravaj, spasyłajučysia na «nakaz vajaroŭ». Jak vyjaviłasia, heta nie pustyja słovy — za imi staić realny biełaruski dobraachvotnik, jaki ciapier vajuje va Ukrainie.
U subotu, 7 červienia, u Vilni prajšoŭ Bałtyjski prajd (Baltic Pride). Šmattysiačny marš prajšoŭ pa hałoŭnaj vulicy stalicy Litvy, šeście skončyłasia vialikim muzyčnym kancertam.
Šmatlikija ściahi, transparanty, typažy i vobrazy, u tym liku dreh-kvin, stvarali kalarovy patok, jaki ciok pa vulicach Vilni bolš za hadzinu. U kałonie siarod inšaha prajšoŭ razam z žonkaj mer Vilni Vałdas Biankunskas.
Byli i praciŭniki prajda — niekalki maładzionaŭ ź litoŭskimi nacyjanalnymi ściahami i dva tuziny ludziej stałaha ŭzrostu z kryžami i charuhvami z vyjavaj Maci Božaj Vastrabramskaj. Ludzi achvotna fatahrafavali ich na pamiać, ale z adlehłaści, kab nie pravakavać kanflikt.
Tym nie mienš, kanflikt z praciŭnikami ŁHBT u čas Vilenskaha prajda ŭsio ž zdaryŭsia — jon razhareŭsia vakoł biełaruskaj kałony.
Na čale biełaruskaj kałony ŭžo tradycyjna jechaŭ cacačny ružovy aŭtazak — jon staŭ svojeasablivym biełaruskim bohartam, jakoha možna pieramahčy tolki pieratvaryŭšy jaho žachlivy vobraz u kamičny. Śledam za aŭtazakam išli biełaruskija aktyvisty, pravaabaroncy, pradstaŭniki Abjadnanaha pierachodnaha kabinieta Biełarusi i prosta nieabyjakavyja da prablem ŁHBT ludzi.
Jany nieśli pa vulicach litoŭskaj stalicy vialiki nacyjanalny bieła-čyrvona-bieły ściah. Hety ściah staŭ pryčynaj napadak na ŭdzielnikaŭ šeścia i, jak śćviardžajuć vidavočcy, pahroz raspravicca z usimi datyčnymi.
«Ručki trasucca? Treba da psichijatra źviarnucca»
Achviaraj napadak stała dziaŭčyna D., jakaja raskazała «Našaj Nivie» pra toje, što adbyłosia na prajdzie.
Bližej da pačatku marša, kali D. i jašče para čałaviek rychtavalisia da maršu, da ich padyšli dźvie žančyny. Udzielniki prajda zdoleli apaznać u ich Inu Trusavu i Alenu Pucykovič.
Ina Trusava pa pieršaj adukacyi łahapied-defiektołah, a pa druhoj — siamiejny psichołah. Jaje možna pabačyć u Vilni na mierapryjemstvach, jakija ładzić fond «Dapamoha». Na adnym z takich mitynhaŭ u studzieni 2024 hoda Trusava publična adčytvała Franaka Viačorku za nibyta niedastatkovuju infarmacyjnuju pradstaŭlenaść biełaruskich prablem u śviecie.
Druhaja žančyna, Alena Pucykovič, byłaja palitźniavolenaja, jakaja źjechała ź Biełarusi ŭ 2022 hoda paśla taho jak atrymała dva z pałovaj hady chatniaj chimii. Da zatrymańnia jana pracavała nastaŭnicaj u Ivanavie.
Ciapier Pucykovič dałučyłasia da kamandy błohiera-kanśpirołaha Vitala «Virusa» Kandracienki, jaki štodnia plažyć biełaruskuju apazicyju. Pucykovič — administratar u čacie kanała Kandracienki pad nikam Bumieranh.
Pa słovach śviedkaŭ, jakija byli pobač ź biełaruskaj kałonaj, Trusava spačatku zaviała pryjaznuju razmovu z udzielnikami šeścia, a Pucykovič moŭčki znachodziłasia poruč ź joju.
«Robiačy vyhlad dobraj, jana [Trusava] skazała: «Oj, jakija vy pryhožyja, małajcy…», a paśla pačała — spačatku z uśmieškaj — dadavać:
«Nu nie daj boh, vy dastaniecie našy ściahi». Ja adkazała, što ściah čakaje svajho času. Tady jana ŭziała mianie za ruku, padsunułasia da majho vucha i prašaptała: «Słuchaj siudy, daražeńkaja, kali ty heta zrobiš — ja ciabie ŭryju».
Ja tak razumieju, jana vybrała mienavita taki varyjant pahrozy, kab nichto nie čuŭ i nie moh paćvierdzić», — raskazvaje pra zdareńnie D.
D. adrazu paklikała na dapamohu kalažanku, ale Trusava ŭžo pačała admachvacca i śćviardžać, što jana ničoha takoha nie kazała.
«Jana ŭbačyła moj tremar — ja invalid ź dziacinstva, i ruki trasucca ŭ mianie zaŭsiody — i skazała: «Oj, a što tak ručki trasucca? Treba da psichijatra źviarnucca». Ja tak razumieju, što jana sprabavała cisnuć na stereatypy, byccam ludzi z ŁHBTK-supolnaści «chvoryja».
Heta iranična, bo ja prosta hietera, jakaja padtrymlivaje pravy ludziej, u tym liku ŁHBTK+», — adznačaje D.
Pradstaŭnica pa sacyjalnaj palitycy APK Volha Zazulinskaja, jakaja była na prajdzie ŭ Vilni, adznačaje, što Trusava i Pucykovič nie zrazumieli, što majuć spravu nie tolki z pradstaŭnikami ŁHBTK+, ale i z hieteraseksualnymi biełarusami, jakija pryjšli padtrymać ich. I dla ŭsich bčb-ściah — heta nie «markier» supolnaści, a ahulny simvał nacyjanalnaj identyčnaści, honaru i supracivu.
Słovy D. paćviardžaje aktyvistka Nasta Bazar, jakaja była vidavočcam zdareńnia i padyšła da žančyn, kali dziaŭčyna padała sihnał, što joj patrebnaja dapamoha. Jana adrazu hołasna zajaviła, što ŭdzielnicy šeścia atrymlivajuć pahrozy. U adkaz Trusava pačała aburacca: «Jana varjatka, jana chłusić! Dy vy što!»
Bazar kaža, što Trusava i Pucykovič zajavili, što jany pryjšli na prajd z «paviedamleńniem» ad biełaruskich vajaroŭ — maŭlaŭ, tyja zabaraniajuć vykarystoŭvać bieła-čyrvona-bieły ściah. Paśla hetaha jany pačali zdymać udzielnikaŭ na videa, kamientujučy: «Davaj, zdymaj — kab potym usich identyfikavali».
Kali biełarusy ŭsio ž razharnuli vialiki ściah, to žančyny pačali chadzić vakoł, zdymajučy zblizku tvary tych, chto nios jaho ŭ rukach, čaplalisia da ich. Paśla hetaha ŭdzielnicy prajdu źviarnulisia pa dapamohu da mužčyn z kałony i da vałanciorki prajdu, kab paviedamić, što jany majuć prablemu z hetymi žančynami.
Žančyny nie słuchali vałanciorak, tamu tyja paklikali palicejskich, jakija achoŭvali prajd.
Alena Pucykovič pačała apraŭdvacca pierad palicejskimi, pakazvajučy na telefonie toje, što jana nazdymała. Hety momant trapiŭ u strym Andreja Pavuka, jaki zajaviŭsia na prajd z čyrvona-zialonym ściaham. Błohier vyrašyŭ, što heta pravakatarka, jakaja niešta zdymaje na svoj telefon, i pasprabavaŭ daviedacca bolš. Hetym jon pryciahnuŭ uvahu palicejskich, jakija, vidać, pryniali jaho samoha za pravakatara.
«A voś hety pravilny ściah tut. Niachaj režym paśla pakazvaje ściahi. Hety čałaviek ničoha nie parušyŭ, heta naš čałaviek», — zastupiłasia žančyna za Pavuka, jaki trymaŭ čyrvona-zialony ściah.
Na pytańnie Pavuka, navošta jana razmaŭlaje z palicyjaj, Pucykovič adkazała, što paviedamlaje ŭsim, byccam ludzi z BČB-ściaham na prajdzie — heta pravakatary. «Jany robiać usio dla prapahandy. Heta padarunak dla prapahandystaŭ», — dadała jana.
Paśla kanflikt paŭtaryŭsia, i ŭdzielniki kałony źviarnulisia da hałoŭnaj vałanciorki. Trusava sprabavała abaranicca pa-rusku, ale joj adkazali, što nie razmaŭlajuć na movie ahresara. Z-za słaboha vałodańnia anhlijskaj jana nie zmahła danieści svaju pazicyju. Žančynu papiaredzili: kali nie spynić kanflikty, jaje vyvieduć. Paśla hetaha žančyny adčapilisia ad biełaruskaj kałony i adyšli.
Zazulinskaja zaŭvažaje, što D. nie adzinaja, kamu ŭ toj dzień pahražali na prajdzie, padobnyja pahrozy hučali taksama i ŭ adras Marharyty Vorychavaj, jaje kalažanki z APK: «Vy adkažacie za toje, što siońnia tut staicie sa ściaham».
Vorychava paćvierdziła «Našaj Nivie», što takoje mieła miesca i patłumačyła, čamu joj važna być na prajdzie ź bieł-čyrvona-biełym ściaham:
«Bieł-čyrvona-bieły ściah na prajdzie — heta nie pra terytoryi, nacyjanalnaść ci palityku. Heta pra ludziej. Pra tych, chto siońnia nie moža być tut. Chto žyvie ŭ strachu. Chto siadzić za toje, što jany pradstaŭlajuć supolnaści. Chto vymušany chavać svaju identyčnaść. U Vilni ja vyjšła nie tolki jak biełaruska, ale jak čałaviek, jaki vieryć u roŭnaść. Dla mianie prajd — heta pra salidarnaść».
Mierkavańni ŭdzielnikaŭ pra kanflikt vakoł ściaha
Biełarusy, što sioleta ŭdzielničali ŭ prajdzie ŭ Vilni, byli šakavanyja ahresiŭnymi napadami — chaj pakul i čysta słaviesnymi — z boku suajčyńnic.
«Kali my chočam budavać demakratyju i pry hetym vyklučać ź jaje roznyja hrupy, to my ničym nie adroźnivajemsia ad łukašystaŭ. Mnie niezrazumiełaja hetaja pryvatyzacyja na ściah», — kaža D.
Ź joju zhodnaja i Volha Zazulinskaja, jakaja kaža, što nie čuła, kab biełaruskija dobraachvotniki zabaraniali nieści nacyjanalny ściah na prajdzie.
«Mnie heta padajecca manipulatyŭnaj sprobaj padzialić ludziej. Nacyjanalny ściah naležyć kožnamu biełarusu, chto adčuvaje siabie častkaj hetaj krainy i zmahajecca za jaje hodnaść», — miarkuje Zazulinskaja.
Jaje pužaje, što toje, što za napadkami stajali nie niejkija nieviadomyja marhinały, a znajomyja joj prystojnyja ludzi.
«Heta darosłyja žančyny, z adukacyjaj, z vopytam pracy z uraźlivymi hrupami. I mienavita tamu toje, što adbyłosia, vyklikaje jašče bolšuju tryvohu. Zamiest dyjałohu my ŭbačyli ahresiju i zapałochvańnie — i heta nieprymalna», — adznačaje Zazulinskaja.
Adnak napadki i pahrozy nie sapsavali ŭdzielnikam prajda ahulnaha ŭražańnia ad padziei. Jak adznačaje D., ludziej, jakija razumiejuć i padtrymlivajuć, było značna bolš.
Usio ž paśla zdareńnia D. pryznajecca: źjaviŭsia strach za ŭłasnaje žyćcio i zdaroŭje, bo nikoli nie viedaješ, kali ahresary mohuć pierajści ad słoŭ da dziejańniaŭ. Pavodle jaje słoŭ, achviaraj hamafobii moža stać luby — navat kali nie naležyć da ŁHBT-supolnaści, jak i jana:
«Nie zrazumieła ž pa tvary: ty hietera ci nie, ale ciabie mohuć dla napadkaŭ abrać tamu što ty pa ciełaskładzie mały, tamu što bačać, što ty nie dasi adpor, nu i kali ty tut, to apryjory ty z «tych samych». Pa sutnaści heta, jak kažuć, toj samy varyjant — vyjechaŭ ź Biełarusi, ale Biełaruś nie vyjechała ź ciabie».
Čat razładu
Historyja kanfliktu na prajdzie ŭ Vilni pačałasia za niekalki dzion da jaho praviadzieńnia. 4 červienia telehram-kanał «Dapamoha» apublikavaŭ dopis, u jakim fond zaprašaŭ biełarusaŭ pryniać udzieł u Paradzie roŭnaści, kab nahadać pra prablemy pradstaŭnikoŭ ŁHBT-supolnaści, na jakich u Biełarusi akazvajecca dadatkovy cisk, i padtrymać adno adnaho.
Dopis akazaŭsia samym haračym na kanale za apošnija niekalki hadoŭ, u čacie kanała adkryłasia apramietnaja: źjaviłasia bolš za dźvie sotni kamientaroŭ, bolšaść jakich nazyvała złačynstvam, apahańvańniem i dyskredytacyj simvała toje, što nacyjanalny ściah paniasuć na prajdzie.
Mienšaja častka kamientataraŭ vystupała suprać pryŭłaščvańnia ściaha. Siarod ich była i kiraŭnica fondu Natalla Kalehava, jakaja nahadała, što kožny biełarus maje prava na ściah, a siarod palitviaźniaŭ, na mierkavańnie jakich spasyłalisia jaje apanienty, dola pradstaŭnikoŭ ŁHBT nie mienš, čym u cełym pa hramadstvie.
Siarod socien dopisaŭ pad publikacyjaj było niamała i tych, što pakinuli ŭžo viadomyja nam Ina Trusava i Alena Pucykovič.
«Pytańnie nie pra hamafobiju. A pra toje, što znachodziačysia ŭ vymušanaj emihracyi raście samaśviadomaść! I kaštoŭnaść hałoŭnaha našaha simvała — ściaha! Niama hamafobii ŭ tym, što simvał našych prodkaŭ, jakija addavali žyćcio za Radzimu, vajaroŭ, jakija zaraz va Ukrainie, palitviaźni, jakija za kratami… Heta — ich duša i serca. Heta naša duša i serca. Heta Ściah Radzimy. A nie simvał vybaru partniora ci partniorki.
Kali łaska, davajcie nie budziem svarycca. A z pavahaj budziem stavicca da nacyjanalnych kaštoŭnaściaŭ!!! Kožny abiraje svoj seksualny šlach. I jość svaje kolery ŭ hetym abjadnańni. Vykarystoŭvać ich nichto nie zabaraniaje», — miarkuje Trusava.
Alena Pucykovič apublikavała ŭ čacie kanała videa, jakoje jana źniała na prajdzie, zblizku zdymajučy tvary tych, chto trymaŭ bieła-čyrvona-bieły ściah, kab apaznać ich.
«Małajcy, dapamožny ściah prynieśli na prajd. Usie, chto nios, zafiksavany. Vas ža prasili pa-čałaviečamu. I vajary prasili», — takim dopisam Pucykovič supravadziła svajo videa.
«Nakaz vajaroŭ»
Možna zaŭvažyć, što abiedźvie žančyny nie adnojčy, kab nadać svaim słovam bolš vahi, spasyłajucca na niejkich nienazvanych biełaruskich vajaroŭ, jakija byccam zabaranili vykarystoŭvać bieła-čyrvona-bieły ściah na hiej-prajdach.
Jak raskazali nam sami ŭdzielniki biełaruskaj kałony, u tym samym čacie «Dapamohi» raniej było apublikavana hałasavoje paviedamleńnie ad vajara ź niknejmam «Sienat», jakoje źmiaščała pahrozy za vykarystańnie ściaha na maršy. Ciapier paviedamleńnie vydalena, ale jaho zapis majecca ŭ rasparadžeńni «Našaj Nivy».
«Tut niechta pryvodzić prykład, što ściahi krain Bałtyi jość na hiej-paradach. Hladzicie: kali ŭ hetych krainach nie chapaje vajarskaha duchu — kab vajary pryjšli i skazali, što pad hetym ściaham hinuli bajcy, i zabaranili jaho vykarystańnie na hiej-paradzie — heta ich asabistyja prablemy.
Ja jak pradstaŭnik biełaruskich vajaroŭ i sam biełaruski vajar, kažu: kožny, chto vykarystaje biełaruski ściah, zrobleny kryvioj (kali vy pamiatajecie lehiendu jaho stvareńnia), pad jakim pachavana vialikaja kolkaść našych vajaroŭ, — musić viedać: tolki maich pabracimaŭ bolš, čym u vas palcaŭ na rukach i nahach. A kolki ŭsiaho biełaruskich vajaroŭ zahinuła i za hetuju vajnu, i za minułyja — nie źličyć.
Kožny, chto vykarystaje z hetaha momantu na hiej-paradzie hety ściah, budzie zadakumientavany. Heta budzie ŭsio zakinuta ŭ archiŭ i ŭ budučyni kožnamu z vas budzie adpłačana. Ja vam abiacaju.
Kali vy dumajecie, što ja prosta piz*aboł, to možacie prosta zapytać chto ja, što ja, dzie raniej słužyŭ, jakuju maju śpiecyjalizacyju, adukacyju i jakija ŭ mianie mietady.
Vajna ŭsio śpiša. My zaraz udzielničajem u Treciaj suśvietnaj vajnie. Vam tam u vašych ciopłych Vilniach pra heta nie viadoma. Dyk voś tut, va Ukrainie, heta ŭsim viadoma.
I vajna ŭsio śpiša — usie našy mietady vajna śpiša. Jak kaliści «Masadu» ŭsio prabačyli za toje, što jon karaŭ tych, chto zabivaŭ i ździekavaŭsia z habrejaŭ, ź ichnich tradycyj, kaštoŭnaściaŭ. Tak i my budziem karać tych, chto ździekujecca ź biełaruskich kaštoŭnaściaŭ, ź biełaruskaha ściaha, ź biełaruskich vajaroŭ i hetak dalej», — havoryć u hałasavym paviedamleńni «Sienat».
Uzhadvajučy pra historyju Druhoj suśvietnaj, «Sienat» zamoŭčvaje, što nacysty z takoj samaj žorstkaściu źniščali nie tolki habrejaŭ, ale i homaseksuałaŭ. Ich paznačali ružovymi trykutnikami, sadžali ŭ kancłahiery i masava zabivali.
Varta adznačyć, što «Sienat» — heta nie niejki internet-piersanaž, a realny čałaviek, jaki nie chavaje svajoj asoby i prajaviŭ asablivuju mužnaść u čas vajny, abaraniajučy Ukrainu.
Pad pazyŭnym «Sienat» vajuje 32-hadovy Raman Jaromienka, jaki raniej słužyŭ u Siłach śpiecyjalnych apieracyj Biełarusi i ŭ Francuzskim zamiežnym lehijonie. Z 2022 hoda vajuje va Ukrainie, ciapier — apieratar ciažkaha drona «Vampir» u taktyčnaj hrupie Kryŭcova ŭ składzie internacyjanalnaha lehijona hałoŭnaha ŭpraŭleńnia raźviedki Ministerstva abarony Ukrainy.
Mienavita na jaho mierkavańnie spasyłajucca Ina Trusava i Alena Pucykovič, kali havorać pra «nakaz vajaroŭ» nie vykarystoŭvać bieła-čyrvona-bieły ściah i vyrašyli zafiksavać udzielnikaŭ biełaruskaj kałony na prajdzie.
Jak bačym, tema prava ŁHBT na publičnuju prysutnaść usio jašče mocna padzialaje biełarusaŭ i vyklikaje pałkija dyskusii.
Apytanka
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆCiapier čytajuć
Hurt «Drazdy» pakidaje scenu i vinavacić u hetym «hipieraktyŭnych błohieraŭ»3
Kamientary