Кетоны: што за рэчывы, якія спыняюць старэнне мозгу і дапамагаюць схуднець?
Арганічныя злучэнні, вядомыя як кетоны, здольныя спрыяць зніжэнню запалення, паляпшэнню кагнітыўных функцый, а таксама павысіць выніковасць пры фізічных нагрузках. Расказваем, што за яны.
Кетоны — цікавы клас арганічных злучэнняў, якія адыгрываюць ключавую ролю як у хіміі, так і ў біялогіі. У прамысловасці яны шырока выкарыстоўваюцца як растваральнікі (напрыклад, ацэтон), а таксама ў сінтэзе лекаў і араматычных злучэнняў.
У нашым арганізме кетоны, або кетонавыя целы, утвараюцца ў печані з тлушчаў, калі ўзровень глюкозы ў крыві зніжаецца, напрыклад, пры галаданні, нізкавугляводнай дыеце або інтэнсіўных фізічных нагрузках. Яны выкарыстоўваюцца мозгам, мышцамі і іншымі органамі для атрымання энергіі.
Як кетоны ўплываюць на здароўе?
У арганізме чалавека ўтвараюцца тры асноўныя кетоны: ацэтаацэтат (AcAc), ацэтон і бэта-гідраксібутырат (БГБ). AcAc з'яўляецца першасным кетонавым целам, якое пасля пераўтвараецца ў БГБ і ацэтон. Хоць невялікая колькасць ацэтону можа метабалізавацца, ён у асноўным выводзіцца праз дыханне. БГБ з'яўляецца найбольш актыўным і стабільным кетонавым целам з усіх трох.
Акрамя таго, сёння ўзровень кетонаў у арганізме можна рэгуляваць з дапамогай кетонавых дабавак: кетонавых соляў (у выглядзе парашку) і кетонавых эфіраў (вадкая форма).
Даследаванні паказваюць, што выкарыстанне дадатковых кетонаў можа прынесці карысць арганізму, напрыклад, для здароўя мозгу. Кетоны з'яўляюцца больш эфектыўнай крыніцай энергіі для мозгу, чым глюкоза, якую ён звычайна выкарыстоўвае.
Паводле нядаўняга даследавання амерыканскіх вучоных, прыём дабавак з кетонамі стабілізаваў працэсы дэградацыі мозгу, асабліва ва ўдзельнікаў ва ўзросце ад 40 да 59 гадоў. Іншыя даследаванні паказалі, што кетоны маюць супрацьзапаленчыя ўласцівасці, што можа быць карысным пры такіх захворваннях, як артрыт і хваробы сэрца.
Даследаванні паказалі, што кетонавыя дабаўкі зніжаюць апетыт, што можа дапамагчы ў зніжэнні вагі. У адным даследаванні ўдзельнікам з нармальнай вагой прапанавалі штодзённа піць напой, які змяшчае кетонавыя эфіры, у той час як іншай групе давалі напой з глюкозай.
Пасля прыёму кетонавага напою ўзровень кетонаў у крыві за 60 хвілін павялічыўся больш чым у 15 разоў, праз 2—4 гадзіны ўзровень інсуліну, грэліну (гармона голаду) і гармонаў, якія ўплываюць на апетыт (GLP-1 і PYY), быў значна ніжэйшы, чым пасля глюкозы. Акрамя таго, праз 1,5 гадзіны пасля прыёму напою ўдзельнікі першай групы адчувалі сябе менш галоднымі і мелі меншае жаданне есці ў параўнанні з тымі, хто піў напой з глюкозай.
Кетагенная дыета
Прымусіць арганізм самастойна выпрацоўваць кетоны без прыёму дабавак можна з дапамогай нізкавугляводнай кетагеннай дыеты з высокім утрыманнем тлушчаў і ўмераным утрыманнем бялкоў.
Яшчэ ў пачатку XX стагоддзя такая дыета выкарыстоўвалася для лячэння эпілепсіі ў дзяцей, паколькі яна спрыяла метабалічным зменам, падобным да тых, што адбываюцца пры галаданні.
Пра станоўчы эфект галадання на эпілепсію было вядома яшчэ ў V стагоддзі да н.э. Сёння кетагенная дыета з'яўляецца адным з папулярных інструментаў для пахудзення.
Кетагенная дыета актыўна выкарыстоўваецца спартсменамі, якія займаюцца вынослівымі відамі спорту, такімі як ультрамарафон, трыятлон, велагонкі.
Даследаванні паказалі, што ў стане кетозу (павышанай выпрацоўкі кетонаў у выніку вугляводнага галадання клетак) арганізм па-іншаму выкарыстоўвае энергію: мышцы менш выдаткоўваюць глюкозу і выпрацоўваюць менш малочнай кіслаты, што спрыяе ўмеранаму павышэнню цягавітасці.
Пры гэтым нават пры дастатковым узроўні вугляводаў і павышаным інсуліне арганізм актыўней спальвае тлушчы для атрымання энергіі падчас фізічных нагрузак.
Ці могуць кетоны быць шкоднымі?
Экзагенныя дабаўкі кетонаў звычайна лічацца бяспечнымі і эфектыўнымі для павышэння канцэнтрацыі кетонавых целаў, але доўгатэрміновыя эфекты іх ужывання да канца не вывучаныя.
Кетагенная дыета, акрамя патэнцыйнай карысці, можа мець і негатыўныя наступствы, напрыклад, праз зніжэнне агульнага ўзроўню цукру ў крыві і асаблівую патрэбу нейронаў у глюкозе, якая павінна забяспечваць не менш за 30% энергіі мозгу.
Небяспечны стан, вядомы як кетаацыдоз, узнікае пры празмернай выпрацоўцы арганізмам кетонавых целаў, што прыводзіць да закіслення крыві. Гэта найчасцей назіраецца ў людзей з дыябетам 1 тыпу. Аднак у здаровых людзей арганізм здольны рэгуляваць узровень кетонаў і прадухіляць іх празмернае назапашванне.
Такім чынам, кетоны — гэта магутны інструмент для паляпшэння здароўя, калі яны выкарыстоўваюцца правільна. Кетагенная дыета і кетонавыя дабаўкі могуць дапамагчы ў барацьбе з лішняй вагой, палепшыць працу мозгу і падтрымаць узровень энергіі. Аднак іх выкарыстанне патрабуе кансультацыі з доктарам, асабліва для людзей з хранічнымі захворваннямі.
Каментары