Mierkavańnie biełaruskaha pradprymalnika, kiraŭnika ahiencyi adpačynku i zabavaŭ Vilnius Relax Kiryła Atamančyka ab tym, jak Biełarusi treba manietyzavać svajo savieckaje minułaje.
U hetym karotkim artykule mnie chaciełasia b padzialicca dumkami adnosna mahčymaha vykarystańnia savieckaj historyka-kulturnaj spadčyny ŭ turyźmie, ale pačać usio ž varta ź niekalkich ustupnych tezisaŭ…
Paniaćcie «traŭma» daŭno viadoma ŭ miedycynie, ale ŭsio čaściej pra traŭmy davodzicca čuć i ŭ sacyjalnym, i ŭ hramadskim kantekstach. Kulturnaja traŭma moža paŭstać u vyniku transfarmacyjnych pracesaŭ, jakija čaściakom byvajuć nie tolki evalucyjnymi i praciahłymi pa časie, ale i radykalnymi, revalucyjnymi, jakija adbyvajucca dosyć chutka. U lubym vypadku hetyja pracesy viaduć da taho ci inšaha vyniku, jaki moža vyklikać adčuvańnie traŭmy ŭ vyznačanaj sacyjalnaj hrupy ci nasielnictva krainy, rehijona ci navat usiaho śvietu. U Biełarusi jość takija traŭmy, siarod ich traŭmy savieckaha minułaha i Druhoj suśvietnaj vajny. Vidavočna, što paśla razvału SSSR bolšaść ludziej zmahła adčuć nastalhiju pa prostym i zrazumiełym Savieckim Sajuzie. Heta nie dziva, pakolki aŭtarytarnaja forma sacyjalnaści źjaŭlajecca vielmi prostaj u tearetyčna-infarmacyjnym płanie, a taksama bolš žyvučaj, čym demakratyčnaja, tamu što jana praściejšaja i bolš zrazumiełaja dla abyvaciela. Z majho punktu hledžańnia, mienavita tut i adbyŭsia asnoŭny raskoł, jaki biełarusy nie mohuć pieraadoleć i pa siońniašni dzień. Palityka desavietyzacyi ŭ Biełarusi skončyłasia, tak i nie pačaŭšysia. Byli abranyja novyja orhany ŭłady, ale šmat jakija biełarusy zastalisia pa svajoj sutnaści «saŭkom» da mozhu kostak i pierajšli z BSSR u «BSSR-light».
Nižej mnie b chaciełasia ścisła i niepieraduziata acanić tuju savieckuju spadčynu, jakaja zastałasia ŭ Biełarusi (na prykładzie niekalkich abjektaŭ: «Linii Stalina», Kurapataŭ i miesca Biełaviežskaj damovy ŭ Viskulach), i toj patencyjał, jaki jość u našaj krainy dla jaje vykarystańnia.
«Haračyja hałovy» kažuć, što «Linija Stalina» – naš nacyjanalny zdabytak. Inšyja ž kažuć, što heta hańba nacyi, prafanacyja i naohuł daŭno treba pazbavicca hetaha abjekta. Takija proźviščy, jak Stalin, Hitler, Lenin i da t.p., zaŭsiody buduć vyklikać žyvuju zacikaŭlenaść. Žudasnyja i strašnyja miescy pryciahalnyja dla turystaŭ i zaŭsiody pakidajuć uražańni. Pracujučy doŭhi čas u Litvie, my prapanujem svaim klijentam tematyčnyja ekskursii «Vandroŭka ŭ SSSR» ci «Ciomnyja staronki savieckaj Vilni». Abjekty hetych ekskursij nadzvyčaj časta naviedvajucca ŭ Litvie. Raśpieščanyja pryhožymi siaredniaviečnymi haradami, zamkami i pałacami, zachodnija turysty šukajuć razynku ŭ krainach byłoha sacłahieru. Biezumoŭna, Biełaruś z-za stahodździaŭ razbureńniaŭ i vojnaŭ nie moža pachvalicca takim bahaćciem staradaŭniaj architektury, tamu razynkaj tut moža być jakraz savieckaja spadčyna, na jakoj možna i navat treba zarablać – praŭda, nie dobraachvotna-prymusovymi školnymi ekskursijami ŭ Chatyń ci Bresckuju krepaść, a zusim inšymi sposabami.
Pakolki my zakranuli temu «Linii Stalina», to ja źjaŭlajusia prychilnikam taho, kab hety kompleks nie tolki zastaŭsia adkrytym, ale i pakinuŭ svaju nazvu, adnak jaho «načynka» i interpretacyja pavinna być inšaj. Jość idei stvaryć tam park savieckich skulptur, adnak takim užo nie ździviš, pakolki padobnyja parki jość u Litvie i Vienhryi. Ja b rabiŭ staŭku na rekordy, «treš» i ekskluziŭnyja zabavy. Voś vam niekalki idej u jakaści mazhavoha šturmu i dyskusii: što kali sabrać tut, u adnym miescy, usie pomniki i biusty Leninu z usioj Biełarusi – heta ž adrazu Kniha rekordaŭ Hinesa; što kali arhanizavać tut strelbišča, kab była mahčymaść pastralać nie tolki z realnaj bajavoj zbroi, ale i, naprykład… tanka; što kali vynieści kazino za miežy Mienska na «Liniju Stalina» i žachnuć kahnityŭnym dysanansam, siurealizmam i kapitalizmam pa «kamunistyčnaj utopii»? Idu ŭ zakład, takoha miesca ŭ Jeŭropie nie znajści!
Što da Kurapataŭ, to, z majho punktu hledžańnia, hety miemaryjał pakazvaje ŭvieś trahičny los Biełarusi. Ja pierakanany, što tam nie patrebny pampieznyja pomniki i manumienty. U tych ułasnaručna zroblenych kryžach mahutnaja enierhietyka! Maje znajomyja z Centra daśledavańniaŭ hienacydu Litvy, pabyvaŭšy ŭ Kurapatach, zastalisia pad vielizarnym uražańniem, pakolki pračuli ŭsiu trahičnaść, moc i značnaść hetaha miesca dla biełarusaŭ. U Kurapatach pavinna być stvorana dobraŭładkavanaja terytoryja pad achovaj, naležnym čynam vyviedziena interpretacyja, a sam miemaryjał pavinien być uklučany va ŭsie turystyčnaje maršruty Mienska i Mienskaha rajona. Upeŭnieny, pry pravilnaj arhanizacyi naviedać heta miesca budzie dosyć šmat achvotnych.
Jašče adnym cikavym abjektam jak dla zachodnich, tak i biełaruskich turystaŭ pry naležnaj interpretacyi mohuć stać Viskuli. Nie treba kazać pra tuju histaryčnuju značnaść, jakaja zakładziena ŭ hetym abjekcie. Pa zrazumiełych pryčynach ciapier hety abjekt nie vykarystoŭvajecca ŭ poŭnaj miery, adnak, spadziajusia, heta kali-niebudź źmienicca.
Naprykancy chaču tolki dadać, što ŭ Biełarusi vielizarny patencyjał dla vykarystańnia savieckaj historyka-kulturnaj spadčyny, adnak tolki ŭ jaho transfarmavanym vyhladzie, pry inšaj interpretacyi. Nam jak narodu jašče pryjdziecca prykłaści namahańni, kab pieražyć savieckija kompleksy i traŭmy, kab iści dalej i być bolš adkrytymi da dyjałohu na niaprostyja temy, pakazaŭšy jak samim sabie, tak i zamiežnym haściam svaju historyju ŭ roznych jaje vyhladach.
Daviedka:
Kirył Atamančyk – pradprymalnik i hramadski dziejač. Rodam z horada Žłobina Homielskaj vobłaści (Biełaruś). Bolš za 8 hadoŭ žyvie ŭ Litvie. Bakałaŭr turyzma i rekreacyi, mahistr kulturnaj spadčyny Jeŭrapiejskaha humanitarnaha ŭniviersiteta. Kiraŭnik ahiencyi adpačynku i zabavaŭ Vilnius Relax.
ZAT «Praviekta fabryka» h.Vilnius, Litva
Kamientary