Piać pryčyn, čamu Asmałoŭka nie pavinna być źniesienaja
Stała viadoma, što novy prajekt zabudovy Asmałoŭki praduhledžvaje poŭny znos kvartała. Ci majuć hetyja domiki ŭ centry Minska historyka-kulturnuju kaštoŭnaść, my parazmaŭlali sa znaŭcam Minska, mastactvaznaŭcam Siarhiejem Chareŭskim, aŭtaram knihi «Asmałoŭka: damy i mary».
1. Ludzi
Tam vyrasła try pakaleńni ludziej, jakija nie chočuć źjazdžać z Asmałoŭki. Dla ludziej heta nie prosta rodny dom, ale baćkoŭskija i dziadoŭskija parohi. Nie razumieć prava ludziej na hetuju majomaść, na siamiejnuju pamiać — heta biesčałaviečna i amaralna.
2. Architektura
Hety architekturny ansambl ujaŭlaje saboj mižnarodnuju kaštoŭnaść. Prajekciroŭščyki, architektary byli z Ukrainy i Rasii: Michaił Ručko, Abram Danilak i akademik Michaił Paruśnikaŭ. Apošni šmat pabudavaŭ ŭ Maskvie, Leninhradzie, Charkavie, a taksama ŭ Minsku na praśpiekcie Niezaležnaści.
Jość taki samy kvartał-bliźniuk u Dniepradziaržynsku va Ukrainie, ale tam jon byŭ pabudavany dla rabotnikaŭ hihanckaha chimičnaha kambinata. I, kaniečnie, za hetyja hady byŭ dabity daščentu.
Niešta padobnaje zachavałasia ŭ Estonii, Łatvii, Litvie i tam ich renaviravali. Jany abierahajucca, stali častkaj łandšaftu.
Asmałoŭka — heta adzinaje miesca, dzie padobny kompleks budynkaŭ zastaŭsia cełym kvartałam. U svoj čas jaho rabili najlepšyja architektary z Kijeva, Charkava, Maskvy i naš ziamlak Michaił Asmałoŭski, jaki ŭ 1945—1951 hadach uznačalvaŭ Upraŭleńnie spraŭ architektury pry Saviecie Ministraŭ BSSR. Mienavita jahonaje proźvišča i dało narodnuju nazvu — Asmałoŭka. I toje, što hety kvartał, jaki adziny acaleŭ na prastorach eks-SSSR u svajoj cełasnaści, cudam, dziakujučy śpiecyfičnamu statusu, užo samo pa sabie važna.
Heta taksama ilustracyja stylu, jak u toj čas myśliłasia, pra ład žyćcia, pra kamfort. Usio toje, kab zvacca pomnikam architektury, u Asmałoŭki jość.
3. Miemaryjalnaja značnaść
Spačatku hetyja kvartały budavalisia dla vajskoŭcaŭ pobač sa štabam Biełaruskaj vajskovaj akruhi (ciapierašnim Ministerstvam abarony). Tudy płanavałasia pasialić vysokapastaŭlenych aficeraŭ, hienieralitet. Tam pažyli hieroi Savieckaha Sajuza, maršały. Siarod inšych — rodny brat Piatra Mašerava Pavieł, jon tam pražyŭ usio žyćcio.
A jašče adzin kvartał Asmałoŭki addali Upraŭleńniu pa spravach mastactva. Byŭ taki Lutarovič, jaki kiravaŭ hetaj ustanovaj. Tamu i žyllo iranična nazvali «pasiołkam Lutaroviča». Tudy pasialili viernutych z evakuacyi narodnych mastakoŭ, zasłužanych asob.
Tam pasialilisia cełaja dynastyja viadomych mastakoŭ Ščamialovych — dzied, syn, unuk, ichnija žonki, Taćciana Razina. Ceły kłan, cełaja plemia.
Mastak Hienryk Bržazoŭski žyŭ tam, jaho baćka pryjechaŭ u Minsk rabić unutrany dyzajn Čyrvonaha kaścioła, usiu stalarku. I voś syn jahony staŭ adnym ź pieršych zasłužanych dziejačaŭ mastactva BSSR, aŭtar bolš čym 2000 karcin. Jahonaja dačka Ludmiła, baleryna, stała samaj maładoj zasłužanaj artystkaj SSSR.
Adrazu tudy pierasialili adzin dom dla jaŭrejskaha teatra BSSR, jaki viarnuli z evakuacyi. Potym hetyja artysty stali dyktarami na radyjo.
Da našych dzion u mansardach Asmałoŭki pracujuć mastaki — Nieścieraŭ, hrafik Paŭłaviec, Rusłan Vaškievič. Na niekatorych damach tam možna paviesić utraja bolš šyldaŭ, čym na domie-muziei Pietrusia Broŭki na vulicy Karła Marksa. Stolki tam žyło dziejačaŭ kultury, prafiesury! U Minsku mała dzie možna sustreć taki kvartał, nasyčany nastolki pamiaćciu, jak Asmałoŭka.
4. Ekałahičnaja kaštoŭnaść
U Asmałoŭcy ŭsio jašče žyvuć dźvie siamji, prodki jakich žyli ŭ hetych kvartałach da revalucyi 1917 hoda. Adpaviedna ŭ centry kvartała zachavalisia cudam drevy, jakim bolš za 100 hadoŭ.
Adrazu paśla vajny žonki vajskoŭcaŭ vielmi zachaplalisia sadavodstvam i tam panasadzili roznych ekzotaŭ. Za hetyja 75 hadoŭ mnohija raśliny ŭtvaryli ŭnikalny bijacenoz, jaki staŭ domam nie tolki dla ludziej, ale i dla ptušak, u tym liku ŭniesienych u Čyrvonuju knihu. Tam vodziacca navat dva vidy kažanoŭ.
U sensie ekałohii vyrazać u centry Minska sad, jakomu bolš za 100 hadoŭ, — heta varjactva i złačynstva. Zrazumieła, što padčas znosu drevy zachoŭvacca nie buduć. I što b nam ni kazali pra kampiensacyjnyja pasadki, to im treba 100 hadoŭ, kab jany nabyli takuju ž vartaść.
Na tym miescy ŭ razy prapanujuć pavialičyć płyniu transpartu. Heta rezka pahoršyć ekałahičnuju situacyju nie tolki ŭ Asmałoŭcy, ale i ŭ pryvabnych susiednich rajonach.
5. Spakojny adpačynak
U Minsku paracca na pradmiet adsutnaści piešachodnych vulic. Faktyčna Asmałoŭka i vykonvaje funkcyi takoha voś pramienadu. Z susiednich kvartałaŭ prychodziać ciažarnyja albo maci z vazkami, dzie ŭ cišyni, u zielaninie možna pravieści čas. Heta miesca dla spakojnaha adpačynku. Nie treba pieražyvać, što ciabie tam zadušyć mašyna. Anałahaŭ u Minsku takomu rajonu niama. Heta ŭnikalnaje asiarodździe.
***
Padpisacca suprać znosu Asmałoŭki možna tut.
***
Hladzicie taksama: Zisier — abaroncam Asmałoŭki: «Znajšli mnie spadčynu! Navošta hetyja baraki ŭ centry?»
U dakumientach pa «spravie Epštejna» znajšli ślady bujnych hrašovych pieravodaŭ u Minsk. Znoŭ uspłyło imia Karyny Šulak44
Kamientary