Usio bolš krain ukaraniajuć praktyku «fierm starych ludziej» — sielskahaspadarčych haspadarak, dzie pažyłyja ludzi i navat pacyjenty z demiencyjaj uklučajucca ŭ prostuju, ale karysnuju pracu na ziamli.
Narviežskaja piensijanierka Maryjana Rohstad (Marianne Rogstad) pracavała parćje ŭ hateli ŭ Šviejcaryi. Na praciahu piaci dziesiacihodździaŭ jana štodnia sutykałasia z roznymi movami i kulturami. Paśla viartańnia ŭ Narviehiju žančynie pastavili dyjahnaz «demiencyja», i jana chutka apynułasia ŭ sacyjalnaj izalacyi. Usio źmianiłasia, kali Rohstad dałučyłasia da «fiermy kłopatu» Impulssenter pad Osła — miesca, dzie ludziam z demiencyjaj prapanujuć pracavać na ziamli i mieć znosiny ź inšymi.
Jak piša VVS, u 2015 hodzie Narviehija stała adnoj ź pieršych krain, što raspracavali nacyjanalny płan dahladu za ludźmi z demiencyjaj. U jaho miežach źjavilisia dzionnyja centry znachodžańnia Inn på tunet («na padvorku»), abo tak zvanyja «fiermy kłopatu» (care farm).
Siońnia ŭsio bolš krain pryznajuć karyść pracy ŭ sadzie dla zdaroŭja, ukaraniajučy tak zvanyja «zialonyja recepty» — sacyjalna-aryjentavanyja zaniatki na pryrodzie dla prafiłaktyki i palapšeńnia stanu pry roznych chvarobach.
«Zialonyja recepty» pavialičvajuć fizičnuju aktyŭnaść, umacoŭvajuć sacyjalnyja suviazi i źnižajuć stres. Heta spryjalna ŭpłyvaje na arteryjalny cisk, uzrovień cukru ŭ kryvi i padtrymku zdarovaj vahi, źnižajučy ryzyku chvarob, što viaduć da demiencyi», —
tłumačyć Mielisa Lem (Melissa Lem), siamiejny doktar z Vankuviera i daśledčyca z Univiersiteta Brytanskaj Kałumbii. «Usie viedajuć, što fizičnaja aktyŭnaść palapšaje psichičnaje i fizičnaje zdaroŭje, ale praca ŭ sadzie značna ŭzmacniaje hetyja efiekty», — dadaje jana.
Navukovyja śviedčańni pra karyść pracy ŭ sadzie
Suviaź pamiž pracaj u sadzie i palapšeńniem kahnityŭnych zdolnaściaŭ na praciahu žyćcia pakazali vyniki daśledavańnia vučonych Edynburhskaha ŭniviersiteta. U daśledavańni paraŭnoŭvali vyniki testaŭ na intelekt, jakija ŭdzielniki zdavali ŭ 11 hadoŭ i paŭtorna — u 79 hadoŭ. Tyja, chto rehularna zajmaŭsia pracaj u sadzie, pakazali značna lepšyja vyniki, čym tyja, chto hetym nie cikaviŭsia.
«Praca ŭ sadzie patrabuje składanych kahnityŭnych pracesaŭ — pamiaci, płanavańnia, uvahi», — kaža kiraŭnik daśledavańnia Džejni Korli. Jana tłumačyć heta efiektam «vykarystoŭvaj abo straciš» — rehularnaja aktyŭnaść, jakaja stymuluje mozh, dapamahaje padtrymlivać jaho funkcyi va ŭzroście.
Inšyja daśledavańni paćviardžajuć hetyja vysnovy. Naprykład, daśledavańnie 2002 hoda, praviedzienaje ŭ ZŠA siarod bolš jak 800 manašak, pakazała, što tyja, chto časta ŭdzielničaŭ u stymulujučych mozh zaniatkach, mieli značna nižejšuju ryzyku raźvićcia chvaroby Alchiejmiera.
Japonskija vučonyja vyjavili, što ŭdzieł u sacyjalna karysnych spravach abaraniaje pamiać. A inšyja daśledavańni paćviardžajuć, što sumiesnyja intelektualnyja zaniatki palapšajuć nie tolki kahnityŭnyja funkcyi, ale i nastroj, kamunikacyju i sacyjalnaje ŭzajemadziejańnie.
Praca ŭ sadzie, śćviardžajuć vučonyja, asabliva karysnaja dla mozhu. U ludziej, jakija joj zaniatyja, pavyšajecca ŭzrovień asablivych białkoŭ, jakija dapamahajuć rostu i padtrymcy niervovych kletak. Adzin ź ich — BDNF — spryjaje raźvićciu niejronaŭ, druhi — VEGF — palapšaje pracu mozhu i pamiać.
Daśledavańnie 2006 hoda ŭ Aŭstralii pakazała, što štodzionnaja rabota ŭ sadzie źnižaje ryzyku demiencyi na 36%, palapšaje ŭvahu, pamianšaje stres, źnižaje imaviernaść padzieńnia i patrebu ŭ lekavych preparatach.
Siła pryrody i ruchu
Znachodžańnie na pryrodzie samo saboju supakojvaje. Jašče ŭ 1980-ch prafiesar Rodžer Ułrych (Roger Ulrich), adzin ź viadučych ekśpiertaŭ u halinie miedycynskaj architektury, pakazaŭ, što navat vid z akna na drevy pamianšaje bol i razdražnionaść.
Ułrych vykazaŭ dumku, što takaja reakcyja na pryrodu sfarmiravałasia praz evalucyju. U daŭnija časy tym, chto chutčej supakojvaŭsia paśla stresu, było lahčej vyžyć. Tamu zdolnaść adnavicca ŭ naturalnym asiarodździ stała karysnaj dla vyžyvańnia i pieradavałasia z pakaleńnia ŭ pakaleńnie. Mienavita tamu siońnia navat karotkaje znachodžańnie na pryrodzie moža palepšyć samaadčuvańnie.
Pavodle daśledavańniaŭ, praviedzienych u ZŠA, ludzi, što pracavali ŭ sadzie bolš za hadzinu na tydzień, mieli na 66% mienšuju ryzyku infarktu, a taksama lepšuju ščylnaść kaściej. Takaja praca palapšaje ruchomaść, vynoślivaść, drobnuju matoryku i myšačnuju masu.
Praca ŭ sadzie i demiencyja
Dla ludziej z demiencyjaj praca ŭ sadzie maje asablivuju kaštoŭnaść: jana palapšaje nastroj, pavodziny, znosiny i funkcyjanalnaść. «Fiermy kłopatu» dla takich ludziej stanoviacca ŭsio bolš raspaŭsiudžanymi pa ŭsioj Jeŭropie.
Chienryjeta Brynhsiord (Henreitte Bringsjord), adna z kiraŭnikoŭ fiermy Impulssenter, pierakananaja, što praca na padvorku dapamahaje ludziam z demiencyjaj zachavać pačućcio samastojnaści i značnaści.
«Ludzi atrymlivajuć zadavalnieńnie ad vyniku svajoj pracy», — kaža jana. Akramia taho, kalektyŭny charaktar rabot dazvalaje ludziam, jakija majuć ciažkaści z pamiaćciu, lahčej sačyć za pracesam, bo kali niechta zabyŭ, što treba rabić, jon moža pahladzieć na inšych — i ŭspomnić.
Pry hetym Brynhsiord padkreślivaje: navat z ulikam usich dakazanych kahnityŭnych vyhod, samaje hałoŭnaje — stvaryć dla hetych ludziej pazityŭnaje, žyvoje asiarodździe, poŭnaje znosin i kłopatu.
«Jany mohuć viarnucca dadomu ščaślivymi. Kali suženiec spytaje: «Što ty rabiŭ siońnia?», — jany, moža, i nie ŭspomniać, ale dakładna buduć viedać, što dzień byŭ dobry», — kaža jana.
Tak adčuvaje siabie i Maryjana Rohstad, jakaja ciapier trojčy na tydzień prychodzić na fiermu: sadžaje harodninu, dahladaje karoŭ i kurej — i znachodzić u hetaj prostaj pracy sapraŭdnuju radaść. «Tut, na pryrodzie, vielmi dobra. Namnoha lepš, čym siadzieć doma», — pryznajecca jana.
Kamientary
Jašče raz:
1. Łukašenka nie moh źniščyć nacyju, bo jaje niama (sami publikavali razmovu na hety kont z adnym prafiesaram), tym bolš na vioscy, dzie narod, lud, nasielnictva, ale nijak nie nacyja.
2. Łukašenka sam ź vioski, "prostanarodny" chłopiec. Jakraz jon chacieŭ vyratavać viosku, ale ihnaravaŭ fakt, što heta naturalny praces.
3. Vydaleńnie taho kamientara tolki paćviarłdžaje pra kult "prostaha haroda", jaki ličycca śviaty i jaho nielha nijak krytykavać.
Možacie nie pahadžacca, ale nie majecie maralnaha prava vydalać kamientar, tolki tamu što vy ź im niazhodnyja.