Ci možna budavać Biełaruś pa-za miežami Biełarusi? Dyskutavali Jahoraŭ, Harbacki, Juhasia Kalada

U dyskusii pryniali ŭdzieł pradstaŭnik Kaardynacyjnaj rady Andrej Jahoraŭ, daśledčyk i adzin z redaktaraŭ vydaviectva «Skaryna Pres» Uładzisłaŭ Harbacki, piśmieńnica Juhasia Kalada, i zasnavalnica łahistyčnaj kampanii ŭ Polščy Vasilisa Dziehciarenka.

Udzielniki dyskusii byli adnadušnymi ŭ pohladzie, što 2020 hod dakładna akreśliŭ, što biełaruskaja nacyja isnuje nie tolki ŭ krainie, ale za jaje miežami. U inšych krainach biełarusy nie asimilavalisia, a zachoŭvajuć biełaruskuju identyčnaść.

U toj ža čas, jak adznačyŭ Andrej Jahoraŭ, dziaržava dla biełarusaŭ zastajecca adna. Tyja palityčnyja instytuty, što stvorany biełarusami ŭ zamiežžy, na jaho dumku, majuć sprečny status.

«Takija struktury hrajuć vialikuju rolu, kali jany źjaŭlajucca abjadnaŭčymi dla biełarusaŭ, jakija znachodziacca ŭ siońniašniaj situacyi pa-za miežami. (…) Na siońniašni čas heta nie zusim tak, ja b skazaŭ. Lehitymnaść Kaardynacyjnaj rady z kolkaściu prahałasavaŭšych vybarščykaŭ chistkaja. Struktury kštałtu Ofisu i Kabinietu majuć sprečny status».

Pa słovach Jahorava, «nie treba z palityčnych struktur, jakija my budujem, rabić karhakult».

«Nie treba rabić ź ich uražańnie taho, što heta nibyta sapraŭdnyja dziaržaŭnyja instytuty. Jany nie jość sapraŭdnymi dziaržaŭnymi instytutami. Kali vy dumajecie, što Abjadnany pierachodny kabiniet — heta ŭrad u vyhnańni, heta karha-kult. Kali vy dumajecie, što Ofis Śviatłany Cichanoŭskaj i sama Śviatłana Cichanoŭskaja — heta prezident, heta karha-kult.

Kali vy dumajecie, što Kaardynacyjnaja rada — heta parłamient, heta karha-kult. Treba hladzieć na heta jak na realnaść. Jany źjaŭlajucca palityčnymi instytutami, jany važnyja, jany važnyja dla reprezientacyi biełarusaŭ, dla palityčnaha pryznańnia, dla pryznańnia alternatyŭnaha šlachu raźvićcia Biełarusi, ale nie treba rabić uražańnie, što ŭ nas tut jość niejkaja inšaja ad biełaruskaj dziaržavy dziaržava».

Pavialičyć

Jak adznačyŭ Jahoraŭ, častkova hetyja struktury pradstaŭlajuć i biełarusaŭ, jakija pražyvajuć u Biełarusi.

«Jany pradstaŭlajuć peŭnuju palityčnuju, alternatyŭnuju viziju toj palityki, jakaja jość siońnia ŭ Biełarusi. Kali Łukašenka reprezientuje taki prarasijski, chutčej, antynacyjanalny šlach raźvićcia Biełarusi, antydemakratyčny, to hetyja struktury prezientujuć prabiełaruski, prajeŭrapiejski, demakratyčny šlach raźvićcia Biełarusi».

U toj ža čas palityk padkreśliŭ, što «biełaruskija palityčnyja instytuty, u tym liku Śviatłana Cichanoŭskaja, viaduć davoli efiektyŭnuju dypłamatyčnuju pracu pa padtrymańni imidžu Biełarusi».

Humanitarnaja misija biełarusaŭ zamiežža

Redaktar Uładzisłaŭ Harbacki źviarnuŭ uvahu na toje, što ŭ kulturnym płanie biełaruskija inicyjatyvy za miažoju paśla 2020 hoda realizujuć humanitarnuju misiju, tradycyi jakoj byli zakładzieny jašče paślavajennaj emihracyjaj. U pryvatnaści, vydaviectva «Skaryna Pres» vydaje knihi, jakija b nikoli nie pabačyli śviet u Biełarusi, niahledziačy na toje, što jany nie prynosiać nijakaha prybytku.

Pavialičyć

Piśmieńnica Juhasia Kalada ŭ svaju čarhu adznačyła, što «piśmieńnictva na biełaruskaj movie prosta bankrucić» aŭtara.

«Nie toje, što ty trymaješsia na nuli i hetak dalej, ty sychodziš u minus hłyboki. Tamu heta taksama humanitarnaja misija jašče i ŭ kvadracie, absalutna. Viečnaja inviestycyja samoha piśmieńnika, jaki nie atrymlivaje nazad, nie viartaje navat toje, što addaŭ», — davodzić Kalada.

Na pohlad piśmieńnicy, «u nas uvohule nikoli nie było nacyjanalnaj dziaržavy, i taja Biełaruś, jakaja isnuje, heta kvazinacyjanalnaja, heta nazva «Biełaruś», a nasamreč tam zusim inšyja kaštoŭnaści».

Pa słovach piśmieńnicy, u tych, chto ciapier žyvie za miežami krainy, nie zastajecca inšaha vybaru, jak farmiravać Biełaruś pa-za jaje miežami.

«Nielha stvaryć Biełaruś niejkuju inšuju pa-za miežami hetaj Biełarusi, bo jana adna»

Z pohladam piśmieńnicy ab tym, što Biełaruś nie źjaŭlajecca nacyjanalnaj dziaržavaj, nie pahadziŭsia Andrej Jahoraŭ.

«Kali my razumiejem nacyjanalnaje jak kulturnaje, jak biełaruskuju kulturu, biełaruskuju movu, asabliva biełaruskuju niezaležnuju kulturu, jakaja stvarajecca pa-za dziaržaŭnym kantrolem i nahladam, to tak, kaniešnie, hetaja dziaržava nie nacyjanalnaja.

Ale kali my razvažajem u terminach palityki i palitałohii, to Biełaruś, siońniašniaja Biełaruś, jakaja realna isnuje ŭ realnym śviecie, jość nacyjanalnaj dziaržavaj. Tamu što ŭ śviecie bolš nijakich formaŭ nie isnuje. Jość nacyjanalnyja dziaržavy i ŭsio, nation states.

(…) U nas niama demakratyčnaha kiravańnia, što nie dazvalaje biełaruskaj nacyi być uładalnikam svajho losu. I heta jość dla nas prablema. I voś heta źjaŭlajecca tym, z čym my musim pracavać i na što musim adkazvać», — davodziŭ palityk.

Druhi momant, u jakim Jahoraŭ vykazaŭ niazhodu z Kaladoju, stali jaje słovy pra farmiravańnie Biełarusi za jaje miežami.

«My možam farmavać niešta ŭ Biełarusi, u biełaruskaj kultury, u biełaruskaj palitycy, u biełaruskim biznesie i hetak dalej. Ale my nie možam stvarać Biełaruś. My nie možam stvarać Biełaruś, tamu što jana jość, i jana jość adna.

(…) Nielha stvaryć Andreja Jahorava pa-za miežami Andreja Jahorava. Nielha stvaryć Biełaruś niejkuju inšuju pa-za miežami hetaj Biełarusi, bo jana adna».

Što rabić biełarusam zamiežža

Pohlad Jahorava padtrymała Vasilisa Dziehciarenka, jakaja adznačyła, što «dva nacyjanalnyja prajekty sapraŭdy nie mohuć isnavać, tamu što nacyjanalnaja dziaržava jak by dziaržava-abałonka dla isnavańnia nacyi, u jakoj jana realizujecca».

Pavialičyć

Adnak, jak adznačyła biznesvumen, praces farmiravańnia biełaruskaj nacyi jašče praciahvajecca, tamu jana, jak biełaruska zamiežža, bačyć sens svajoj dziejnaści za miažoju ŭ tym, kab hetamu spryjać, zrabić svoj uniosak u farmiravańnie sapraŭdnaj nacyjanalnaj dziaržavy, zasnavanaj na biełaruskaj kultury.

«Kali palaki mnie kažuć: «My žadajem vam chutčej viarnucca dadomu, my žadajem vam chutčejšych pieramienaŭ», — ja kažu: «Pačakajcie, my jašče nie hatovyja. Dajcie nam troški času».

Biełaruś Dziehciarenka ŭsprymaje jak radavoje hniazdo, i zadača biełarusaŭ zamiežža pra jaho kłapacicca.

«Kaliści ja dumała, što, kab dapamahać Biełarusi, treba viarnucca dadomu jak maha chutčej. (…) Zaraz ja zrazumieła, što heta ŭsio možna rabić za jaje miežami, što možna ŭpłyvać, što možna vučycca, što možna raźvivać siabie, što možna raźvivać svaju supolnaść, svoj biźnies, svaje arhanizacyi», — kaža žančyna.

Z takim pohladam pahadziŭsia i Andrej Jahoraŭ, jaki zhadaŭ słovy fiłosafa Uładzimira Mackieviča, ab tym, što dla stvareńnia Biełarusi nam nieabchodna «dumać Biełaruś».

Na pohlad Harbackaha, biełarusy, jakija apynulisia za miažoju, stali pravadnikami kulturnaj dypłamatyi:

«U nas źjaviłasia pieršaja cudoŭnaja pierakładčyca z hruzinskaj na biełaruskuju movu. U nas byli [pierakładčyki] za savieckim časam, ale jany karystalisia ruskaj movaj. A ciapier voś dziakujučy hetaj žudasnaj situacyi (…) my kantakty naładžvajem užo sami, nie aficyjny režym łukašenkaŭski, a my praz hetaje alternatyŭnaje pole».

Pavialičyć

«Dla mianie maja radzima — heta biełaruskaja mova», — davodzić daśledčyk i tłumačyć, što hetuju dumku jon zapazyčyŭ u franka-bielhijskaj piśmieńnicy Marhieryt Jursienar, jakija skazała «maja radzima — heta francuzskaja mova».

U svaju čarhu Andrej Jahoraŭ zaŭvažyŭ, što «nie ŭsio toje, što možna zrabić znutry Biełarusi, možna zrabić zvonku». Siarod takich aśpiektaŭ, naprykład, źmiest adukacyi, sudova-pravavaja sistema, adaptacyja da źmieny klimatu ŭnutry krainy.

Na pohlad Dziehciarenki, biełarusy zamiežža — tył dla tych, chto žyvie na radzimie, jaki dapamahaje ŭ jaje demakratyzacyi, niahledziačy na toje, što suviazi i razumieńnie pracesaŭ, jakija tam adbyvajucca, słabiejuć:

«Adna sprava — rabić usio tut dla tut. I inšaja sprava — rabić usio tut, kab padnasić cehłu tym, chto tam. I voś ja liču, što my taki tył, jaki hetuju cehłu padnosić».

• 0
• 0
• 1
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0