Intraviert, ekstraviert… atraviert? Psichijatr prapanuje novy typ asoby
My pryvykli dzialić ludziej na intraviertaŭ i ekstraviertaŭ, ale, padobna, hetaja kłasifikacyja nie poŭnaja. Psichijatr Rami Kaminski zajaviŭ pra isnavańnie raniej nieapisanaha typu asoby, jaki jon nazvaŭ «atraviertam». Pa słovach śpiecyjalista, hetyja ludzi mohuć šmat čamu navučyć sučasnaje hramadstva.
Svaju ideju psichijatr Rami Kaminski padrabiazna tłumačyć u knizie «Dar nie prynaležnaści» (The Gift of Not Belonging), a na staronkach New Scientist dzielicca asabistaj historyjaj ź dziacinstva. Jon uspaminaje, jak u piatym kłasie ŭstupiŭ u skaŭty:
«My sieli ŭ koła, i naš lidar vielmi surjozna raspaviadaŭ, što značyć być skaŭtam. Potym my ŭstali i pačali paŭtarać za im słovy ŭračystaj prysiahi. I mienavita ŭ hety momant ja ŭpieršyniu zrazumieŭ: ja inšy. Astatnija dzieci, zdavałasia, byli ŭ zachapleńni ad hetaha sakralnaha rytuału, ad adčuvańnia jednaści pamiž saboj i z usimi skaŭtami ŭ historyi. Ja ž nie adčuvaŭ ničoha. Dla mianie heta byli prosta słovy».
Bolšaści ludziej, jak adznačaje Kaminski, ciažka ŭjavić, što možna nie adčuvać nijakaj prynaležnaści ci prychilnaści da jakoj-niebudź hrupy. Heta nastolki niezvyčajna, što časam usprymajecca jak psichałahičnaja prablema, jakuju treba lačyć.
Adnak, jak padkreślivaje śpiecyjalist, za 40 hadoŭ pracy kliničnym psichijatram jon zrazumieŭ, što dla mnohich jaho pacyjentaŭ (i jaho asabista) abyjakavaść da prynaležnaści da hrupy i padparadkavańnia jaje praviłam — heta nie psichałahičnaja prablema, a prosta typ asoby, jaki raniej zastavaŭsia niezaŭvažanym.
Termin «atraviert», jaki ŭvioŭ śpiecyjalist, apisvaje ludziej, što nie adčuvajuć unutranaha abaviazku abjadnoŭvać svaju identyčnaść ź inšymi. Na jaho dumku, usie my naradžajemsia atraviertami, i tolki paźniej kulturnaje vychavańnie zamacoŭvaje našu prynaležnaść da roznych sacyjalnych hrup.
Rami Kaminski padkreślivaje, što choć takaja rysa moža abiarnucca prablemami ŭ hramadstvie, dzie ad ludziej čakajuć, što jany buduć dałučacca da supolnaściaŭ i žyć pavodle ich praviłaŭ, jana maje i značnyja pieravahi.
Kali čałaviek nie naležyć ni da adnoj hrupy, jon nie padparadkoŭvajecca jaje praviłam i nie paddajecca jaje ŭpłyvu. Jak śćviardžaje psichijatr, heta doryć dźvie kaštoŭnyja jakaści: aryhinalnaść i emacyjnuju niezaležnaść.
Znachodziačysia pa-za miežami kalektyvu, takija ludzi, pa słovach ekśpierta, nie abmiežavanyja jaje praviłami i stereatypami. Jany mohuć prydumlać niešta novaje, nie azirajučysia na toje, što padumajuć inšyja, i nie adčuvać zaležnaść ad taho, jak było pryniata rabić raniej. Ich nie pałochaje sacyjalny astrakizm, bo ich nielha vyhnać z hrupy, da jakoj jany i tak nie naležać. Jany nie šukajuć źniešniaha ŭchvaleńnia i nie majuć patreby kahości ŭ čymści pierakonvać.
Kaminski taksama źviartaje ŭvahu na toje, što hramadstva časta błytaje prynaležnaść da hrupy i sacyjalnyja suviazi. Śpiecyjalist upeŭnieny, što adsutnaść prynaležnaści nie aznačaje adsutnaści suviaziaŭ. Naadvarot, biez šumu masavaj kultury, plotak ci palityčnych sprečak atravierty mohuć zasiarodzicca na pahłybleńni adnosin z tymi, z kim adčuvajuć sapraŭdnuju blizkaść.
U jakaści prykładu psichijatr pryvodzić niezaležnych myślicielaŭ, takich jak Džordž Orueł, jakija mahli raspaznać fanatyzm «kalektyŭnaha rozumu» zadoŭha da astatnich.
«Na žal, časta zdajecca, što ludzi pavinny prajści praz popieł samaźniščalnaha hrupavoha myśleńnia, pierš čym zrazumieć, što niezaležnyja myślicieli mohuć mieć racyju.
Mahčyma, atravierty mohuć navučyć nas važnaj rečy: uschvalajučy supolnaść, my pavinny taksama vyrazna ŭśviedamlać jaje ciomny bok — trajbalizm», — davodzić Kaminski.
Kamientary
Nie. Jak fryki nie źjaŭlajucca niepryznanymi hienijami i nie majuć intelektualnuju aryhinalnaść i niezaležnaść, tak i chataskrajniki nie majuć emacyjnuju.
Vy chvoryja achviary, mankurty, adzinki atamizavanaha hramadstva, ŭ jakim niebiaśpiečna (i ŭłada na toje pracuje) stvarać lubyja supołki ("kalektyvy" ŭ dobrym sensie).
Kali čałaviek baicca abo prosta nie maje vakoł narmalnych supołak, u jakich možna ŭdzielničać, heta nie ekvivalentna situacyi narmalnaha vybaru "samastojnaje raźvićcio abo kalektyŭnyja, hramadskija spravy".