«Выйшла ў лес, крычала і плакала». Палітзняволеная расіянка з вокладкі «КП» расказала пра сваё зняволенне і дэпартацыю
На пратэстах у Мінску ў 2020 годзе Веру Цвікевіч сфатаграфаваў журналіст «Камсамольскай праўды» — здымак трапіў на вокладку. Усмешлівая дзяўчына ў чырвонай сукенцы на фоне калючага дроту і сілавікоў у шлемах, бронекамізэльках і з аўтаматамі. Веру затрымалі ў 2022-м, асудзілі на год калоніі, а ў дзень вызвалення дэпартавалі з Беларусі, не даўшы развітацца з роднымі і забраць рэчы. Дзяўчына расказала сваю гісторыю «Медыязоне».
Забралі з калоніі, сфатаграфавалі каля слупа і пакінулі на мяжы. Дэпартацыя
30-гадовая Вера Цвікевіч вызвалілася з жаночай калоніі ў Гомелі ў 2022 годзе. Мінскі суд прысудзіў яе да года пазбаўлення волі па артыкуле аб грубым парушэнні парадку.
Але дзяўчына не змагла трапіць дадому — на выхадзе з калоніі яе сустрэла машына з сілавікамі (Вера не памятае, адкуль менавіта былі супрацоўнікі). Яе адвезлі на беларуска-расійскую мяжу, там сфатаграфавалі каля слупа і сказалі, што ўезд у краіну закрыты на 5 гадоў. За машынай сілавікоў ад самой калоніі ехаў хлопец Веры.
У калоніі яе папярэджвалі пра дэпартацыю, але тады гаворка ішла пра тое, што ёй «купяць квіток на цягнік у любы горад РФ». Дзяўчына спадзявалася, што ёй дазволяць заехаць дадому і сабраць пакінутыя рэчы.
Хлопец забраў Веру з мяжы і адвёз да сваякоў у Смаленск. Пры вызваленні ёй не вярнулі тэлефона, з грошай — трохі наяўных з асабістага рахунку ў калоніі.
Вера — грамадзянка Расіі, якая нарадзілася ў Мурманску. У Беларусі яна пражыла 8 гадоў — да затрымання.
«У ГУБАЗіКу было страшнае. Я б не хацела пра гэта казаць». Затрыманне
Напярэдадні затрымання Вера выйшла на новую працу: прадаўцом-кансультантам у ЦУМ — у аддзел касметыкі. На працы яе і затрымалі.
У той дзень ёй некалькі разоў тэлефанавала супрацоўніца аддзела па грамадзянстве і міграцыі (АГіМ): удакладняла адрас, дзе дзяўчына жыве.
«Праз нейкі час мне тэлефануе мужчына і кажа: «Мы да вас прыехалі — вы дзе?». Мабыць, разлічвалі, што я дома. Я патлумачыла, што на працы, і яны прыехалі ў ЦУМ. Кажуць, давайце, збірайцеся, тэрмінова едзем у гэтае вось месца (АГіМ). З начальніцай маёй неяк дамовіліся. Ужо ў машыне мне расказалі, што мяне вязуць у ГУБАЗіК і мне «свеціць» чатыры гады».
Дзяўчыну затрымалі за ўдзел у пратэстах. Як доказ ёй паказалі здымак, апублікаваны ў расійскім выданні — якім менавіта, Вера не памятае. На фота яна разам з іншымі пратэстоўцамі стаіць у счэпцы на пратэстах.
Што адбывалася ў ГУБАЗіКу, Вера ўспамінае неахвотна.
«У ГУБАЗіКу было страшнае. Я б не хацела пра гэта казаць. Можа, калі-небудзь я змагу ўсё гэта абдумаць і расказаць у дэталях. Пакаяннае відэа знялі. Я яшчэ вельмі перажывала з-за таго, што была ў камізэльцы Relouis — думала, каб не падставіць нікога. Яны сказалі, што так і трэба. Казалі тэкст, а я паўтарала за імі».
Вера перажывала за пажылую бабулю: як яна адрэагуе на навіну пра затрыманне.
«Потым ужо ў ГУБАЗіКу адзін з гэтых казаў: «Ды добра, скажы ёй, што ў Турцыю на тыдзень паляцела. Цябе тут не будуць доўга трымаць, хутка адпусцяць». Хоць толькі што пра чатыры гады казалі. Як быццам гулялі са мной».
Перадалі прадукты ад расійскага консульства, а потым забралі. Акрэсціна
Пасля допыту дзяўчыну адправілі на Акрэсціна на 10 сутак. Умовы ў ізалятары былі жудаснымі: холадна, няма пасцельнай бялізны, камера перапоўненая, не давалі спаць ноччу — кожныя дзве гадзіны пад'ём і праверка.
Праз 5 дзён да Веры прыйшоў прадстаўнік расійскага консульства.
«Я да яго ішла брудная ўся, у нас не было магчымасці памыцца. Ён распытваў, як мяне затрымалі, а я ў адказ скардзілася яму на ўмовы. Усё расказала: і пра тое, як шмат народу ў камерах, і пра тое, што мне не даюць мае таблеткі, пра тое, што мы нават не можам спаць. Потым зазірнула ў яго нататкі, а ён запісаў толькі тое, што ў нас няма пасцельнай бялізны. Стаў мне нешта расказваць пра Мурманск і пра тое, што трэба пацярпець і хутка я буду на Валадарцы як у санаторыі».
Пасля прыходу дыпламата ў камеру Веры прынеслі перадачу ад консульства — прадукты і напоі. Яны з суседкамі па камеры, вядома, узрадаваліся. Адразу ўсё з'есці не паспелі — прадуктаў было шмат. Наступнай раніцай усё, што засталося ад перадачы, супрацоўнікі ЦІП забралі.
«Самая вялікая радасць — гэта лісты». Валадарка
Пасля 10 дзён на Акрэсціна Цвікевіч перавялі на Валадарку.
«Заходжу ў камеру, выматаная ўся, смярдзючая. А там — пасцельная бялізна, матрацы, нармальны туалет, загароджаны. Мяне адразу пасадзілі, усё расказалі, нагрэлі вады. У мяне была туалетная папера, адзенне, таму што нічога не было. Я такую палёгку адчула!»
За месяцы на Валадарскага Вера паспела пасябраваць з суседкамі. Разам яны адзначалі Верына 30-годдзе: зрабілі торт з замоўленых у краме СІЗА прадуктаў, накрылі святочны стол. Разводзілі ў вадзе шыпучыя вітаміны і ўяўлялі сабе, што гэта шампанскае.
«Дзяўчаты зрабілі мне паштоўкі, падаруначкі невялікія: памаду гігіенічную, яшчэ нешта. Я ўсё, што магла — захавала».
Да слёз Веру расчуліла віншаванне ад незнаёмага чалавека ў лісце. Хтосьці проста даведаўся на сайце «Вясны» дату і вырашыў напісаць.
«Наогул самая вялікая радасць на Валадарцы — гэта лісты. Заўсёды радуешся, калі нешта прыйшло табе, ад душы радуешся за іншых. Гэта быццам бы дробязі, але неверагодна каштоўныя для тых, хто там сядзіць».
«Хацелася плюнуць ім у твар». Калонія
У маі 2022 года суд прысудзіў Веру да года калоніі. Віну яна не прызнала. Дзяўчына падала апеляцыю на прысуд, каб працягнуць час у СІЗА (дзень ў следчым ізалятары залічваецца за паўтара дня ў калоніі). Летам прысуд уступіў у сілу і яе перавялі ў калонію.
«Вельмі цяжкім быў каранцін. Нас вучылі іх правілам: запраўляць ложак як трэба, здаваць рапарт. Кожны раз, калі хтосьці заходзіў, усе павінны былі ўстаць, прадставіцца і назваць свае артыкулы. Мяне гэта вельмі прыгнятала, цяжка было стрымлівацца. Хацелася сказаць, што я пра іх насамрэч думаю, плюнуць у твар. Такая псіхалагічная рэакцыя».
У каранціне з Верай знаходзілася яшчэ адна палітзняволеная — тая адмаўлялася прадстаўляцца і гаварыць, што ад яе патрабавалі.
«Яе ўсе ненавідзелі за гэта, многія супрацоўнікі калоніі на нас потым адыгрываліся. А мне яе было вельмі шкада, яна расказвала, колькі разоў сядзела ў карцары».
«Па некалькі разоў за ноч прачыналася ад холаду»
Вера абрала «тактыку»: ні з кім не сварыцца ў калоніі — «для мяне галоўнае было выйсці». Аднак за некалькі месяцаў у калоніі не было і дня без стрэсаў і цяжкіх размоў. У асноўным, як кажа сама дзяўчына, з-за уласцівай ёй рассеянасці.
«Мяне лаялі пастаянна. За бардак у тумбачцы і г. д. Кожны дзень была нейкая гісторыя. Аднойчы я спазнілася на пастраенне, якое было спецыяльна для палітычных. Я была ў краме і не ведала, што з гэтым там усё так строга. Кіраўніца атрада тады крычала, што праз мяне яе не выпусцяць датэрмінова, і яна мне цяпер жыцця не дасць. Было вельмі страшна.
Страшна было хадзіць у сталовую, таму што я ж зусім пачаткоўка, я іду, а мне за кожным сталом кажуць — у нас няма месца. Я ўсё трымала ў сабе, бо не хацела канфлікту. У нейкі момант ад напружання ў мяне пачалі трэсціся вусны, як быццам нейкі цік з'явіўся. Таму калі я ўжо выйшла, усе эмоцыі паліліся вонкі, і мне стала вельмі дрэнна».
Стрэсам было нават схадзіць у туалет на фабрыцы. Вера саромелася, таму што кабінкі там былі адкрытыя, усё ўсім было відаць, а час ад часу заходзілі ў памяшканне іншыя жанчыны — пакурыць.
Яшчэ калонія запомнілася Веры пастаянным холадам. У першыя тыдні яе родныя нешта наблыталі з рэчамі ў перадачы, і яна засталася без цёплай вопраткі. Іншыя палітвязні падзяліліся з ёй шкарпэткамі.
«Я проста не магла нармальна спаць, таму што па некалькі разоў за ноч прачыналася ад холаду».
Разам з тым у калоніі Вера знайшла і блізкіх сябровак — сярод палітвязняў у сваім атрадзе. З некаторымі яна падтрымлівае адносіны і цяпер.
«Дагэтуль памятаю момант — мяне толькі перавялі ў атрад. Заходжу, стаю разгубленая, нічога не разумею. І тут мяне кліча нейкая дзяўчына. Усміхацца. Светлая такая, кліча мяне, кажа: я таксама палітзняволеная, ты можаш з намі размаўляць, прасіць дапамогі, калі трэба. Я да гэтага часу ўспамінаю гэтую ўсмешку і тое, як жа яна мяне выратавала. Яна цяпер ужо на волі, мы бачыліся ў Турцыі, і хутка яна з мужам зноў прыляціць да мяне».
«Выйшла ў лес, крычала і плакала». Вызваленне
Радасці ад вызвалення не было. Вера ведала, што ёй будзе дэпартацыя і плакала ў апошні дзень у калоніі, хоць да канца і не верыла ў тое, што яе вывезуць з краіны.
«Калі мы ўжо выехалі ў Расію, я выйшла з машыны ў лес, крычала і плакала, у мяне была істэрыка. У выніку гэта ўсё вылілася ў дэпрэсію».
Вера крыху пажыла ў родных у Смаленску, а потым паехала адтуль у Мурманск. Але адчування свабоды ў гэтай краіне ў яе так і не з'явілася. Пасля прыезду ў Расію ў Веры пачалася моцная дэпрэсія. Нават самыя простыя пабытовыя справы даваліся ёй з цяжкасцю.
«Здаецца, нават не было сіл устаць з ложка. А тата казаў, што трэба хутчэй знайсці працу».
Дзяўчыне дапамагла псіхатэрапія, пазней Вера і сама скончыла псіхалагічныя курсы. Праца знайшлася — Цвікевіч працавала ў Вайлдбэрыз, у клінінгу. А яшчэ — у гатэлі для жывёл: Вера вельмі любіць сабак. Заробак не дазваляў ёй пераехаць ад бацькоў, з якімі ў Веры былі розныя палітычныя погляды.
«Мне з імі было вельмі псіхалагічна цяжка. Яны былі ўпэўненыя, што ў Беларусі ўсё добра, а я сядзела не проста так, а сапраўды нешта зрабіла. У нас пастаянна былі канфлікты, я нават прасіла іх пры мне не глядзець тэлевізар, таму што гэта было невыносна. На гэтым усім фоне я шмат думала пра тое, што трэба з'язджаць з Расіі, але магчымасці не было».
Сярод калегаў і ў асяроддзі Веры таксама былі людзі, якія падтрымлівалі вайну. Ціснула і вонкавая рэклама. Дзяўчына ўспамінае — у Мурманску было вельмі шмат білбордаў пра салдат і «СВА».
«Я працавала з дзяўчынкай, яна быццам адэкватная і ўсё разумее, а ў яе муж там служыць. Ну вось і як?»
Аддушына знайшлася ў псіхалогіі. Каб дапамагчы сабе і мець магчымасць дапамагаць іншым людзям з траўматычным вопытам, Вера паступіла ў анлайн-акадэмію на псіхолага, скончыла гадавы курс і нават знайшла першых кліентаў. Дадатковыя грошы далі магчымасць з'ехаць ад бацькоў.
Пераезд з Расіі ўскладняла тое, што ў Веры быў сабака, карэла-фінская лайка па мянушцы Лэйла, якая жыла з ёй 14 гадоў — у Расіі, у Беларусі (пасля арышту Веры сабаку вярнулі ў Мурманск і ўжо там яны «ўз'ядналіся»). Мінулым летам Лэйла памерла — літаральна ў Веры на руках.
Дзяўчына пахавала гадаванку, а праз некаторы час сябры прапанавалі ёй паехаць у Арменію. Вера адразу згадзілася.
«Я радая, што ўсё выйшла так, як выйшла. Лэйла памерла спакойна, яна на мяне глядзела, я была з ёй побач. Я паспела скончыць навучанне, што мне цяпер вельмі дапамагае. Гэта быў няпросты перыяд, але ўсё склалася так, як трэба».
Цяпер Вера жыве ў Ерэване, вырашае пабытовыя праблемы чалавека, які нядаўна эміграваў — дакументы, банкаўскія карткі, жыллё. Веры зноў прыйшлося ўладкавацца ў клінінг, але яна знаходзіць час і на псіхалагічную практыку.
Сярод іншага, яна гатовая дапамагаць і былым палітвязням.
Не пішыце лісты палітвязням у калоніі, гэта бессэнсоўна
«Рыхтаваўся да выезду, але не паспеў». Былога палітвязня паўторна затрымалі неўзабаве пасля выхаду з калоніі
Палітвязень Вітольд Ашурак павінен быў сёння выйсці на волю
Маладога выпускніка Акадэміі МУС асудзілі па рэдкім артыкуле — за «парушэнне аховы дзяржаўных сакрэтаў»
Каментары