«Кожны раз даказваю, што я чалавек». Сям'я беларусаў з польскімі каранямі чатыры гады спрабуе атрымаць ДНЖ у Польшчы
Сям'я беларусаў Мілы і Глеба (імёны зменены) пераехала ў Польшчу ў 2021 годзе ў пошуках стабільнасці і бяспекі. Але з таго часу іх жыццё ператварылася ў барацьбу з бюракратыяй. Амаль чатыры гады яны спрабуюць даказаць уроцлаўскім чыноўнікам, што маюць права пастаянна жыць у Польшчы: у абаіх ёсць польскія карані. Але пакуль ніхто з членаў сям'і не атрымаў неабходных дакументаў. Сваёй гісторыяй Міла падзялілася з Most.
Пераехалі следам за старэйшымі дзецьмі
Да пераезду Міла працавала загадчыцай у краме, а яе будучы муж Глеб займаўся бізнэсам: рамантаваў машыны, ставіў вокны, разам з партнёрам працаваў у сферы грузаперавозак у суседніх краінах.
Апошнія гады на радзіме сталі нервовымі для абодвух. Глеб актыўна падтрымліваў пратэсты 2020 года: фатаграфаваўся з сцягамі, выказваўся, быў падпісаны на рэсурсы, якія затым прызналі «экстрэмісцкімі».
І ў Мілы, і ў Глеба ёсць дарослыя дзеці ад папярэдніх шлюбаў. Якраз у перыяд палітычнай нестабільнасці старэйшыя сыны Глеба вырашылі эміграваць у Польшчу, і мужчына прапаноўваў Міле таксама паехаць.
— Я падумала: а што я губляю? — успамінае жанчына.
І ў яе, і ў Глеба польскія карані. Але карту паляка — дакумент, які пацвярджае прыналежнасць да польскай нацыі, — ніхто з іх не афармляў. Спачатку не планавалі пакідаць радзіму, а потым вырашылі пайсці па больш хуткім шляху.
Глеб атрымаў рабочую візу і паехаў першым. Міла з Оляй, дачкой ад першага шлюбу, далучыліся пазней — віза таксама была рабочая: думалі прыехаць на пару месяцаў — паглядзець, як атрымаецца ўладкавацца. А старэйшы сын жанчыны застаўся ў Беларусі.
У Польшчы зарэгістравалі шлюб і нарадзілі агульнага сына
У жніўні 2021 года Міла, Глеб і Оля канчаткова пераехалі ва Уроцлаў і сталі рыхтавацца да падачы заяў на пастаянны дазвол на жыхарства па каранях.
— Адразу пачалі збіраць дакументы, рабілі пераклады, усё рыхтавалі самі, — успамінае Міла.
У снежні 2021 года ўсе трое падалі дакументы.
Пакуль ішло чаканне, у Мілы і Глеба нарадзіўся агульны сын Максім. Пара зарэгістравала шлюб у Польшчы.
У сувязі з вайной тэрміны падоўжыліся
Маленькі Максім апынуўся ў самым уразлівым становішчы. З усіх дакументаў у яго было толькі пасведчанне аб нараджэнні. Бацькі спрабавалі ўключыць яго ў сваё справаздачу аб ДНЖ, але заяўку вярнулі: у дзіцяці не было пашпарта. А вяртацца ў Беларусь, каб зрабіць яго, бацькі баяліся.
Тым часам справы аб ДНЖ астатніх членаў сям'і таксама засталіся ў тупіку. Да таго часу ў Польшчы дазволілі працягваць тэрміны разгляду заяў, якія тычацца легалізацыі. Такое рашэнне прынялі з-за вайны ва Украіне: паток бежанцаў паралізаваў працу дзяржаўных органаў па справах замежнікаў. Ніжнесілезскае ваяводства, дзе пасялілася сям'я, аказалася адным з самых праблемных.
Некалькі месяцаў таму Міла атрымала з упраўлення па справах замежнікаў паведамленне, што яе дакументы накіраваны на праверку арыгінальнасці. І з таго часу доўгі час руху ў яе справе не было.
Справа Мілы
Нарэшце, у кастрычніку 2024 года Мілу запрасілі на сумоўе па заяве на пастаянны дазвол на жыхарства. Размова доўжылася больш за тры гадзіны. Яна сцвярджае, што падчас гутаркі пацвердзіла і польскае паходжанне, і прыхільнасць да краіны, і намер застацца.
Але неўзабаве прыйшла адмова. Прычына — адсутнасць апастыля на архіўных даведках аб польскіх каранях.
Тады з дапамогай сваякоў жанчыне ўдалося дастаць у Беларусі патрэбныя дакументы з апастылем. І яна падала апеляцыю на адмоўнае рашэнне аб выдачы пастаяннага ДНЖ — карты сталага побыту — ва Упраўленне па справах замежнікаў у Варшаве. І выйграла. У рашэнні дзяржаўны орган указаў, што справу трэба вярнуць ва Уроцлаў і дэталёва перагледзець у сувязі з прадстаўленым апастылем.
Здавалася б, даўно чаканая перамога. Але справа зноў засталася ў тупіку, рашэння па ёй пакуль няма.
— Я проста ўжо не ведаю, колькі яшчэ чакаць. Варшава вярнула справу, а ў нас ва Уроцлаве — маўчанне, — кажа Міла. — Хочацца ўжо проста нармальна жыць і не баяцца, што заўтра мяне выганяць.
Каб мець хоць які-небудзь дакумент, Міла паралельна падала заяву на часовы ВНЖ у Легніцы, іншым горадзе Ніжнесілезскага ваяводства, — у надзеі, што так зможа хутчэй атрымаць хоць бы доступ да рынку працы.
Справа Глеба
Справа Глеба таксама доўгі час не рухалася з месца. Яму не адмаўлялі — проста рашэння па кейсу ўсё не было. У выніку ён падаў у суд на дзяржаўны орган, які не разгледзеў справу ў тэрмін. І выйграў. Суд прызнаў пяць парушэнняў і пастанавіў разгледзець справу Глеба ў працягу 30 дзён і выплаціць яму кампенсацыю — 1,5 тыс. злотых.
— Мы так радаваліся, — успамінае Міла.
Як аказалася, рана. Дзяржорган — ужонд — падаў апеляцыю — і справа зноў засталася ў тупіку — цяпер ужо ў Варшаве. Тым часам у мужчыны скончыўся тэрмін дзеяння беларускага пашпарта.
Тым часам у сям'і з'явіліся новыя прычыны не вяртацца ў Беларусь, нават па новы пашпарт.
— Мой сын, калі служыў у арміі, некалькі разоў праходзіў допыты. Яго выклікалі і пыталіся толькі пра мяне: дзе я, чым займаюся, чаму не вяртаюся? Ён потым тэлефанаваў і казаў: «Вы не ўздумайце ехаць назад. Па вас пытанні, вас будуць шукаць».
У выніку Глеб вырашыў падаць заяву на міжнародную абарону.
Справа Олі
Оля — пакуль адзіная з усёй сям'і, хто атрымаў хоць які-небудзь дакумент. Ёй адобрылі гадавы ДНЖ па вучобе — рашэнне выдалі яшчэ ў снежні 2024 года. Але саму пластыкавую карту атрымаць не ўдавалася.
— Прайшло ўжо сем месяцаў з моманту вынясення рашэння. Калі я асабіста прыйшла ва ужонд (дзяржорган), ніякай інфармацыі аб карце мне не далі, — расказвае Міла. — Тады я адразу падала скаргу. Толькі пасля гэтага, літаральна праз тыдзень, нам прызначылі дату, каб забраць карту.
Справа Максіма
Паколькі ў Максіма, які нарадзіўся ўжо ў Польшчы, увогуле няма дакумента, які пацвярджае асобу, яго ўключылі ў справу Глеба аб міжнароднай абароне.
— Таму што зараз ён увогуле ніхто, — тлумачыць Міла. — Ні пашпарта, ні карты [побыту] — нічога.
«Мы ў прававым тупіку»
Бюракратычная вайна даўно выйшла за межы папер. Яна ўплывае літаральна на ўсё — ад працы і дзіцячага садка да банкаўскіх рахункаў.
— Мы проста не існуем, — кажа Міла. — Дзіця і не бяруць у звычайны сад — без рэгістрацыі і дакументаў. Мужу 53 гады, ён працуе па 12 гадзін, даязджае 45 кіламетраў у адзін бок, і яго фактычна трымаюць на месцы: без дакументаў ён не можа пайсці на іншую працу, хоць мог бы атрымліваць у два разы больш з яго досведам. Мы ў прававым тупіку.
Міла таксама не можа ўладкавацца на працу. Хоць на час разгляду яе статус у Польшчы легальны, працадаўцы не рызыкуюць.
— Прыходжу: сядзяць полька, украінка і я. Ну каго возьмуць? Вядома, не беларускую жанчыну без дакументаў, — засмучаецца суразмоўніца.
Каб не сядзець без справы, Міла пачала дапамагаць мужу з рамонтам дома, які яны паспелі купіць у Польшчы.
— Муж мяне ўсяму навучыў. Штукатуру, укладваю плітку, падлогу раблю.
«Вы ў сістэме гарыце чырвоным»
Без дакументаў не аформіш і банкаўскую карту.
— У банку мне проста сказалі: «Вы ў сістэме гарыце чырвоным».
Міла не здаецца: кожны рух па справе яна фіксуе, дасылае дадатковыя дакументы, нагадвае інспектарам пра сваю справу, піша запыты.
— Я ўжо ўсё збіраю ў некалькі копій, — расказвае яна. — Мяне навучыла адна жанчына, якая прайшла праз такое ж пекла. У яе дома — шафка са справамі. Цяпер і ў мяне так. Без гэтага проста не выжыць.
Зараз Міла чакае разгляду адразу дзвюх сваіх спраў — па пастаянным ДНЖ па каранях і па часовым.
— Я проста хачу, каб мы маглі жыць спакойна. Без прыніжэнняў. Без таго, каб кожны раз даказваць: я чалавек, а не нехта з няправільных, — кажа Міла. — Хачу, каб у маіх дзяцей была будучыня. Дзеля гэтага мы сюды і ехалі.
Каментары