Ізраіль атакаваў іранскі цяжкаводны рэактар у Араку. Што гэта за аб'ект?
19 чэрвеня 2025 года ізраільская армія нанесла ўдар па іранскім ядзерным аб’екце — цяжкаводным рэактары IR-40 у горадзе Арак, прыкладна за 250 кіламетраў ад Тэгерана. Гэта адзін з найбуйнейшых ядзерных аб’ектаў Ірана. Паводле заяў Ізраіля, там маглі вырабляць плутоній, прыдатны для стварэння ядзернай зброі, піша Euronews.
Ізраіль загадзя папярэдзіў пра магчымую атаку і заклікаў жыхароў пакінуць раён. Падчас нападу былі нанесеныя ўдары, у тым ліку па актыўнай зоне рэактара. Іранскія СМІ паведамляюць пра эвакуацыю жыхароў, хоць сур’ёзных разбурэнняў не зафіксавана. На відэа, апублікаваным пасля інцыдэнту, відаць выбухі.
Рэактар IR-40 пабудаваны ў 2003 годзе і ўключае ўласна сам рэактар і завод па вытворчасці цяжкай вады. Падрабязнасці трымаюцца ў сакрэце, але вядома, што над ім працавалі і замежныя спецыялісты, у тым ліку з Расіі.
Іран сцвярджае, што аб’ект прызначаны толькі для мірных мэтаў, але заходнія эксперты баяліся, што там могуць вырабляць матэрыялы для ядзернай зброі. Паводле ацэнак, рэактар мог штогод даваць да 9 кг плутонію — гэтага хапіла б для стварэння ядзернай бомбы.
Паводле дамоўленасцяў 2015 года аб абмежаванні ядзернай праграмы Ірана, краіна павінна была мадэрнізаваць рэактар і выключыць магчымасць яго вайсковага выкарыстання. У 2016 годзе Іран заявіў, што зацэментаваў актыўную зону рэактара, але неўзабаве высветлілася, што Іран перавысіў дапушчальныя запасы цяжкай вады і нават перадаў яе частку ў Аман.
Пасля атакі іранскае тэлебачанне заявіла, што пагрозы радыяцыі няма. МАГАТЭ пацвердзіла пашкоджанне рэактара, але адзначыла, што на момант удару ён не працаваў і не ўтрымліваў ядзерных матэрыялаў, таму радыяцыйных наступстваў няма.
Аднак пра стан суседняга завода цяжкай вады інфармацыі пакуль няма.
Супрацьбункерная бомба ЗША: што пра яе вядома і ці сапраўды яна можа разбурыць ядзерныя бункеры Ірана?
Фардо — галоўны ядзерны аб’ект Ірана. Што пра яго вядома?
Ізраіль ударыў па заводзе цэнтрыфуг у Тэгеране, дзе могуць узбагачаць уран
Трамп ухваліў план атакі на Іран, але пакуль устрымліваецца ад загаду
Каментары
Лёгкаводны (звычайная вада) - пастаўлены на сушу патомак рэактараў для падводных лодак і авіяносцаў. Меншыя габарыты. Меншыя капітальныя затраты на этапе бедаўніцтва. Залежнасць па узбагачанаму 235U паліву на увесь тэрмін эксплуатацыі, для краін, якія не умеюць узбагачаць уран самі.
Цяжкаводны (дэйтэрыевая вада) - рэактар, які пазбаўляе эксплуатанта ад залежнасці па узбагачанаму 235U паліву. Большыя габарыты (у 6-7 разоў). Большыя капітальныя затраты пры будаўніцтве, у тым ліку з-за патрэбы у цяжкай вадзе, якая дорага каштуе. Але: праз 5 гадоў эксплуатацыі робяцца таннейшымі у абслугоўванні за лёгкаводныя, з-за таннейшага паліва, якое не трэба узбагачаць, і якое распадаецца больш поўна. Вынік: на кожны кг U цяжкаводны выпрацуе прыблізна ў 2 разы больш электраэнергіі, чым лёгкаводны.
Плутоній напрацоўваецца і там і там. Цяжкаводны болей прадуктыўны.
У цяжкаводным цягам эксплуатацыі ствараецца болей трытыя, чым у лёгкаводным. Ён небяспечны, але менавіта гэтая асаблівасць прыцягвае да цяжкаводных рэактараў увагу спецыялістаў па ядзернаму сінтэзу.
Канада колісь прадала цяжкаводныя рэактары Індыі, а індусы зрабілі бомбу.
Чым у 70-я кіраваліся канадцы?
Гісторыя са штучнастворанымі, адсутнічаючымі у прыродзе, элементамі, годнымі для бомб, старая. Плутонія трэба менш за уран, а іншага штучнастворанага - яшчэ менш за плутоній.
А вось выбар "стратэгічнага партнера" - яблык раздора. Шулеры за адным сталом збіраюцца не першы раз.