«Ja ź Litvy, pa-rusku zusim nie razumieju. Davajcie razmaŭlać pa-biełarusku»
Pamiatajecie litoŭku Ahne Šniaŭkštajcie-Bejnarenie, jakaja prosta tak uziała i vyvučyła biełaruskuju movu? My raskazvali pra jaje ŭ sakaviku. Paśla publikacyi zabyć movu ŭ Ahne ŭžo nie było nijakich šancaŭ, bo biełarusy ŭzialisia dapamahać z moŭnaj praktykaj. A ŭ lipieni dziaŭčyna pryjechała ŭ Minsk u škołu biełarusistyki.
Raniej Ahne pryjazdžała ŭ Biełaruś tolki adnojčy, dy i toje ŭsiaho na try dni. Ciapier ža ŭ jaje byli cełyja dva tydni, kab paznajomicca ź biełaruskaj stalicaj i adčuć biełaruski duch. Pierad samym adjezdam my sustrelisia ź dziaŭčynaj i raspytalisia, što jana ciapier dumaje pra našu krainu.
«Kali vy pra mianie napisali, u fejsbuku pačaŭsia kosmas. Pasypalisia zaprašeńni siabravać, roznyja ludzi kazali mnie, što buduć rady dapamahčy z movaj. Napisaŭ i chłopiec z Ukrainy, prapanavaŭ zapisacca ŭ škołu biełarusistyki, bo jon sam tam vučyŭsia i jamu spadabałasia», — raspaviadaje dziaŭčyna.
Pieršym Ahne napisaŭ chłopiec z Oršy Arciom, zaviazałasia pierapiska. Ciapier, kali dziaŭčyna pryjechała ŭ Minsk, Arciom taksama pryjechaŭ paznajomicca vočna i zvaziŭ Ahne ŭ Kurapaty. Dziaŭčyna ščyra ździviłasia, kali daviedałasia, što mnohija biełarusy tam nikoli nie byli.
«Ja vielmi chacieła pabačyć hetaje miesca, bo i sama pracuju ŭ padobnym [Ahne — hid u Miemaryjalnym kompleksie ŭ Tuskulenaj — NN]. Tym bolš, ja viedała pra pratesty, jakija išli. Mnie było vielmi cikava tam pabyvać, — kaža dziaŭčyna. —
Usim treba viedać svaju historyju, i nie tolki tuju, jakoj vučać u škołach. Kurapaty — trahičnaje miesca, dzie pachavana šmat achviar režymu. Jak i ŭ Litvie, ad režymu najbolš paciarpieli najlepšyja ludzi — intelektuały, palityki, hramadskija dziejačy. Treba razumieć heta. Kab historyja nie paŭtaryłasia, treba jaje pamiatać. Ale tam šmat kvietak, bačna, što niejkija ludzi prychodziać. Heta dobra».
Za hetyja paru tydniaŭ Ahne paśpieła trapić na rycarski fest u Vilejcy, adśviatkavać Kupalle ŭ vioscy Aziarco, schadzić na ekskursiju ŭ Nacyjanalny mastacki muziej, Nacyjanalnuju biblijateku, Muziej staražytnaj biełaruskaj kultury, Muziej historyi Vialikaj Ajčynnaj vajny. Naviedała viečarynu paezii ŭ teatry Janki Kupały, navučyłasia śpiavać «Try čarapachi», «Prostyja słovy», «Kupalinku» dy «Kasiŭ Jaś kaniušynu».
«Što było nadzvyčaj cikava ŭbačyć, dyk heta parad z traktarami z vusami i ŭ kapielušach, — pryznajecca Ahne. — Ščyra kažučy, mnie krychu strašna bačyć takija vialikija parady z tankami, z samalotami. U nas takoha nie byvaje. Zrazumieła, u nas i kraina mienšaja, i vojska nie takoje. Cikava choć raz u žyćci pabačyć padobnaje».
Dziaŭčynie biełaruskaja stalica padałasia vialikim i zialonym horadam.
«Vilnia — kampaktny horad, jaki možna ŭvieś prajści pieššu, — raspaviadaje Ahne. — Minsk — vielizarny, mnie ciažka da hetaha pryvyknuć, u nas niama takich płoščaŭ, ale ja ŭžo krychu aryjentujusia i vielmi hanarusia, što samastojna mahu karystacca mietro. Ceny na transpart vielmi nizkija — u nas razy ŭ try vyšejšyja. Mietro niama, a kab dabracca aŭtobusam z adnaho kanca horadu u inšy, spatrebicca hadziny paŭtary.
Pierad adjezdam my z vałanciorami i ŭdzielnikami škoły hadzin piać špacyravali pa Minsku. Da hetaha ja bačyła horad u asnoŭnym pad ziamloj i toje, što paśpieła zaŭvažyć la stancyj mietro. U apošni dzień ja ŭbačyła, što Minsk značna pryhažej, čym ja dumała: vielmi šmat parkaŭ, utulnych skvierykaŭ i zialonych zon. Ja zakachałasia ŭ hety horad!»
Adzinaje, movu ŭ Biełarusi Ahne čuła ŭ asnoŭnym ad siabroŭ, ekskursavodaŭ dy vykładčykaŭ škoły. A voś kab ad vypadkovych ludziej, to nie.
«Treba było mnie zapytacca darohu da Kupałaŭskaha, vyrašyła spačatku źviarnucca pa-anhlijsku, — raspaviadaje litoŭka. — Čakała moładź, dumała, chiba viedajuć anhlijskuju. Raz zapytałasia — pahladzieli na mianie vialikimi vačyma i źbiehli. Druhi raz zapytałasia — toje samaje. Tady ja vyrašyła, što nie — tak ničoha nie atrymajecca. Pasprabavała źviarnucca pa-biełarusku. Tady maładaja dziaŭčyna spyniłasia, adkazała choć i pa-rusku, ale nie źbiehła, pakazała, kudy iści».
Što praŭda, Ahne kaža, takija nieparazumieńni chutčej adzinkavyja. U asnoŭnym joj sustrakalisia vietlivyja ludzi.
«Ja nie viedała, jak prajści da vakzała, tamu zapytałasia šlach u maładoj pary ŭ mietro. Jany adkazali mnie na idealnaj anhlijskaj i praviali, choć im i było nie pa darozie. My krychu pahavaryli, jany byli ščyra ździŭleny, što ja pryjechała vučyć biełaruskuju movu, pytalisia: «Navošta vam heta treba? — raspaviadaje Ahne. — Potym ja spyniła čałavieka ŭ šykoŭnym kaściumie, paprasiła dapamahčy znajści płatformu i šlach. Jon nie razmaŭlaje pa-anhlijsku, tamu ja ź im havaryła pa-biełarusku, a jon adkazvaŭ pa-rusku. Chvilin 15 jon addaŭ na toje, kab dapamahčy mnie znajści ciahnik, pravioŭ naŭprost da jaho».
Choć i adbyłosia takoje nievialičkaje moŭnaje rasčaravańnie, Ahne źbirajecca znoŭ pryjechać u Biełaruś i razmaŭlać ź biełarusami pa-biełarusku. Tym bolš, z saboj u Litvu Ahne viazie biełaruskija knihi, kab padciahvać movu. «Voziera radaści» Marcinoviča, «Tancy nad horadam» Arłova, «Avantury drahuna Pranciša Vyrviča» Rubleŭskaj — usio toje, što naraili biełarusy.
A paśla zaviaršeńnia škoły biełarusistyki adzin z vykładčykaŭ prezientavaŭ Ahne dźvie častki knihi Łabadzienki i Litvinoŭskaj «20 krokaŭ da biełaruskaj movy» — bo vučyć movu nie tamu, što treba ci dla ptušački, a tamu što lubić jaje. Uvieś nastupny dzień paśla takoj pryjemnaj niečakanaści Ahne ŭśmichałasia.
«Kali ja lepš vyvuču movu i nie budu saromiecca pačać razmovu, tady ja chaču pryjechać jašče raz i pasprabavać spravakavać biełarusaŭ, vymusić razmaŭlać sa mnoj pa-biełarusku. Bo ja ž zamiežnica, mahu skazać: «Prabačcie, ja ź Litvy, pa-rusku zusim nie razumieju. Kali łaska, davajcie razmaŭlać pa-biełarusku», — uśmichajecca Ahne.
Ciapier čytajuć
Što za 17-hadovy startapier, jaki vyliŭ cebar chłuśni na Libiera na radaść biełaruskim śpiecsłužbam12
Kamientary