«Łukašenka raźličvaje nie na dyjałoh — jon patrabuje pryznańnia». Dyskusija pa matyvach lista Siaredziča
Adkryty list hałoŭnaha redaktara «Narodnaj Voli» Iosifa Siaredziča pra važnaść nacyjanalnaha prymireńnia vyklikaŭ šmat abmierkavańniaŭ.
«Dyk što ž rabić, kab taki horki los nie napatkaŭ kroŭnuju Biełaruś? Kab my, biełarusy, nie stracili svaju niezaležnaść, svoj suvierenitet, kab my ŭ čarhovy raz nie stali «sieviero-zapadnym krajem? — zadajecca ŭ liście pytańniem Iosif Siaredzič. — Adkaz na hetyja chvalujučyja pytańni adzin: biez nacyjanalnaha prymireńnia nie zachavać nam niezaležnaść Biełarusi! A značyć, biez zhurtavanaści ŭsich-usich — i pravych, i levych, i kansiervataraŭ i libierałaŭ, i prazachodnikaŭ i praŭschodnikaŭ — nie mieć nam ščaślivaj budučyni na rodnaj ziamli».
Adkryty list sparadziŭ pytańni. Chto z kim musić prymirycca? Na jakich umovach takoje mahčyma i ci hatovyja baki? «Naša Niva» sabrała niekatoryja mierkavańni.
Niezaležnaść jadnaje biełarusaŭ, a nie raźjadnoŭvaje
Siaredzič nie pieršy padniaŭ pytańnie pra nieabchodnaść dyjałohu: pra pieramovy pieryjadyčna kažuć i pradstaŭniki demakratyčnych siłaŭ.
Sacyjołah Hienadź Koršunaŭ, jaki z 2018 pa 2020 hady ŭznačalvaŭ Instytut sacyjałohii NAN Biełarusi, adznačaje, što imknieńnie zachavać niezaležnaść krainy jadnaje raskołataje hramadstva:
«Niezaležnaść Biełarusi, jaje suvierenitet — sapraŭdnaja kaštoŭnaść (pra heta kažuć sacyjałahičnyja daśledavańni), jakaja nasamreč jadnaje i prychilnikaŭ ułady, i prychilnikaŭ demakratyčnych siłaŭ, tych, chto vyjšaŭ na pratesty 2020-ha hoda».
Nie treba abjadnoŭvać hramadskija i palityčnyja siły, dla jakich niezaležnaść krainy — vyšejšaja kaštoŭnaść, razvažaje Koršunaŭ. Hałoŭnaj pahrozaj dla niezaležnaści krainy jon ličyć samoha Łukašenku:
«Jon pastupova zdaje častki suvierenitetu na karyść Rasii», — adznačaje Hienadź Koršunaŭ.
Były kiraŭnik prafsajuza REP Vasil Zavadski taksama kateharyčna nie zhodny z pazicyjaj, što Łukašenka siońnia źjaŭlajecca adzinym harantam niezaležnaści krainy i dziela niezaležnaści treba «pieraharnuć staronku», to-bok zabycca na padziei paśla 2020 hoda.
Jakoje prymireńnie patrebnaje biełaruskamu hramadstvu?
Dyjałoh moža adbyvacca pamiž dvuma bakami, jakija vyznajuć subjektnaść adzin adnaho, padkreślivaje Koršunaŭ.
«Hałoŭnaja zahana pazicyi Łukašenki ŭ tym, što jon nikoha, akramia siabie, u jakaści subjekta, jaki moža razmaŭlać pra Biełaruś, nie razhladaje. Adzinaja pazicyja, jakaja dobra čytajecca va ŭsich jaho pasłańniach: jon raźličvaje nie na dyjałoh, jon vysoŭvaje patrabavańni pra pakajańnie», — adznačaje Hienadź Koršunaŭ.
Eks-kiraŭnik REP ličyć, što nielha ŭvohule vykarystoŭvać katehoryju «prymireńnie», kab kazać pra ciapierašniaje hramadstva:
«Absalutnaja bolšaść hramadstva adzinaja ŭ svaich pamknieńniach i žadańniach. Biezumoŭna, jość častka ludziej, jakija ličać kiraŭnictvam krainy ludziej, što siłaj zachapili ŭładu i pa fakcie kirujuć. Ale ŭ hramadstvie niama radykalnaha raskołu (skažam, 55 na 45 adsotkaŭ), kab razvažać katehoryjami prymireńnia», — miarkuje Vasil Zavadski.
Pohlad na prablemu zaležyć ad taho, jaki sens zakładvajecca ŭ paniaćcie prymireńnie.
«Najpierš adznaču, što dla prymireńnia patrebnyja dva baki, jakich ja asabista nie baču: kamu z kim treba zamirycca? Zhadzicca z tym, što adzin i toj ža čałaviek niezakonna kiruje krainaj? Zamirycca z tymi, chto zabivaŭ i katavaŭ ludziej, chto pieratvaryŭ žyćcio biełarusaŭ u sucelnuju palityčnuju miasarubku? Tak, daravańnie budzie, heta i pa-čałaviečy, i pa-chryścijansku. Biezumoŭna, my darujem, ale paśla taho, jak jany pakajucca i paniasuć pakarańnie pa zakonie. Jak ja kazaŭ, jość častka ludziej, jakija prymajuć toj fakt, što krainaj kirujuć ludzi, što siłaj zachapili ŭładu. Ź imi treba mirycca, i heta całkam narmalny praces — žyć sumiesna ŭ adnym hramadstvie ludziam, jakija majuć roznyja pohlady», — razvažaje były lidar prafsajuza REP.
Źmicier Sałaŭjoŭ, hałoŭny redaktar telekanał «6TV Biełaruś», ličyć, što hramadstva nie hatovaje da prymireńnia biez krokaŭ nasustrač z boku ŭłady.
«A mienavita: pakarańnie tych siłavikoŭ, jakija parušali zakony, katavali ludziej. Kali režym pojdzie, chacia b častkova, na pakarańnie hetych ludziej, tady mahčymaja niejkaja razmova. Biez taho nijakaja razmova prosta niemahčymaja: jašče vielmi śviežyja i balučyja dla ludziej usie hetyja padziei», — kaža Sałaŭjoŭ.
Ci patrebnaje prymireńnie Łukašenku?
Sacyjołah Hienadź Koršunaŭ miarkuje, što Łukašenka nie robić nivodnaha kroku da nacyjanalnaha prymireńnia.
«Jamu heta nie patrebnaje, dla jaho heta pahroza. Dyjałoh — heta šlach da kampramisu, dla niejkaha ŭzhadnieńnia svaich pazicyj. Uzhadnieńnie pazicyj aznačaje, što treba pajści na sastupki, — kaža sacyjołah. — Naadvarot, usia dziejnaść Łukašenki skiravanaja na pahłybleńnie raskołu ŭ hramadstvie. Praz dehumanizacyju i demanizacyju tych, chto nie padzialaje jaho pohlady na Biełaruś i na jaje budučyniu».
Ułada saśpieje da prymireńnia tady, kali nie stanie čym płacić siłavomu błoku, miarkuje Źmicier Sałaŭjoŭ.
«Kali ekanomika Biełarusi pryjdzie ŭ poŭny zaniapad — tady niejkija kroki nasustrač mahčymyja. Ale ciapier, kali samymi ŭpłyvovymi źjaŭlajucca siłaviki, kali im treba pakazvać, što jany dla čahości patrebnyja, to naŭrad ci situacyja źmienicca», — razvažaje Źmicier Sałaŭjoŭ.
Umovy Łukašenki mohuć być nieprymalnyja dla hramadstva
Pra toje, na jakich umovach Łukašenka pajšoŭ by na prymireńnie, razvažaŭ u svaim telehram-kanale Siarhiej Navumčyk, deputat Viarchoŭnaha Savieta BSSR 12-ha sklikańnia.
«Heta, pa-pieršaje, poŭnaje pryznańnie jaho pieramohi na prezidenckich t.zv. vybarach 2020 hoda, pryčym pryznańnie publičnaje i pakajalnaje. Pryznańnie jak asnoŭnymi fihurantami tych padziej, hetak i tysiačami ich šarahovych udzielnikaŭ.
Usie, chto asudžany, pavinny buduć napisać prašeńni ab pamiłavańni z abaviazkovym pryznańniem svajoj palityčnaj pamyłki (padkreślivaju: nie tolki jurydyčnaj viny, ale i palityčnaj pamyłki).
Druhoje: usia hramadskaja aktyŭnaść pavinna iści vyklučna ŭ miežach vyznačanych uładaj formaŭ: dla moładzi — BRSM, dla starejšych — «Biełaja Ruś», i h.d. Roŭna hetak, jak i ŭ jakim-niebudź 1938 u SSSR. Nijakaj «svabodnaj presy», pra «ekstremisckija» th-kanały i kazać niama čaho.
Treciaje, vielmi važnaje: usie tyja, chto žadaje zachavać niezaležnaść, pavinny adnojčy i nazaŭsiody zrazumieć, što nijakaha inšaha kiraŭnika krainy, akramia jak čałavieka z proźviščam Łukašenka, u pryrodzie niama i być nie moža. Adpaviedna, źmirycca z tym, što ŭłada budzie pieradadzienaja Łukašenku-małodšamu (jak u Azerbajdžanie ci Siryi). A toj — svajmu synu. I hetak dalej», — piša Navumčyk.
Čaćviortym składnikam jon nazyvaje ideałahičny. Na jaho dumku, dla prymireńnia, jakim jaho bačać ułady, daviadziecca pryznać nacyjanalny bieła-čyrvona-bieły ściah i «Pahoniu» «nacysckimi», saviecki pieryjad najlepšym u historym i zabyć pra pašyreńnie vykarystańnia biełaruskaj movy.
Čytajcie taksama:
Ciapier čytajuć
«Vajna ŭsio śpiša». Biełaruskim udzielnikam hiej-prajda ŭ Vilni pahražali raspravaj ad imia biełaruskich vajaroŭ za vykarystańnie bieła-čyrvona-biełaha ściaha129
Kamientary