Vałancior «Viasny» Čapiuk raskazaŭ, jak jaho zatrymaŭ HUBAZiK adrazu na vychadzie z kałonii i jak dapytvali pra Mikołu Dziadka
29-hadovy Andrej Čapiuk pravioŭ za kratami bolš za 4,5 hoda pa palityčnaj spravie. Jaho sudzili razam z Marfaj Rabkovaj. U vialikaj hutarcy z «Našaj Nivaj» Andrej raskazaŭ pra pieražytaje.
«Bajsoł» adkryŭ zbor, kab dapamahčy Andreju ŭładkavacca ŭ zamiežžy — paŭdzielničać možna tut.
«Zatrymańnie paśla vyzvaleńnia? Pytalisia pra Mikołu Dziadka»
«Naša Niva»: Niekalki dzion tamu vy pakinuli Biełaruś. Jak adčuvajecie siabie ŭ Jeŭropie?
Andrej Čapiuk: Prychodžu ŭ siabie, bo ŭsio vakoł inakš, ja zaŭvažyŭ heta jašče ŭ Biełarusi. Jašče nie zusim pryzvyčaiŭsia da abstanoŭki i da navakolnaha asiarodździa, da źmienaŭ, jakija adbylisia. A tut, u Jeŭrasajuzie, źmienaŭ jašče bolš, i jany bolš skancentravanyja.
Tamu pastupova pryzvyčajvajusia, zajmajusia nieabchodnymi spravami. Žadaju sacyjalizavacca i abśledavać zdaroŭje, bo jość padazreńni, što z hetym nie ŭsio ŭ paradku. U daŭhaterminovaj pierśpiektyvie źbirajusia vučycca — chutčej za ŭsio, heta budzie techničnaja śpiecyjalnaść.
«NN»: U dzień vašaha vyzvaleńnia z kałonii vas znoŭ zatrymali i adviaźli na dopyt. Što tady zdaryłasia?
AČ: Ja nie čakaŭ, što mianie buduć sustrakać supracoŭniki niejkaj pravaachoŭnaj struktury. Dumałasia, što mianie prosta vyzvalać, i ja pajdu dadomu. Ja ž jašče ŭ źniavoleńni dumaŭ: nu što ŭžo moža zdarycca? Chacia razumieŭ, što moža źjavicca niejkaja novaja sprava — takaja praktyka ŭžo była. Ale ŭsio było cicha, narmalna, tamu ja spadziavaŭsia, što ŭsio projdzie pa zvykłym scenary.
Adnak jašče ŭnutry kałonii da mianie padyšli dva supracoŭniki z kajdankami. Heta byli mienavita supracoŭniki kałonii, jany pieradali mianie niejkim inšym ludziam, i tyja ŭžo ničoha nie tłumačyli, navat nie pradstavilisia. Prosta skazali: «Pajechali z nami».
Tolki chvilin praź dziesiać, kali my adjechali ad łahiera, jany paviedamili, što jedziem u Śledčy kamitet dla praviadzieńnia śledčych dziejańniaŭ. Jany nie kazali, što z HUBAZiKa, nie afišavali, chto jany takija. Ale, u pryncypie, adrazu było zrazumieła, chto i navošta.
Užo paśla ja zrazumieŭ, što jany paviedamili maim rodnym, što mianie zabirajuć na śledčyja dziejańni. I heta mianie najbolš chvalavała — kab rodnyja viedali, što adbyvajecca.
Pieršyja dziesiać chvilin, kali mianie vyvieźli, ja dumaŭ: usio, pačniecca niešta surjoznaje, buduć raskručvać pa novym artykule. Ja dumaŭ, što jedu ci ŭ SIZA, ci ŭ IČU. Ale ŭ vyniku heta byli śledčyja dziejańni, ja vystupaŭ u jakaści śviedki.
Nasamreč, jak ja zrazumieŭ z pytańniaŭ i z samoj spravy, usio heta było prosta «dla ptušački». Heta vyhladała absurdna: [možna było] vyklikać mianie śviedkam pa kryminalnaj spravie, kali ja jašče znachodziŭsia ŭ miescach pazbaŭleńnia voli.
Pytańni byli ahulnaha charaktaru, pra Mikołu Dziadka. Nijakaj razynki ŭ hetaj spravie nie było, śledčy sam skazaŭ, što heta prosta farmalnaść. Im nie patrebna było ad mianie ničoha kankretnaha, prosta pakazać, što «praca idzie».
Mianie advieźli ŭ HUBAZiK, pahutaryli sa mnoj tam i skazali, što ciapier treba budzie pajechać u Śledčy kamitet: maŭlaŭ, ty ŭžo adsiedzieŭ i nam nie patrebny, prosta treba budzie tudy źjeździć, pahadžajsia davać pakazańni. Jak śviedka ja nie mieŭ prava admovicca ad dačy pakazańniaŭ u tym vypadku, i ŭ mianie nie było varyjantaŭ skazać, što ja ź imi nie pajedu.
Usia naša razmova išła biez kankretnych abvinavačvańniaŭ, zbolšaha pa majoj staroj spravie, i tolki para pytańniaŭ była pra Mikołu. Kazaŭ im, što bačyŭ jaho na jutubie, ale nie viedaju, ci administravaŭ jon niejkija kanały.
Chacieŭ by jašče zhadać, što za dva dni da vyzvaleńnia ja mocna zachvareŭ: była vysokaja tempieratura, drennaje samaadčuvańnie. I ŭsio heta — na fonie chvaroby. To-bok heta byŭ dadatkovy cisk i fizična, i psichałahična.
«NN»: U dačynieńni da Mikoły Dziadka niadaŭna byli zaviedzienyja novyja kryminalnyja spravy. Jak možacie prakamientavać toj dopyt u hetym kantekście?
AČ: Ja miarkuju, što ŭsio heta budzie pa ŭžo viadomym scenary. Što rašeńnie — kolki budzie dadziena pa hetaj spravie — užo pryniata zahadzia. Heta sprava, jakuju prosta treba niečym nabić, luboj infarmacyjaj.
Jany prosta vyklikajuć na pusty dopyt — biez sensu, biez mety. Prosta tamu, kab niešta fihuravała ŭ materyjałach spravy. A sudździa, pavodle zvykłaj praktyki, moža pryznać lubyja materyjały pa asnoŭnaj spravie dokazami.
Mnie zdajecca, što ŭsio ŭžo vyrašana. Usia hetaja pracedura — kab pakazać, što viadziecca pracesualnaja dziejnaść, i potym asudzić. Zrazumieła, što rašeńnie budzie «jak treba». Usie materyjały buduć sankcyjanavanyja, a ŭsie chadajnictvy — adchilenyja.
«Nie ŭpeŭnieny, što mahčyma vieści navat samaje prostaje žyćcio, kali ty ŭ śpisie «terarystaŭ»
«NN»: Vy praviali ŭ Biełarusi miesiac paśla vyzvaleńnia. Ci adrazu zrazumieli, što treba rychtavacca da adjezdu, abo spadziavalisia pabudavać žyćcio na Radzimie?
AČ: Ja sprabavaŭ niejak adnavicca paśla praviedzienaha ŭ niavoli času — ahledziecca, zrazumieć, što źmianiłasia i ci realna tut naładzić niejkaje žyćcio. Sproba znoŭ, skažam tak, sacyjalizavacca ŭ hramadstvie.
Ale paśla niekalkich sprobaŭ ja sutyknuŭsia z tym, što kali ja znachodžusia ŭ śpisach «ekstremistaŭ» i «terarystaŭ», mnie šmat čaho nielha. Heta mocna paŭpłyvała na maje dalejšyja płany. Ja spačatku dumaŭ, što heta prosta niejki nahlad — maŭlaŭ, peŭny čas prachodzić, usio zakančvajecca, i ja zmahu spakojna žyć: znachodzicca dzie chaču, u tym liku nočču, zajmacca tym, što mianie cikavić.
Ale ja zrazumieŭ, što tut inšaje. Heta ŭžo nie prosta nahlad, heta sistema cisku, jakaja moža źmianiacca: adzin raz u formie abmiežavańniaŭ, druhi — u formie pieraśledu. Ja pačaŭ sutykacca z tym, što maje pravy surjozna abmiežavanyja, vieści zvyčajnaje, navat samaje prostaje žyćcio nadzvyčaj ciažka. I ja navat nie ŭpeŭnieny, što heta ŭvohule mahčyma, kali ty znachodzišsia ŭ śpisie «terarystaŭ».
«NN»: Jak siabie adčuvaje čałaviek praz 4,5 hoda za kratami?
AČ: U pieršy čas — nie vielmi. Navat miesiac-dva źniavoleńnia — heta stres dla čałavieka, jon upłyvaje na jaho pohlady, niervovuju sistemu i ŭsprymańnie rečaisnaści. I adnačasova, pakul ty ŭ niavoli, na voli ŭsio patrochu źmianiajecca — ludzi pastupova źmianiajucca, źmianiajecca i hramadstva ŭ cełym, adbyvajecca šmat padziej.
My ciapier žyviom jakraz u taki čas, kali padziei adbyvajucca vielmi chutka, i jany hłabalnyja, vyznačalnyja. A za hetyja čatyry z pałovaj hady adbyłosia nadzvyčaj mnoha, i ja, mahčyma, navat i nie viedaju dakładna, što mienavita adbyłosia, bo znachodziŭsia ŭvieś čas u infarmacyjnym vakuumie.
I ŭsio heta asensavać za karotki čas vielmi składana. Tamu čałaviek adčuvaje siabie, miakka kažučy, zhublenym. Zhublenym i nie zdolnym całkam zrazumieć, što adbyvajecca.
I ja, pa praŭdzie kažučy, dumaju, što heta pamyłkova — ličyć, što ty niešta razumieješ i možaš aryjentavacca. Mnie zdajecca, što heta nie tak.
«NN»: Što vas padtrymlivała za kratami?
AČ: U pieršuju čarhu, viadoma, mianie vielmi padtrymlivała dapamoha zvonku. Vializnaja kolkaść ludziej pisała mnie listy, ja nadzvyčaj udziačny za heta. Heta dapamahała nie stracić samavałodańnie i vieru ŭ ludziej, heta sapraŭdy była vialikaja padtrymka.
A jašče vielmi važnymi byli adnosiny ź inšymi biełarusami, jakija taksama znachodzilisia ŭ źniavoleńni. Ich uzajemarazumieńnie, uzajemapadtrymka — heta ŭsio dapamahała žyć razam jak adzin arhanizm i razam vyrašać ahulnyja prablemy, bo ŭ nas va ŭsich była adna biada.
I ŭsim nam treba było ruchacca ŭ bok niejkaha pazityŭnaha vyrašeńnia, a nie, naadvarot, zaminać adno adnamu i dumać tolki pra siabie. Heta vielmi padtrymlivała.
Naprykład, ty ŭ kałonii, vychodziš z ŠIZA, i ciabie sustrakajuć nieabyjakavyja da ciabie ludzi. Sustrakajuć z padtrymkaj, niejkim ciopłym słovam i pryjemnymi rečami. Kłapociacca pra toje, kab čałavieku było što apranuć, što źjeści na pieršy čas, tamu što kali vychodziš z ŠIZA, u ciabie adrazu šmat spravaŭ, jakija treba zrabić. Ty vielmi drenna siabie adčuvaješ praz umovy tam.
«Byli sproby dopytaŭ, ale nichto nie daŭ pakazańniaŭ na stadyi śledstva. Usie admovilisia pryznavać siabie vinavatymi»
«NN»: Jak by vy raskazali pra vašu spravu arhanizacyi «Revalucyjnaje dziejańnie» ludziam, jakija pra jaje nikoli nie čuli (pa hetaj spravie asudzili 10 aktyvistaŭ anarchisckaha ruchu — NN)?
AČ: Kali koratka, heta absurdnaja sprava pra nibyta złačynnuju arhanizacyju, jakoj nibyta kiravali ludzi 2000 hoda naradžeńnia, pry tym što sama arhanizacyja, jak śćviardžajecca, była stvorana ŭ 2006 hodzie.
Heta ŭžo samo pa sabie pakazvaje ŭsiu absurdnaść spravy. Arhanizacyja, jakaja nibyta isnavała šmat hadoŭ, nie naniesła nijakaj škody, nie mieła finansavaha abarotu — prosta maksimalna štučnaja sprava ź vielizarnaj kolkaściu artykułaŭ.
U nas nie było nijakich śledčych dziejańniaŭ, tolki 160 tamoŭ spravy, hučnyja artykuły i sproby dopytaŭ. Mieŭ «padzielnikaŭ» z Bresta, ź jakimi paznajomiŭsia tolki za kratami.
«NN»: Što majecie na ŭvazie pad sprobami dopytaŭ?
AČ: Ja nie juryst, ale mnie zdavałasia, što kali sprava bujnaja, maštabnaja, źviazanaja z padziejami, jakija ciahnuć na vialikija terminy, to da śledčych dziejańniaŭ treba padychodzić abjektyŭna. Da tych ža dopytaŭ, da zboru dokazaŭ — treba ž usio pravieści hruntoŭna, kab paćvierdzić vinu ci, naadvarot, dakazać nievinavataść.
Ale ŭ nas usiaho hetaha nie było. Byli sproby dopytaŭ, ale nichto nie daŭ pakazańniaŭ na stadyi śledstva. Usie admovilisia pryznavać siabie vinavatymi.
A potym, pry niejkich dziŭnych, cudoŭnych abstavinach, nam praciahvali terminy i dadavali novyja artykuły. Što, nibyta, pavinna było aznačać, što ŭ śledstva źjavilisia novyja padstavy — novyja materyjały spravy, jakija paćviardžajuć našu vinu.
Ale, na žal, u tym, što datyčycca mianie asabista, ja ni na śledstvie, ni ŭ prysudzie ničoha takoha nie pačuŭ i nie ŭbačyŭ. Pry maim zatrymańni ŭ mianie ŭ zaplečniku lažaŭ składny nož. I adnym z dokazaŭ taho, što ja nibyta ŭ niejkaj formie źjaŭlajusia ŭdzielnikam arhanizavanaj złačynnaj hrupy abo złačynnaj arhanizacyi, stała toje, što hety nož byŭ sa mnoj.
Heta zvyčajny pradmiet, jaki nie zabaronieny ŭ hramadzianskim abarocie, jon svabodna pradajecca ŭ kramach. Jaho moža nabyć luby hramadzianin Respubliki Biełaruś ci navat nie hramadzianin, heta absalutna zakonna.
Ale Minski haradski sud i potym, zdajecca, i Viarchoŭny sud pahadzilisia z tym, što sam fakt najaŭnaści ŭ mianie składnoha noža moža śviedčyć pra maju datyčnaść da złačynnaj arhanizacyi.
«NN»: Fihuranty vašaj spravy atrymali šalonyja prysudy — ad 5 da 17 hadoŭ, vas samoha asudzili na 6 hadoŭ. Jak vy ŭspryniali takija ličby?
AČ: Ja byŭ u šoku. Pra svoj termin ja tak i mierkavaŭ, što budzie prykładna takaja ličba. Ale što tyčycca terminaŭ dla «padzielnikaŭ» — ja nie čakaŭ, što jany buduć takimi vialikimi. Bo tam ža było šmat varyjantaŭ pa terminie, i ja dumaŭ, što ŭ horšym vypadku zastaniecca tolki artykuł pra złačynnuju arhanizacyju ci pra arhanizavanuju złačynnuju hrupu.
Ja mierkavaŭ, što hety artykuł u vyniku advalicca, bo jon maksimalna absurdny, nijak nie paćvierdžany i ničym nie dakazany. Niama materyjałaŭ, niama faktaŭ, na jakich heta možna było b abhruntavać. Ale chutka stała zrazumieła, jakija mohuć być terminy.
Jak heta ŭsprymali «padzielniki»? Jak ludzi z čystym sumleńniem, jakija ničoha nie ździajśniali. Ciapier im vielmi patrebnaja padtrymka, lubaja. U maralnym płanie ŭsio heta možna pieraadoleć, ale ty pakidaješ tam šmat fizičnaha zdaroŭja.
«Dla mianie hałoŭnym było nie trapić znoŭ u źniavoleńnie»
«NN»: Vy adbyvali termin u kałonii №22 («Voŭčyja nory»). Jak by vy jaje apisali?
AČ: Jana znachodzicca ŭ lesie, vielmi daloka ad usiakaj cyvilizacyi. Tam niama suviazi, daroha drennaja. Kali traplaješ tudy jak viazień, pierad taboj prosta les, u jakim vializnaja terytoryja sa stadyjonam, z łakalnymi ŭčastkami, ź miedycynskaj častkaj, sa stałoŭkaj — i ŭsio. Vialiki kvadrat. Choć, zdajecca, užo i jon ciapier pierarobleny, bo ŭsio tam vielmi chutka źmianiajecca, umovy ŭtrymańnia pierahladajucca.
Mnie tam było našmat składaniej, čym u SIZA, było ciažka adaptavacca da novaha režymu, dzie mała volnaha času.
«NN»: Pra što vy maryli za kratami, kali dumali pra vyzvaleńnie?
AČ: Dla mianie amal uvieś čas hałoŭnym było nie trapić znoŭ u źniavoleńnie. Bo zaŭsiody była dumka, što tak prosta heta nie skončycca. Nie budzie takoha, što ty prosta vyzvalaješsia i vychodziš, ciabie znoŭ pačnuć čapać.
Bo ciaham bolšaj častki majho śviadomaha darosłaha žyćcia ŭ Biełarusi ja ci niepasredna, ci ŭskosna sutykaŭsia z hetym: to da kahości prychodziać, to kahości zatrymlivajuć, to sadziać pa niejkich absurdnych nahodach. I ja ŭsio heta bačyŭ.
U vyniku mianie vyzvalajuć i vyvoziać jak śviedku pa niejkaj niezrazumiełaj kryminalnaj spravie. Dy i realizoŭvać svaje mahčymaści, kali ty ŭniesieny ŭ śpisy «terarystaŭ» i «ekstremistaŭ», vielmi-vielmi składana. Pry hetym u mianie jość jašče i abaviazki pierad dziaržavaj, previentyŭny nahlad na paŭtara hoda. To-bok šans znoŭ apynucca ŭ niejkaj naciahnutaj spravie vielmi vysoki.
Tamu ja pryniaŭ rašeńnie i źjechaŭ ź Biełarusi, kab usie hetyja dumki, što ja mahu znoŭ tudy trapić, nie stali realnaściu. I ciapier mnie ničoha nie pahražaje.
«NN»: Hetaje raniejšaje znajomstva ź sistemaj, pra jakoje vy kažacie — kali jano adbyłosia?
AČ: Byŭ zatrymany, napeŭna, u 2015 ci 2016 hodzie. Heta było previentyŭnaje zatrymańnie pierad Dniom Voli: u internat pryjšli milicyjanty i skazali, što žadajuć udakładnić maje piersanalnyja danyja. A ŭžo ŭ adździaleńni paviedamili, što ja zatrymany nibyta za łajanku.
Potym vyśvietliłasia, što heta byŭ masavy chapun — zatrymali, zdajecca, niekalki socień čałaviek, i ja taksama trapiŭ pad hetuju chvalu. I mienavita tady ja i paznajomiŭsia z realnaściu, jak lohka možna stać zatrymanym. U ciabie buduć «śviedki» — amapaŭcy ci ananimnyja milicyjanty, jakija skažuć, što ty, maŭlaŭ, sapraŭdy łajaŭsia. I navat kali pobač jość ludzi, što paćviardžajuć advarotnaje — usio adno atrymaješ sutki abo štraf.
Takoje było zaŭsiody. Kali ja byŭ vałancioram «Viasny» i naziraŭ za sudami ŭ Minsku, ja bačyŭ heta šmat razoŭ, na praciahu mnohich hadoŭ. I kali paśla, u 2020 hodzie, pačalisia nastupstvy, kali ludzi stali «źnikać», mianie heta ŭžo nie ździŭlała. Nie ździŭlała i toje, što možna atrymać termin za apłatu čužoha rachunku za elektryčnaść ci vadu.
«NN»: Vam blizkija idei anarchizmu. Heta dapamahała za kratami?
AČ: Tak, dapamahała viera ŭ ludziej, bo ŭsio ŭ pieršuju čarhu trymajecca na socyumie. Usio jak pisali fiłosafy jašče vielmi daŭno ŭ svaich traktatach. Jano paćviardžajecca tymi padziejami, što adbyvajucca ŭ hramadstvie.
My dapamahajem adno adnamu, razam vyrašajem ciažkija situacyi, u jakija nas zahaniaje dziaržava dziela svaich karyślivych intaresaŭ.
«Bajsoł» adkryŭ zbor, kab dapamahčy Andreju ŭładkavacca ŭ zamiežžy — paŭdzielničać možna tut.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ«Ja sam usio rabiŭ pravilna». Syn dyjakana paprasiŭ pazbavić vizy dačku hienierała — i trapiŭ u turmu za palityku
«Z taho času ŭ mianie niama zuboŭ, ich prosta pavybivali». Historyja biełarusaŭ, jakija ŭciakali praź liniju frontu i trapili ŭ ruki rasijan
Azaronak napisaŭ pra palitemihranta — paśla hetaha brata i baćku taho kinuli za kraty
Ciapier čytajuć
Što zdaryłasia z vykładčykam BNTU Michaiłam Ščukinym, jaki pamior pry zatrymańni. Viersija milicyi16
Kamientary