Palitviazień raskazaŭ, jak zvyčajnyja kryminalniki abjavili haładoŭku, kab palepšyć umovy ŭtrymańnia palityčnych
Ivan* atrymaŭ dva hady źniavoleńnia pa palityčnym artykule. Pa vychadzie na svabodu jon zachacieŭ padzialicca z «Našaj Nivaj» prajavami salidarnaści z absalutna roznych bakoŭ, ź jakimi sutykaŭsia ŭ źniavoleńni i jakija padtrymlivali jaho.
«Na voli ja pračytaŭ šmat artykułaŭ pra turmu, jany byli poŭnyja biezvychodnaści — represii, katavańni 24/7, ŠIZA… Tak, usio heta maje miesca, biezumoŭna, i hetamu niama apraŭdańnia. Ja nie chaču adbialać sistemu, prosta chaču padzialicca dobrymi momantami, jakija tam taksama zdaralisia, kab padtrymać svajakoŭ palitźniavolenych i, moža, kahości jašče. Hetyja roznyja ŭzroŭni salidarnaści dapamahali vyžyvać va ŭmovach dziejnaha režymu».
*Imia źmienienaje pa prośbie hieroja ŭ metach biaśpieki. Pa toj ža pryčynie my nie nazyvajem kankretnyja artykuły, łakacyi i piersanalii.
Salidarnaść z boku administracyi
Ivan kaža, što tak ci inakš i ŭ IČU, i ŭ SIZA, i ŭ kałonii natykaŭsia na adekvatnych supracoŭnikaŭ, jakija, bačačy jaho adekvatnaść, mahli pajści na peŭnyja sastupki.
«U 2020 hodzie ja atrymaŭ pieršyja sutki. Tady jašče prapuskali pieradačy, a tut mnie nie pieradali nardy. A ŭ mianie razdrukoŭka była z saboj z praviłami ŭtrymańnia ŭ IČU, ja pačaŭ svaje pravy kačać. I voś padčas pravierki my staim usie ŭ kalidory, a mianie asobna ŭ kamieru zavodziać i čałaviek u zvańni majora pačynaje pierada mnoj apraŭdvacca: «Vybačajemsia za nardy, ale tam mietaličnyja zaklopki, mietał my prapuścić nie možam». Ja vielmi ździviŭsia, što aficer pierad asudžanym pa administratyŭcy apraŭdvajecca».
U 2020-m sutki mahli minać jašče bolš-mienš łajtova (asabliva ŭ rehijonach). Ale i ŭ 2021-m Ivan taksama sutyknuŭsia ź niečakanym staŭleńniem da siabie.
«Ja trapiŭ u kamieru da pobytavych, a nie palityčnych tady. Tam byli knihi, ja ich chutka čytaju — moh dźvie-try za dzień prahłynuć. I voś ja pračytaŭ, što było, i prašu pamianiać kanvaira na novyja. A mnie takija: «Dyk chadzi ŭ biblijateku!» I mianie vyvieli ŭ biblijateku IČU, ja tam chvilin piać vybiraŭ knihi.
Viedajučy, što ja imknusia razmaŭlać pa-biełarusku, mnie jašče i padkazali: «Tut navat jość knihi na biełaruskaj!» Paźniej, u kałonii, sam načalnik adkazvaŭ mnie časam pa-biełarusku — nie viedaju, ci žartam, ci surjozna. A dziažurny pa kałonii adnojčy padzialiŭsia sa mnoj, što pa viečarach čytaje svajoj dačce biełaruskamoŭnyja kazki. Maŭlaŭ, jon choć sam ruski i pa-biełarusku nie razmaŭlaje, ale vyvučaje ź dziciom biełaruskuju, bo razumieje, heta «nada».
U SIZA Ivan jak «schilny da ekstremisckaj dziejnaści» musiŭ zaŭsiody pierasoŭvacca za miežami kamiery ŭ kajdankach. Ale, jak jon kaža, niekatoryja źmieny dazvalali zastavacca bieź ich.
Za kratami zabaraniali kamunikavać z palityčnymi, dzialicca rečami ci ježaj — za heta možna adpravicca ŭ ŠIZA. Ale na niekatoryja momanty mahli zapluščvać vočy.
«U SIZA ŭ kamiery vosiem čałaviek na 16 kvadrataŭ — niemahčyma nie padzialicca ježaj. Ty nie budzieš siadzieć adzin tam i jeści ŭsio, što tabie prynieśli. Asabliva kali tabie maksimalna dapamahajuć, a kamu-niebudź — zusim nie».
U kałonii ž takija pasłableńni naziralisia ŭ spravach hihijeny.
«Łaźnia ŭ nas była raz na tydzień, ale čatyry dni na tydzień ty pracuješ fizična ŭ cechu. I niezaležna ad taho, ci jość u ciabie źmiennaja roba, kali ty budzieš mycca tolki raz na tydzień, tabie paśla i sami susiedzi pradjaviać za pach ad ciabie. Pa praviłach ty nie možaš znachodzicca biez vopratki la ŭmyvalnikaŭ. Kali toje pabačyć dziažurny, jon moža aformić parušeńnie (asabliva kali ty palityčny)». Ale za moj čas u kałonii i ŭ SIZA, kali tam było śpiakotna, dušna, takoha nie zdaryłasia. Tamu što tam taksama razumiejuć pa-mužčynsku, što heta elemientarnaja hihijena, i ŭklučajuć peŭnuju adekvatnaść».
Salidarnaść pamiž źniavolenymi
U kałonii Ivanu vielmi dapamahła padtrymka z boku viaźniaŭ pieršy miesiac, kali jašče nie razumieješ usich praviłaŭ hulni.
«Spačatku ty traplaješ u kałoniju na karancin na tydni dva, potym ciabie raźmiarkoŭvajuć pa atradach. I akurat niedzie miesiac tabie ni słova nie buduć drennaha kazać, kali ty pamylaješsia ŭ niejkich rečach. Prosta akuratna padyduć i patłumačać typu: «Čuvak, nu tam to, nu heta — pamyj škarpetki, ty zabyŭ». Bryhadzir, jaki pracuje na administracyju (tak zvany kazioł), taksama, kali što, pakliča da siabie: «Ty tut čałaviek novy, pretenzij da ciabie niama, ale bolš tak nie rabi».
Za kantakt z palityčnym luboha źniavolenaha mohuć adpravić u ŠIZA, ale mnohija iduć na heta ŭśviadomlena, biez strachu pakarańnia (sam Ivan čatyry razy apynaŭsia ŭ ŠIZA — dva razy ź ich za sproby razmaŭlać pa-biełarusku).
«Matyvacyja va ŭsich roznaja. Chtości siadzić užo 20 hadoŭ i prosta chočacca pahutaryć z novieńkim z voli. Usio ž z palityčnymi cikava mieć znosiny, bo jany čaściej za ŭsio bolš erudziravanyja. Plus palitviaźniam u asnoŭnaj svajoj masie dobra dapamahajuć, a ŭ kałonii jość šmat ludziej, jakija nie atrymlivajuć nijakich pieradač i pieravodaŭ. Tamu, viadoma, lepš siabravać z palitviaźniem, bo ŭ jaho možna pierachapić harbatku, kavu, cyharetku. Ale heta dakładna nie tolki dziela vyhod.
Z adnym mužčynam, jaki siadzić jašče z nulavych, ja časta hulaŭ u šachmaty. Ja adnojčy spytaŭ jaho: «Pasłuchaj, pavažany, a ty nie baišsia, što ŭ ciabie mohuć być prablemy praz toje, što ty sa mnoj kamunikuješ?». Na što jon adkazaŭ: «Mnie ŭsio roŭna. Ty adekvatny čałaviek, pahnali ŭ šachmaty». Taksama kryminalniki zredku zaprašali mianie na svoj dzień naradžeńnia na torcik».
Samaja ž jarkaja prajava salidarnaści padčas źniavoleńnia Ivana adbyłasia padčas adbyćcia sutak.
«Za paru dzion da skančeńnia majoj čarhovaj administratyŭki, nas, palityčnych, pierasialili ŭ kamieru da asudžanych za bytavuchu. My paznajomilisia i kažam im: «Chłopcy, zaraz u vas pačniecca viesiałucha. Matracy skrucicie, knižki zabiaruć, śviatło nočču nie budzie vyrubacca». Jany nie pavieryli, ale roŭnieńka ŭ toj momant razdałasia kamanda skrucić matracy.
Padčas ranišniaj pravierki sukamiernik ź vielmi bahatym kryminalnym minułym pačaŭ vyśviatlać u administracyi, u čym prablema, jość ža ŭmovy ŭtrymańnia, my ŭsie siadzim pa KaAP. Razmova pajšła na padvyšanych tonach, i tady nas usich vyhnali z kamiery, pastavili na žorstkuju raściažku. Adzin čałaviek upaŭ, jaho adrazu pačali źbivać pałkami. A taho, jaki zadaŭ pytańnie, pakinuli ŭ kamiery i žorstka źbivali jaho ŭpiacioch. Naša kamiera pieratvaryłasia ŭ śmietnicu — usio, što možna, pałamałasia, raskidałasia, na rečy vylili viadro vady. Ale jak tolki my zajšli ŭ kamieru nazad, toj mužčyna pastroiŭ usich pobytavych i zahadaŭ im pisać zajavy na haładoŭku. Palityčnym ža skazaŭ:
«Heta naša vajna, vy nie ŭdzielničajecie». Atrymałasia zmahańnie z administracyjaj za svaje pravy — toje, što ŭ Biełarusi łamali ź siaredziny 90-ch, i, zdavałasia b, pałamali kančatkova. A tut takaja salidarnaść! Na žal, ni da čaho jana nie pryviała».
Ivan adznačaje, što tak ci inakš zaŭsiody prychodziłasia być napahatovie, tamu što časam salidarnaść mahła być i pakazušnaj.
«Ty nikoli nie viedaješ, chto z tych, z kim ty kamunikuješ, pracuje na administracyju. Sa mnoj takoha nie zdaryłasia, ale byvali momanty, kali inšych zdavali prosta za razmovy. Albo byŭ vypadak, jak mužyki niekalki hadoŭ pražyli na adnych narach — adzin źvierchu, inšy — źnizu. I potym adzin ź ich paprasiŭ u susieda cukierak, toj daŭ. Praz hadzinu pa jaho, palityčnaha, pryjšli i adpravili ŭ ŠIZA».
Salidarnaść ad nieznajomcaŭ
Viadoma, važnaj častkaj padtrymki za kratami byli listy i pieradačy ad nieznajomych, nieabyjakavych ludziej, pakul toje dachodziła.
«U SIZA mnie dasyłali šmat hrašovych pieravodaŭ i pieradač (u tym liku nieznajomyja mnie ludzi). I z adnaho boku heta było dobra, ja ŭsim, chto padtrymlivaje viaźniaŭ, vielmi ŭdziačny. Ale z druhoha boku ja razumieŭ, što voś damoviŭsia z mamaj, što jana zaŭtra pryniasie toje, što treba, a ŭ mianie ŭžo vybraŭsia limit na pieradačy. I toje, što realna treba, pryjdziecca čakać jašče tydni dva».
Ivan praciahvaje:
«Što tyčycca listoŭ, u kałonii ŭ mianie była amal poŭnaja zabarona na pierapisku navat z rodnymi. Atrymlivałasia tolki adsyłać ich. U SIZA ž nie prapuskali listy navat ad maci, tolki ad brata. Ja ŭ kałonii naŭprost zapytaŭ apieratyŭnika, što mnie zrabić, kab vy prapuścili list ad maci — uskryć vieny? Skoknuć z akna? U vyniku padčas adnaho zvanka ja prosta paprasiŭ maci, kab mnie nichto nie pisaŭ, kab nie padstaŭlalisia».
Salidarnaść ziemlakoŭ
Kali ŭ SIZA, kudy zasialajuć u asnoŭnym pa miescy žycharstva, ziemlakoŭ sustreć praściej, to ŭ kałonijach źbirajucca ludzi z usioj Biełarusi i treba ŭžo pašukać svajho.
«Ty vychodziš na žyłuju zonu, i pieradusim musiš znajści choć kaho sa svajho rehijona. Nieabaviazkova z horada, chacia b z vobłaści. I niezaležna — palityčny ci nie palityčny — ziemlaki buduć adzin adnamu dapamahać pa zmoŭčańni. Heta niejmavierna kruta pracuje!
U pieršy tydzień, pakul ja nie trapiŭ na atavarku, moj ziamlak prapanavaŭ: «Tolki skažy, što treba, my heta ŭsio arhanizujem, pakul ty nie nabudzieš». A ŭ kałonii reč nieabchodnaja ŭ pieršuju čarhu — heta viadro, kab mycca, i kipiacilnik. Nu i, naturalna, ź ziemlakami možna pahutaryć pra rodnyja miaściny, zhadać, moža, supolnych znajomych, znakavyja rehijanalnyja padziei — hetyja nastalhičnyja ŭspaminy abjadnoŭvajuć».
Salidarnaść pamiž palitviaźniami
Dobryja adnosiny pamiž asudžanymi pa palityčnych artykułach Ivan nazyvaje «tym, što samo saboj razumiejecca».
«Jakich by vy ni byli pohladaŭ, jak by vy ni byli niepryjemnyja adzin adnamu (budziem ščyrymi, siarod palityčnych absalutna roznyja chłopcy jość, pa ich katehoryjach možna rabić vysnovu pra toje, nakolki šyrokim atrymaŭsia pratest. Z nami siadzieŭ mužčyna, jaki zajechaŭ u milicyju, bo pjany bujaniŭ z žonkaj, ale ŭ pastarunku vykazaŭ usio, što dumaje pra Łukašenku — atrymaŭ hod za jaho abrazu, staŭ palityčnym»).
Jak adnu z prajaŭ dapamohi Ivan apisvaje ratavańnie zapasnoj robaj.
«Paśla abaviazkovaj pracy tak ci inakš budzieš śmiardzieć, treba pieraadziavacca. Ale dzie ŭziać dadatkovaje adzieńnie? Treba kuplać za cyharety ci inšyja rečy. Ci rečy tabie mohuć pieradać ziemlaki, palitviaźni. A ty ŭ svaju čarhu paśla pieradasi ich inšamu, chto budzie mieć patrebu».
Taksama blizkija pa pohladach ludzi dapamahajuć zadavolić infarmacyjnuju smahu.
«Adnamu svajak raskazaŭ hetyja naviny, da nastupnaha prychodziŭ śledčy — paviedamiŭ inšaje. Usie hetyja drabnički infy pieradajucca adzin adnamu, kab lepš razumieć, što adbyvajecca vakoł».
Salidarnaść z palitviaźniami nie spyniajecca i pa vyzvaleńni.
«Ja kamunikuju sa mnohimi, chto siadzieŭ sa mnoj u SIZA ci kałonii, z kim my zaviazali tam dobryja, davierlivyja adnosiny. Tym ža, chto zastajecca ŭ niavoli, imknusia dapamahać praź ich baćkoŭ, svajakoŭ, znajomych. Takich, na žal, jašče vielmi bahata».
«Chavaješ svoj žach, bo heta škilet sa skuraj». Śviatłana Cichanoŭskaja pryznałasia, ci paznała Siarhieja praź piać hadoŭ2
Kamientary
pieriedača vieŝiej, uhoŝienija - nikomu nie intieriesno, priamo pri vsiech nie skryvajaś dieliliś/darili/mieniali vsie čto nie zaprieŝieno imieť. nol vnimanija. v kuriłkie vsie sidiat vmiestie i obŝajutsia bieź vsiakich ohraničienij. vidimo opiera v mojej zonie byli umnieje i na vsie zakryvali hłaza prosto dla toho, čtoby było bolšie razhovorov, a značit bolšie dokładov ot "mobilnych kamier".
v umyvalnikie razdiet po pojas - eto normalno. na promkie bolšie połoviny vidov rabot połožien duš. i on riealno był. 3-5 minut - no był. zašieł, namyliłsia - smyłsia - śledujuŝij. i dažie noski-trusy uśpievali postirať.
no vsie eto nie kasałoś statusnych PZ. u nich každych šah zapisyvajetsia prikrieplennymi hłazami/ušami dažie nie skryvajaś, čto pristavleny nabludať. no takich v zonie vsieho para-trojka kak praviło, da i tie rano ili pozdno ujezžali na PKT ili krytku.
a v ŠIZO otpraviť tam nie zamoračivaliś - "ty nie pobriłsia" - raport - hotov. nikto iz musorov nie zamoračivałsia koho-to łoviť na pieriedačach vieŝiej ili konfiet.. začiem!!!?