«Viedajecie, jak kamientuje vaša zatrymańnie apazicyja? «Aryštavany pamahaty režymu». Turemnaja spoviedź lidara prafsajuzaŭ Jarašuka
Praź miesiac paśla svajho vyzvaleńnia i departacyi ŭ Litvu prafsajuzny dziejač Alaksandr Jarašuk padzialiŭsia ŭ fejsbuku historyjaj svajho «chadžeńnia pa pakutach» — pa łahierach i turmach Biełarusi.
Vyharańnie napiaredadni katastrofy
«Šmathadovy stan napružańnia, bałansavańnie na vastryni naža pryviało da taho, što da 2019 hoda adbyłosia majo poŭnaje emacyjnaje vyharańnie. (…) Tryvoha, strach, paničnyja ataki, pryhniečanaść, depresija, biassońnica sihnalizavali pra vidavočnyja niepaładki majho arhanizma», — pačynaje svoj apovied Jarašuk i zhadvaje, što projdzieny kurs lačeńnia ŭ psichaterapieŭta dapamoh pieraadoleć kryzis.
Ale napieradzie byŭ «epičny 2020 hod», udzieł u padziejach jakoha znoŭ viarnuŭ jaho ŭ stan psichafizičnaha źniasileńnia. Novy kurs lačeńnia pačać mužčyna nie paśpieŭ.
«19 krasavika [2022 hoda] ŭ ofis imkliva ŭvarvałasia hrupa «Alfy» i KDB čałaviek z vaśmi, nadzieła kajdanki, prycisnuła maju fizijanomiju da stała».
Dopyty i «žarty» ŭ KDB
Jak zhadvaje Jarašuk, paśla šmathadzinnaha vobšuku jaho dastavili ŭ KDB:
«Hety šmatpakutny dzień praciahnuŭsia dvuma načnymi dopytami, supracoŭniki biełaruskaha KDB lubiać pracavać pa načach, jak ich papiaredniki sa stalinskaha NKVD. I zaviaršyŭsia jon a 4‑j hadzinie ranicy ŭžo ŭ kamiery SIZA KDB.
Na nastupny dzień a 11‑j hadzinie ranicy adbyŭsia čarhovy dopyt u KDB. Novy śledčy z chodu spytaŭ: «Alaksandr Iljič, viedajecie, jak kamientuje vaša zatrymańnie biełaruskaja apazicyja?» «Zdahadvajusia», — adkazaŭ ja. «Aryštavany pamahaty režymu». I dadaŭ: «Musić, jana ŭdziačnaja vam za heta».
«Choć ja i dazvalaŭ sabie žartavać, ale mnie było nie da žartaŭ», — zhadvaje mužčyna i zaŭvažaje, što znachodžańnie ŭ SIZA KDB, a potym na Vaładarcy stała sapraŭdnym vyprabavańniem na tryvałaść:
«Ja prosta vyžyvaŭ, nie spadziejučysia, što doŭha praciahnu. Tryvoha, strach, paničnyja ataki navalvalisia chvala za chvalaj, ja nie vychodziŭ z depresii, biassońnica nabyła chraničny charaktar».
Śledstva, kab davieści spravu da suda, pajšło na biesprecedentny krok, dazvoliŭšy vizit psichaterapieŭta, jaki pryznačyŭ antydepresanty. Zaprošany z Navinak psichijatr paćvierdziŭ dyjahnaz, pra jaki sam Jarašuk daviedaŭsia tolki na sudzie ŭ kancy śniežnia 2022 hoda: «u mianie vyznačany psichičny razład asoby». Heta, adnak, nie pieraškodziła sudu vynieści prysud — čatyry hady pazbaŭleńnia voli.
Škłoŭskaja «fabryka katavańniaŭ»
Jak zhadvaje Jarašuk, paśla vyniasieńnia prysudu jaho pieraviali ŭ SIZA-4 Mahilova, a paśla admovy na padadzienuju apielacyju etapavali ŭ papraŭčuju kałoniju №17 u Škłovie, jakuju jon nazyvaje «fabrykaj katavańniaŭ».
«Na hetaj fabrycy katavańniaŭ uzialisia ź pieršaha dnia rabić ź mianie złosnaha parušalnika praviłaŭ unutranaha rasparadku.
Stanovišča było nastolki krytyčnym, što psichołah, pračytaŭšy maju ankietu, kinułasia hladzieć maje zapiaści. «U vas ankieta suicydnika! — uskliknuła jana. — Vy dumajecie pra suicyd?» «Choć dumki pra śmierć mianie nie pakidajuć, ale vy možacie być spakojnyja, ja ničoha z saboju nie zrablu. Ja abiacaŭ siamji viarnucca, i słova svajo strymaju», — byŭ moj adkaz», —
zhadvaje były palitviazień i dadaje, što za piać miesiacaŭ u Škłovie jon čatyry razy pabyvaŭ u ŠIZA i na dva miesiacy byŭ adpraŭleny ŭ PKT.
Niečakanaja sustreča z načalnikam kałonii pryviała da jaho pieravodu ŭ turmu Mahilova:
«Padčas adnoj z pravierak (…) u kamiery źjaviŭsia sam haspadar zony, pałkoŭnik Karnijenka. I musić, vielmi paškadavaŭ pra heta, kali ja prapanavaŭ jamu padzialicca dośviedam lekavańnia majho psichičnaha razładu katavańniami ŭ ŠIZA i PKT.
Karnijenka kulaj vylecieŭ z kamiery. I nieŭzabavie moj los byŭ vyrašany. Rašeńniem rajonnaha suda horada Škłova ja byŭ adpraŭleny adbyvać pakarańnie da kanca terminu na strohi režym, u krytuju turmu horada Mahilova (ST-4)».
Vyžyvańnie ŭ turmie
Turemny režym, pa słovach Jarašuka, značna bolš žorstki, depresiŭny i pryhniatalny. «U krytaj turmie moža adbycca ŭsio što zaŭhodna. U ST-4, naprykład, u adnoj kamiery źviali dvuch nieadekvataŭ, u vyniku adzin druhomu adrezaŭ hałavu. Paśla čaho ŭ asudžanych zabrali stanki dla haleńnia i vydavali ranicaj na abmiežavany čas».
«Vyžyć možna było tolki za košt vyklučnaj kancentracyi valavych namahańniaŭ, poŭnaj mabilizacyi arhanizma. Kožnaje napisańnie listoŭ rodnym ja pieratvaraŭ u antydepresiŭny sieans. Ni ŭ majoj havorcy, ni ŭ listach, ni ŭ znosinach z sukamiernikami nikoli nie hučała tema turmy. Niby jaje dla mianie nie isnavała, byccam u joj ja nie znachodziŭsia», — praciahvaje były palitviazień.
Pa jaho słovach, z sukamiernikami jon imknuŭsia znachodzić supolnuju movu, kirujučysia prostaj iścinaj: «u kožnym z asudžanych, navat pa ciažkich artykułach, zachavałasia choć niešta ludskaje». Jarašuk nikoli nie nazyvaŭ nikoha pa mianušcy, a tolki pa imieni, i chutka adčuŭ pavahu turemnaj supolnaści:
«Mnohija ź ich časta stanavilisia maimi siabrami, i pra ich ja siońnia ź ciepłynioj uspaminaju. Adzin, pierachodziačy ŭ inšuju kamieru, pakinuŭ mnie svaju vatu (matrac), druhi — padušku. Tamu što toje, na čym ja spaŭ jak palityčny 10 prafuliku, ciažka było nazvać paścielnaj prynaležnaściu».
«Svaje adnosiny z administracyjaj ja budavaŭ pa pryncypie viaźniaŭ HUŁAHa — «nie vier, nie bojsia, nie prasi», —
praciahvaje Jarašuk i adznačaje, što za dva hady jamu było abvieščana 5 ci 6 vymoŭ, jon byŭ pazbaŭleny spatkańniaŭ, ale ŭ ŠIZA nie adpraŭlali ni razu.
«Moža, tamu što administracyju zadavalniała toje, što ŭ kamierach, dzie ja znachodziŭsia, nikoli nie ŭźnikała kanfliktnych situacyj. Mahčyma, adbivałasia toje, što ja byŭ najstarejšym u turmie asudžanym. Da taho ž ja nikoli ni na što nie skardziŭsia, ničoha nie prasiŭ i nie patrabavaŭ», — vykazvaje svaje zdahadki były palitviazień.
U toj ža čas, «byvała tak, što paśla čarhovaha durnoćcia kaho-niebudź mianie na čatyry miesiacy pazbaŭlali pryjomu antydepresantaŭ. Stolki ž času nie prynosili dasłanyja žonkaj tabletki ad cisku, jakija ja pavinien byŭ prymać štodnia — u turmie z hipatonika ja pieratvaryŭsia ŭ hipiertonika.
Da ŭsich takich pierypietyj ja pryvučyŭ siabie stavicca strymana, bo ličyŭ siabie nie asudžanym, a chutčej vajennapałonnym».
Admova ad «pakajańnia» i niečakanaja svaboda
Jak piša Jarašuk, 23 lipienia 2024 hoda ŭ jaho adbyłasia sustreča z prakuroram, jaki pryjechaŭ ź Minska. Toj prapanavaŭ napisać prašeńnie ab pamiłavańni. Razmova doŭžyłasia čatyry hadziny.
«Dobra, — pahadziŭsia ja narešcie, — napišu, ale nie pa prapanavanaj formie. Pisać pra toje, što pryznaju Łukašenku, Kanstytucyju i UNS, ja nie budu». «Tady ŭ nas ničoha nie atrymajecca», — skazaŭ prakuror. «A ja vas ni pra što nie prašu. Vy pryjechali da mianie, a nie ja da vas». Na hetym usio i skončyłasia».
«Moj termin pavinien byŭ skončycca 1 listapada [2025 hoda]. Ale, nazirajučy za tym, što adbyvajecca, ja biez asablivaj radaści prychodziŭ da vysnovy, što za jakich-niebudź miesiac-paŭtara da vyzvaleńnia mianie mohuć pamiłavać. Režym lubić na takoj psieŭdahumannaści zarablać sabie bały», — davodzić Jarašuk.
U vyniku tak i atrymałasia. Za paŭtara miesiaca da vyzvaleńnia jaho «pamiłavali». Ale zamiest taho, kab adpravić dadomu, vyvieźli ŭ Litvu, pazbaviŭšy pry hetym dakumientaŭ i, pa sutnaści, biełaruskaha hramadzianstva.
Žyćcio paśla turmy
Asvojvajučysia na voli, 73‑hadovy Alaksandr Jarašuk pieraasensoŭvaje pieražytaje. Jon śćviardžaje: «Turma mianie šmat čamu navučyła, ja šmat u čym staŭ inšym. Jašče bolš umacavaŭsia ŭ mierkavańni, što čałavieka možna źniščyć, ale pieramahčy niemahčyma. Padobna da taho, chto cudam vyžyŭ u avijakatastrofie, ja staŭ pa-sapraŭdnamu canić žyćcio».
Były palitviazień vykazvaje ŭdziačnaść vielizarnaj kolkaści ludziej va ŭsim śviecie, jakija akazvali jamu padtrymku. Jak adznačaje Jarašuk, niahledziačy na źniavoleńnie i likvidacyju niezaležnych prafsajuzaŭ, mižnarodnaja supolnaść praciahvała jaho padtrymlivać, pieraabraŭšy vice-prezidentam Mižnarodnaj kanfiederacyi prafsajuzaŭ i paćvierdziŭšy mandat u Mižnarodnaj arhanizacyi pracy. Hety status jon maje namier vykarystać napoŭnicu.
«Ja maju namier i dalej rabić usio, kab maja kraina, Biełaruś, zdabyła vypakutavanuju svabodu, kab dušy biełarusaŭ pakinuli rabstva, strach i pakorlivaść. A ideałohijaj krainy stała nie nasadžeńnie kanfrantacyi i nianaviści pamiž hramadzianami krainy, a ŭzajemarazumieńnie i salidarnaja padtrymka adno adnaho. Što tak adpaviadaje mientalnaści talerantnych i miralubnych biełarusaŭ», — zaviaršaje svoj dopis Alaksandr Jarašuk.
Ciapier čytajuć
«Viedajecie, jak kamientuje vaša zatrymańnie apazicyja? «Aryštavany pamahaty režymu». Turemnaja spoviedź lidara prafsajuzaŭ Jarašuka1
«Viedajecie, jak kamientuje vaša zatrymańnie apazicyja? «Aryštavany pamahaty režymu». Turemnaja spoviedź lidara prafsajuzaŭ Jarašuka
«Ruki preč ad sasisačak!». U sacsietkach horača abmiarkoŭvajuć baraćbu Łukašenki z kavaj na zapraŭkach. Niekatoryja zaklikajuć dziejničać bolš žorstka33
Kamientary
[Zredahavana]