«Sprava dvarovych čataŭ»: jak čaty susiedziaŭ pieratvarylisia ŭ kryminalnuju spravu
«Dvarovyja čaty» byli adnoj z formaŭ samakaardynacyi hramadzian paśla padziej 2020 hoda. Ich udzielniki i ŭdzielnicy zajmalisia pieravažna łakalnymi pytańniami — dapamohaj susiedziam, padtrymkaj siemjaŭ palitviaźniaŭ, uparadkavańniem terytoryj, abmierkavańniem navin. Ciapier hetaja dziejnaść traktujecca jak «stvareńnie arhanizavanaj hrupy z metaj źmieny dziaržaŭnaha ładu». «Viasna» raskazvaje, što viadoma pra «spravu dvarovych čataŭ», pa jakoj asudzili ŭžo minimum 35 čałaviek sa Smarhoni, Navahrudka, Vaŭkavyska i inšych haradoŭ.
«Chapun» hod tamu i ciažkija abvinavačvańni
Naprykancy kastryčnika 2024 hoda ŭ Biełarusi prajšła adna z samych maštabnych chvalaŭ zatrymańniaŭ apošniaha času. Pavodle viersii abvinavačvańnia, dvarovyja čaty — łakalnyja telehram-supołki žycharoŭ rajonaŭ i mikrarajonaŭ, jakija ŭźnikli paśla pratestaŭ 2020 hoda, — nibyta ŭtvarali «ekstremisckaje farmavańnie» pad ahulnaj nazvaj «Orden».
29 kastryčnika 2024 hoda KDB aficyjna pryznaŭ hetuju dvarovuju kaalicyju ekstremisckaj. «Ekstremisckim farmavańniem» byli pryznanyja taksama čaty «Złyje kohtiki», «Sienica 2.0», «Salidarnaść», «Volnyja vaŭki», «Sucharava», «Sosiedi», «Skromnyje matrioški», «Navahrudskija partyzany» dy inšyja.
Pavodle viedamstva, dačynieńnie da hetych inicyjatyŭ majuć Iryna Jakaŭleva, Natalla Daronina, Dzijana Haŭryłava, hramadzianin Ukrainy Ivan Amialan, Volha Niachajčyk, Kastuś Kirylenka, Lizavieta Plitnik, Natalla Hužova, Iryna Smalarava, Stanisłaŭ Batvin, Natalla Łantuch.
Suprać dziasiatkaŭ čałaviek byli zaviedzienyja kryminalnyja spravy pa artykułach 357 (zmova abo inšyja dziejańni z metaj zachopu dziaržaŭnaj ułady) i 361‑1 (stvareńnie abo ŭdzieł u ekstremisckim farmavańni) Kryminalnaha kodeksa. Častcy fihurantaŭ spačatku vystavili abvinavačańnie ŭ «zmovie», ale potym pierakvalifikavali jaho na tolki va «ŭdzieł u farmavańni».
Minimum 35 asudžanych pa «spravie dvarovych čataŭ»
«Viaśnie» viadoma, što za kratami ŭtrymlivajucca nie mienš za 33 palitźniavolenyja fihuranty spravy, siarod jakich — 25 žančyn. Siarod ich jość žančyny piensijnaha ŭzrostu, z surjoznymi zachvorvańniami, niekatoryja majuć niepaŭnaletnich dziaciej. Niekatoryja fihuranty spravy vyjechali za miažu. Pa źviestkach «Viasny» pa «spravie dvarovych čataŭ» užo asudzili jak minimum 35 čałaviek.
Tak, 14 kastryčnika ŭ Hrodzienskim abłasnym sudzie byŭ abvieščany prysud siami žycharam Smarhoni — usim, akramia adnoj žančynie z ankałohijaj, pryznačyli pa dva z pałovaj hady kałonii i štrafy ŭ pamiery 800 bazavych vieličyniaŭ (33 600 biełaruskich rubloŭ). Udzielnikaŭ i ŭdzielnic zakrytaha telehram-čata «VILIJA» pryznali vinavatymi va «ŭdziele ŭ ekstremisckim farmavańni» (č. 3 art. 361‑1 Kryminalnaha kodeksa).
Naprykancy kastryčnika ŭ tym ža sudzie asudzili dzieviać žycharoŭ Vaŭkavyska za ŭdzieł ŭ dvarovym telehram-čacie «Volnyja vaŭki». Šaściarych žančyn i traich mužčyn abvinavacili va «ŭdziele ŭ ekstremisckim farmavańni» (č. 3 art. 361‑1 Kryminalnaha kodeksa) i pryznačyli kałoniju i štrafy ŭ pamiery 800 bazavych vieličyniaŭ (33 600 biełaruskich rubloŭ) kožnamu.
21 kastryčnika znoŭ ža ŭ Hrodzienskim abłasnym sudzie 21 kastryčnika začytali prysud pieciarym palitźniavolenym za ŭdzieł u telehram-čacie «Partyzany Navahradka» ich pryznali vinavatym pavodle č. 3 art. 361‑1 Kryminalnaha kodeksu (stvareńnie ekstremisckaha farmavańnia albo ŭdzieł u im) i pryznačyli pa dva z pałovaj hady źniavoleńnia kožnamu, a taksama štrafy pamieram 800 bazavych vieličyniaŭ.
Taksama pa «spravie dvarovych čataŭ» asudžanaja 63-hadovaja Iryna Kiškurna. Pavodle č. 3 art. 361-1 (stvareńnie ekstremisckaha farmavańnia albo ŭdzieł u im) Kryminalnaha kodeksa joj pryznačyli dva hady kałonii i štraf u pamiery 1000 bazavych vieličyniaŭ.
Pa «spravie dvarovych čataŭ» u Minskim abłasnym sudzie da źniavoleńnia byli asudžanyja try žančyny — Anastasija Harčakova, Anastasija Sikiryckaja i Maryna Pietražyckaja. Im pryznačyli pa dva hady kałonii i štraf u 800 bazavych vieličyniaŭ pavodle č. 1 art. 361‑1 Kryminalnaha kodeksa (udzieł u ekstremisckim farmavańni).
Jakoje złačynstva ŭ susiedskich čatach ubačyŭ režym?
Pavodle viersii abvinavačvańnia, metami i zadačami dvarovych čataŭ, jakija abjadnalisia ŭ kaalicyju «Orden», vystupali, aproč usiaho inšaha,
«zachop dziaržaŭnaj ułady niekanstytucyjnym šlacham; akazańnie metanakiravanaha infarmacyjnaha ŭździejańnia na masavuju hramadskuju śviadomaść, parušeńnie infarmacyjnaha suvierenitetu krainy, razmyvańnie rečaisnaści, skažeńnie i ŭtojvańnie realnych faktaŭ, farmavańnie niehatyŭnaj hramadskaj dumki da dziejnaści orhanaŭ ułady, farmavańnie i padtrymańnie radykalnaha i pratestnaha patencyjału, stymulavańnie rostu pratestnaha nastroju i sacyjalna-palityčnaha chaosu ŭ biełaruskim hramadstvie, raschistvańnia i raskołu jaho na «svaich» i prychilnikaŭ dziejnaha kanstytucyjnaha ładu; nahniatańnie napružanaści i supraćstajańnia ŭ hramadstvie» i inšaje.
Heta ŭsio kvalifikavali jak «udzieł u ekstremisckim farmavańni».
Dvarovyja čaty śledstva nazyvała «padpolnymi supolnaściami», jakija viaduć svaju dziejnaść kanśpiratyŭna i majuć svaich niefarmalnych lidaraŭ (kiraŭnikoŭ) ź liku najbolš aktyŭnych i pratesna nastrojenych udzielnikaŭ.
U vinu fihurantam supołak stavili ŭdzieł u adukacyjnych kursach «PaČATak», «NUV 9», «Nacija Lidierov», «Otkrytyj univiersitiet svobody». Faktyčna lubaja forma adukacyjnaj abo hramadskaj aktyŭnaści za miažoj traktavałasia jak «padrychtoŭka da źmieny ŭłady».
Naprykład, atrymanyja viedy ŭ śfiery palityki i dziaržaŭnaha kiravańnia, na dumku abvinavačvańnia, davali mahčymaść udzielnikam «ekstremisckaha farmavańnia» paśla vyłučycca kandydatami ŭ deputaty miascovych savietaŭ albo ŭvajści ŭ skład hramadskich abjadnańniaŭ abo palityčnych partyj, dziejučych na terytoryi Biełarusi. Takim čynam udzielniki supołak mahli atrymać
«lehalnuju mahčymaść vieści sakretnuju dziejnaść pa realizacyi złačynnych metaŭ i zadač ekstremisckaha farmavańnia, u tym liku nakiravanuju na farmavańnie i ŭzmacnieńnie antydziaržaŭnych nastrojaŭ u hramadstvie z metaj stvareńnia ŭmoŭ dla antykanstytucyjnaha zachopu ŭłady ŭ Respublicy Biełaruś».
Ale vina vystaŭlałasia nie tolki za aktyŭnyja dziejańni, ale i za biaździejnaść. U asnovu abvinavačańnia ŭdzielnikaŭ i ŭdzielnic supołak byŭ pakładzieny tak zvany «dzień Č» — źmiena ŭłady, u tym liku šlacham naturalnaj śmierci Łukašenki. Płan praduhledžvaŭ čakańnie hetaha dnia biez ažyćciaŭleńnia aktyŭnych dziejańniaŭ pa zachopu ŭłady z boku supołak.
Prasłuchoŭka i nazirańnie
Jak vyśvietliłasia, za niekatorymi zatrymanymi ŭdzielnikami čataŭ sačyli amal hod. U materyjałach fihurujuć dziasiatki prasłuchanych Zoom-kanfierencyj, zapisy telefonnych razmoŭ i anłajn-sustreč, jakija, pavodle śledstva, śviedčyli pra «płanavańnie kaardynacyjnaj dziejnaści».
Fihurantka spravy, jakoj udałosia vyjechać za miažu, raskazała «Viaśnie» pra zatrymańnie i dopyty, padčas jakich pytalisia pra pajezdki za miažu. Padčas dopytu supracoŭniki cikavilisia, adkul u žančyny šenhienskaja viza, bo ź viasny 2023 hoda atrymać jaje mohuć tolki tyja, u kaho svajaki majuć hramadzianstva Litvy ci Jeŭrasajuza. Pa słovach Taćciany, zajaŭku na atrymańnie vizy jana padała za dva tydni da pryniaćcia hetaha zakona ŭ Litvie.
«Mnie pra maju aktyŭnaść raskazali ŭsio, što tolki mahčyma — i heta było praŭdaj. I toje, što ja dapamahaju palitviaźniam i ich siemjam, chłopčyku ź invalidnaściu i inšyja rečy. Potym była hulnia ŭ złoha i dobraha palicejskaha».
Supracoŭnikaŭ KDB cikavali pajezdki žančyny za miažu, z kim jana tam sustrakałasia, u jakich mierapryjemstvach udzielničała.
«U mianie znoŭ pytalisia pra maju vizu, nazyvali mnie ludziej. Ale ja kazała, što nikoha i ničoha nie viedaju. Byŭ vielmi žorstki dopyt, jaki vielmi doŭha ciahnuŭsia. Pahražali mnie rasstrełam. Kazali, što buduć katavać i źbivać da paŭśmierci. Pahražali adpravić u karcar i nie davać spać. Naprykancy ja prosta admoviłasia śviedčyć suprać siabie (art. 27 Kanstytucyi). Jany adrazu zamoŭkli, a ŭ pratakole dopyta paznačyli vyklučna tolki pra maju admovu śviedčyć».
U vinu fihurantam stavilisia pajezdki ŭ Litvu, Polšču i Hruziju, udzieł u treninhach i sustrečach.
«Zamiežny ŭpłyŭ»
Asobny błok abvinavačańniaŭ fihurantaŭ spravy tyčycca suviaziaŭ ź litoŭskaj arhanizacyjaj «Gero kaimyno agentūra, VšĮ» («Ahienctva dobraha susieda»). U abvinavačańni śćviardžajecca, što hetaja arhanizacyja zajmałasia, aproč usiaho inšaha, kaardynacyjaj i navučańniem biełaruskich aktyvistaŭ, padtrymkaj ich u atrymańni viz i ŭdziele ŭ mižnarodnych mierapryjemstvach, fandrajzinham i prajektnym navučańniem.
24 kastryčnika Viarchoŭny sud pryznaŭ litoŭskuju «Gero kaimyno agentūra, VšĮ» «ekstremisckaj arhanizacyjaj». U Litvie arhanizacyja była aficyjna zarehistravanaja, tamu jaje pryznavali «ekstremisckaj arhanizacyjaj» u sudovym paradku. Ciapier jaje dziejnaść zabaroniena na terytoryi Biełarusi.
«Mnie pahražali rasstrełam». Jak pieraśledujuć biełarusaŭ pa «spravie dvarovych čataŭ»
Zatrymańni ŭ 2020-m, aryšt u 2024-m, emihracyja ŭ 2025-m. Historyja 21‑hadovaha biełaruskaha «terarysta»
Spravu dvarovych čataŭ mahli prydumać sami siłaviki ŭ ramkach «śpiecyjalnaj vybarčaj apieracyi»
Hienprakuratura raskazała pra vialikuju spravu pa dvarovych čatach
Kamientary