Лябедзька і Дабравольскі прапануюць стварыць новую пасаду — амбудсмен па Беларусі. Праваабаронцы рашуча супраць
18 сакавіка ў Каардынацыйнай радзе прайшлі слуханні аб неабходнасці стварэння Інстытута Упаўнаважанага па правах грамадзян Беларусі. Іншымі словамі, амбудсмена па Беларусі. З прапановай выступіла фракцыя «Еўрапейскі выбар» — у прыватнасці, палітыкі Аляксандр Дабравольскі і Валерый Мацкевіч. Праваабаронцы такую ідэю не падтрымалі.
Аляксандр Дабравольскі на пасяджэнні адзначыў, што для абароны правоў беларусаў у дэмакратычных сілаў ёсць патрэба стварыць незалежны інстытут, які будзе падпарадкаваны толькі грамадству і справаздачыцца Каардынацыйнай радзе. Стварыць яго павінны КР, Офіс Ціханоўскай і Аб'яднаны пераходны кабінет.
«Мы прагназавалі, што могуць узнікнуць спрэчкі з праваабаронцамі ці ў праваабарончым асяроддзі, у тым ліку па кандыдатуры Упаўнаважанага. Разумеем, што праваабаронцы, як і ўсе людзі, могуць з рэўнасцю ставіцца да ініцыятываў, якія блізкія да «іх паляны». Але думалі і думаем мы найперш пра людзей, якім патрэбна дапамога», — сказаў Дабравольскі «Нашай Ніве».
Папярэдняя заўвага ад беларускіх праваабаронцаў, з якой не пагадзіліся палітыкі — што чалавек на новай пасадзе павінен займацца толькі правамі беларусаў за мяжой.
«Так, зараз магчымасцяў для ўплыву на сітуацыю ў Беларусі вельмі мала. Але можна прымаць звароты і спрабаваць дапамагчы ці рыхтавацца да зменаў», — дадаў ён.
Перад тым, як у КР пачалі абмяркоўваць палажэнне аб стварэнні пазіцыі амбудсмена, ідэя такой пасады ўжо існавала. Па словах Анатоля Лябедзькі, прадстаўніка Ціханоўскай па канстытуцыйнай рэформе, раней быў напісаны праект такога ж закона — аб дзейнасці амбудсмена.
Лябедзька «мае адносіны да распрацоўкі» гэтага закона і лічыць, што беларускі амбудсмен цяпер можа вырашаць праблемы беларусаў і за мяжой, і ўнутры краіны.
«Ёсць супольнасць еўрапейскіх амбудсменаў (гаворка ідзе пра Інстытут еўрапейскіх амбудсменаў — НН) — такая парасонавая арганізацыя, у якую ўваходзяць амбудсмены з еўрапейскіх краін. Мы з гэтай ідэяй паспрабавалі атрымаць там нейкі фідбэк, і ён абсалютна пазітыўны», — сказаў Лябедзька.
На думку палітыка, прызнанне ад еўрапейскіх амбудсменаў дазволіць беларускаму прадстаўніку атрымаць суб'ектнасць. Супольнасць еўрапейскіх амбудсменаў стане «мосцікам» паміж ім і ўрадамі іншых краін, лічыць Лябедзька.
На пытанне аб тым, хто мог бы заняць гэтую пасаду, калі самыя ўплывовыя праваабарончыя арганізацыі не падтрымліваюць стварэнне новага інстытуту, Лябедзька адказаў неадназначна.
«Калі мы пераканаем адно аднаго, што ў гэтым ёсць патрэба, то мы пераканаем усіх. Я не думаю, што рашэнне можа быць лёгкім. Апошнім часам часта выкарыстоўваю формулу 51/49. [Калі] 51% за стварэнне пасады — гэта ўжо падстава і дэмакратычная працэдура, каб яе ствараць».
Палітык дадаў, што чуў таксама і ад праваабаронцаў падтрымку гэтай ідэі. Ідэальным кандыдатам, на яго думку, мог бы стаць Алесь Бяляцкі — калі б не адбываў пакаранне ў калоніі ў Беларусі.
2 красавіка беларуская праваабарончая супольнасць выступіла з сумеснай заявай — стварэнне пасады ўпаўнаважанага па правах грамадзян, улічваючы сённяшнія ўмовы, немэтазгоднае і неэфектыўнае. Пад зваротам падпісаліся дзевяць вядомых праваабарончых арганізацый.
Па словах юрыста і прадстаўніка праваабарончага цэнтра «Вясна» Паўла Сапелкі, пра намер стварыць у дэмакратычных сілах новую пасаду было вядома даўно. У лютым 2025 года праваабаронцы сустрэліся з Офісам Святланы Ціханоўскай і раскрытыкавалі ініцыятыву — як канцэптуальна, так і тэхнічна.
У сакавіку 2025 года праваабаронцы зноў вярнуліся да гэтай тэмы, паколькі ў Каардынацыйнай радзе вынеслі на разгляд палажэнне аб стварэнні пазіцыі амбудсмена. Сапелка дадаў, што ў дакуменце былі змены — часткова да іх прыслухаліся.
«Зноў прыйшлі да высновы, што прапанаваная ідэя не адпавядае нашаму разуменню сутнасці, мэты, ролі і задач інстытута ўпаўнаважанага па правах чалавека», — кажа юрыст.
Экспертка Беларускага Хельсінскага Камітэта Кацярына Дзяйкала адзначыла, што для працы амбудсмена важна незалежнасць, разам з ёй — фінансавая стабільнасць і магчымасць уплываць на працэсы ў краіне.
«Упаўнаважаны павінен мець рэальную магчымасць уплываць на рашэнні ўлады ў сферы правоў чалавека. Калі ён не мае такой магчымасці — гэта хто заўгодна, толькі не Упаўнаважаны па правах чалавека».
Цяпер чытаюць
«Паўстання такіх памераў у Беларусі ніколі не было». Гісторык расказаў, чым унікальны 2020-ты і што мы возьмем з яго на будучыню24
Каментары
Які ж ён будзе "незалежны", калі ствараць яго будуць усё тыя ж самыя офісы-кабінеты?
Гэта будзе чарговая структура офіса-кабінета.