«Kožnuju cahlinu my čyścim i puskajem u rabotu». Naleta ŭ Hrodnie na miescy byłoha piŭzavoda adkryjecca turystyčny centr
Paŭhoda tamu pačałasia rekanstrukcyja adnaho z samych bujnych histaryčnych abjektaŭ Hrodna. Doŭhi čas kompleks budynkaŭ u samym centry horada pustavaŭ i pastupova razburaŭsia. I choć byli sproby jaho adnavić, ale sprava nie kranałasia ź miesca. Niekalki hadoŭ tamu pryvatnaja kampanija ŭ ramkach SEZ «Hrodnainviest» pačała maštabnyja raboty. Paśla taho, jak prajekt byŭ zaćvierdžany, siudy pryjšli budaŭniki, piša «Źviazda».
Čym jon znakamity?
Pa praŭdzie kažučy, abjekt davoli doŭha mazoliŭ vočy svaim vyhladam. Jaho amal niemahčyma abminuć — kožny, chto prajazdžaje pa Starym moście praź Nioman, bačyć hetyja abšarpanyja budynki, častkova schavanyja pad sietkami i tentami. Zdavałasia, takomu vidovišču nie budzie kanca. Dalej — jašče bolš. Paśla niaŭdałych aŭkcyjonaŭ tut adbyŭsia pažar: zhareŭ dach samaha staražytnaha abjekta — byłoha pałaca. Praŭda, dach haradskija ŭłady adnavili, ale achvotnych nabyć abjekt nie znajšłosia.
A miž tym, kompleks sapraŭdy ŭnikalny. Jak raskazaŭ zahadčyk adździeła naviejšaj historyi Hrodzienskaha dziaržaŭnaha historyka-archieałahičnaha muzieja Andrej Vaškievič, były piŭzavod uvachodzić u dziasiatku samych starych budynkaŭ horada, da taho ž abjadnoŭvaje dva roznyja pa svaim pryznačeńni abjekty — niekali vieličny pałac i pramysłovy brovar.
U asnovie kompleksu znachodzicca były pałac Sapiehaŭ i Ahinskich, budaŭnictva jakoha adnosicca da 80-ch hadoŭ XVII stahodździa. Takim čynam, centralnamu abjektu bolš za 340 hadoŭ. Jość mierkavańnie, što heta byŭ vieličny pa svajoj architektury pałac u styli baroka. Praŭda, daskanała pieršapačatkovy vyhlad nie ŭdałosia vyznačyć, bo nijakich invientarnych dakumientaŭ ci apisańniaŭ nie zachavałasia. A pieršy malunak dajšoŭ z XVIII stahodździa, kali pałac značna źmianiŭsia.
«Historyja hetaha abjekta źviazanaja z padziejami kanca XVII stahodździa, kali ŭ Hrodnie pačali prachodzić karaleŭskija siejmy, a mahnaty — budavać svaje pałacy. Ich było davoli šmat. Zachavalisia niekatoryja častki tych budynkaŭ u davoli pierabudavanym vyhladzie. Niamała takich pałacaŭ znachodziłasia na tak zvanym Padole, zabudovie na bierahach Niomana, u tym liku i pałac Ahinskich, jaki taksama pierabudoŭvaŭsia», — paviedamiŭ Andrej Vaškievič.
A pierabudavaŭ hety kompleks u 70-ch hadach XIX stahodździa aŭstryjski pramysłoviec, prafiesijny pivavar Juzaf Kunc. Jon razharnuŭ tut davoli bujnuju vytvorčaść piva. Na terytoryi kompleksu była ŭstanoŭlena paravaja mašyna, abstalavany pamiaškańni, źjaviłasia artezijanskaja śvidravina ź jakasnaj vadoj. Zapusk zavoda adbyŭsia ŭ 1877 hodzie. Darečy, hetuju datu i siońnia vidać na hałoŭnym budynku. U saviecki čas tut taksama była vytvorčaść piva, ale z-za nizkaj rentabielnaści zavod zakryli.
«Hrodzienski piŭzavod abjaŭleny abjektam pramysłovaj spadčyny i achoŭvajecca dziaržavaj. U Hrodnie takich budynkaŭ niekalki. Heta byłaja kaflarnia, a taksama tytuniovaja i palčatkavaja fabryki, jakija dziejničajuć i siońnia», — udakładniaje navukoviec.
Jak idzie rekanstrukcyja?
U 2020 hodzie były piŭzavod byŭ pradadzieny sumiesnaj kampanii za 1,3 miljona rubloŭ. Bolš za hod išli daśledčaja praca i ŭzhadnieńnie prajekta. I letašniaj vosieńniu, narešcie, raspačali rekanstrukcyju.
Dyrektar budaŭničaj arhanizacyi Valeryj Chutko ŭspaminaje, što jaho vielmi ŭraziŭ razmach rabot na abjekcie, a taksama zaniapad staražytnaha kompleksu. Miž tym abśledavańnie budynkaŭ davała nadzieju na ich adnaŭleńnie. Byŭ zrobleny analiz ścien. Akazałasia, jany davoli tryvałyja, taŭščynia ich dasiahaje paŭtara mietra. Takija ścieny, pa słovach budaŭnika, mała dzie možna ŭbačyć, choć u arhanizacyi jość dośvied raboty na histaryčnych abjektach.
Ciapier tut aktyŭna iduć raboty. Na miescy avaryjnaj pabudovy ŭzvodzicca anałahičny budynak, pad jakim zachavaŭsia staražytny padvał, jon taksama budzie zadziejničany paśla rekanstrukcyi. Svojeasablivy kampramis pamiž starym i novym.
Dyrektar budaŭničaj kampanii ličyć, što 20 pracentaŭ rabot užo praviedziena. Zaviaršajecca demantaž tych kanstrukcyj, jakija nie majuć histaryčnaj kaštoŭnaści. Pryvodziacca ŭ paradak fasady. Najbolš pracajomkaj ličycca rekanstrukcyja staražytnaha pałaca. Budynak časta mianiaŭ pryznačeńnie. Vykarystoŭvaŭsia jak skład i navat jak žyłyja pamiaškańni. Raboty tut viaducca z vykarystańniem aŭtentyčnych materyjałaŭ.
«Usiudy była sučasnaja tynkoŭka, jaje źbili, rasčyścili fasady, jana budzie kłaścisia nanava, ale znadvorny fasad byłoha pałaca zastaniecca ŭ starym cahlanym vyhladzie z histaryčnymi arkami, — kamientuje Valeryj Chutko. — Chutka pačniom mantaž, budziem rabić pierakryćci, taksama ŭ histaryčnym vyhladzie, z belkami, stolami, kab maksimalna paŭtaryć atmaśfieru, jakaja była ŭ toj čas.
Unutry taksama zastanucca frahmienty staražytnaj kładki. Cahliny staryja, ručnoj farmoŭki, na niekatorych vidać adbitki palcaŭ rabotnikaŭ. I kožnuju cahlinu my čyścim i zapuskajem u rabotu. Imkniomsia maksimalna zachavać histaryčnaje abličča, tamu pry adnaŭleńni kožnaja cahlinka kładziecca adpaviedna z patrabavańniami Ministerstva kultury, jakoje kuryruje rekanstrukcyju abjekta».
U časie rabot byŭ znojdzieny padvał, jaki nie značyŭsia ŭ prajekcie. Hetaje staražytnaje pamiaškańnie było zamuravana ŭ saviecki čas. Praŭda, ničoha kaštoŭnaha ŭ histaryčnym sensie tam nie znajšli, tym nie mienš, samo pamiaškańnie budzie zadziejničana ŭ budučym kompleksie.
Usie padvały buduć prystasavanyja pad novyja patreby. Ich ahulnaja płošča składaje prykładna 800 «kvadrataŭ». Niekatoryja zastalisia jašče z ChVII stahodździa i majuć stol vyšynioj 5-6 mietraŭ.
Źviartajuć na siabie ŭvahu vysokija cahlanyja kominy. Pa słovach kiraŭnika budaŭničaj arhanizacyi, jany pryviedzienyja ŭ paradak, ačyščanyja, a voś mietaličny fluhier na adnoj ź ich budzie mianiacca. Jon budzie zrobleny pa anałohii z tym, što byŭ ustanoŭleny ŭ časy brovara Kunca.
Na abjekcie pracujuć try budaŭničyja arhanizacyi, jakija pavinny vykanać usie raboty — ad pačatku i da kanca. Mahčyma, budoŭla išła b chutčej, kali b nie deficyt kvalifikavanych rabočych. Va ŭsiakim vypadku, miarkujecca, što kompleks pačnie dziejničać naleta.
Čym ździviać naviedvalnikaŭ?
Jak śviedčyć šylda, rekanstrukcyja budynkaŭ pa vulicy Zavodskaj, 2, byłoha brovara viadziecca pad šmatfunkcyjanalny kompleks.
Kontury budučaha abjekta vyznačanyja, usie try budynki zadziejničanyja ŭ rekanstrukcyi.
Pa słovach namieśnika dyrektara kampanii TAA «MBA Inviestmient» Alaksandra Zahłubockaha, heta budzie vialiki hastranamičny kort. Miarkujecca raźmiaścić tut 12-15 abjektaŭ charčavańnia roznaha kirunku. Dla dziaciej praduhledžana hulniavaja placoŭka. Asablivaja ŭvaha budzie nadavacca kulturnaj prastory. U pamiaškańniach i padvałach možna budzie paznajomicca z roznymi muziejnymi ekspazicyjami, u tym liku historyjaj Hrodna i raźvićciom brovarstva ŭ rehijonie. Akcent robicca na aŭtentyčnyja ekspanaty, znojdzienyja pry budaŭničych rabotach albo jakija zachavalisia ŭ pryvatnych kalekcyjach.
Usie try karpusy buduć złučanyja pamiž saboj pierachodami i halerejami. Pa słovach inviestaraŭ, zadača davoli składanaja, bo na praciahu stahodździaŭ tut pastajanna štości pierabudoŭvali. I zaraz važna maksimalna zachavać histaryčnuju častku i dabudavać avaryjnyja budynki takim čynam, kab možna było ich racyjanalna vykarystoŭvać. Praduhledžana i vialikaja parkoŭka.
Miarkujecca, što kompleks pačnie prymać naviedvalnikaŭ u nastupnym turystyčnym siezonie. Terytoryja jaho davoli značnaja — kala šaści tysiač kvadratnych mietraŭ. Budzie abstalavany spusk da Niomana, źjaviacca prachody da pałacaŭ na Zamkavaj hary. Takim čynam novy abjekt budzie ŭklučany ŭ adzinuju histaryčnuju haradskuju prastoru. Paźniej pačniecca budaŭnictva hatela.
«Toje, što ciapier adbyvajecca z abjektam, — heta sproba spałučyć u sučasnym pračytańni jaho pałacavy źmiest ChVII stahodździa i brovarny zavod ź jaho pramysłovaj architekturaj», — adznačyŭ navukoviec Andrej Vaškievič.
Darečy, niepadalok ad karpusoŭ staražytnaha zavoda miarkujecca adnavić jašče niekalki histaryčnych abjektaŭ, praŭda, poŭnaściu stračanych. Dziela hetaha dva ŭčastki vykuplenyja inviestarami kala charalnaj sinahohi. Dniami pradadzieny były Dom aficeraŭ, abjekt u styli kanstruktyvizmu ŭ centry horada. Viaducca raboty pa adnaŭleńni budynka pieršaj u Biełarusi miedycynskaj akademii.
Kamientary