U zachodniaj navucy raście cikavaść da Biełarusi. Ale ź pieraškodaŭ nie tolki matroški dy čaburaški

Vučonyja pierš za ŭsio adznačajuć, što jany — nie pieršyja ŭ amierykanskaj akademičnaj supolnaści, chto ŭziaŭsia pracavać u biełarusistycy. Jašče ŭ druhoj pałovie 20 stahodździa pracavaŭ lehiendarny biełaruski historyk Janka Zaprudnik.

Ale sioleta niešta źmianiłasia. Voś jak heta apisvaje Saša Rejzar, vykładčyca kafiedraŭ hiermanskich i słavianskich daśledavańniaŭ, kino i miedyja ŭ Kalifarnijskim univiersitecie:

«Raptam biełaruskija paneli na kanfierencyjach pierastali być miescam dla samotnych hutarak z samimi saboj — pryjšli ludzi! I nie prosta pryjšli, a sieli i słuchajuć! Adbyŭsia ceły biełaruski patok, i my sami pryjemna ździvilisia, što asobnyja zali byli poŭnyja — asabliva padčas dyskusij pra biełaruskuju litaraturu i kiniematohraf!

Heta jašče nie značyć, što zaŭtra asobnyja amierykanskija słavisty kinuć umoŭnaha Dastajeŭskaha i pabiahuć vyvučać biełaruskuju litaraturu. Ale ŭ pavietry niešta źmianiłasia, ludzi narešcie pačali razumieć, što ruskaja kultura — heta nie ŭsia kultura rehijonu. I kali raniej čas ad času treba było tłumačyć bazavyja rečy pra Biełaruś, ciapier my možam narešcie havaryć pra toje, što tam adbyvajecca».

Litaratura, adnak, adstaje. Ženia Mironava, vykładčyca kafiedry słavianskich movaŭ i litaratur u Harvardzie, adznačaje, što amierykancy nadajuć vielmi mała ŭvahi biełaruskim aŭtaram. Kali Śviatłana Aleksijevič atrymała Nobieleŭskuju premiju, jaje tvory apynulisia ŭ prahramach amierykanskich univiersitetaŭ, ale ich vyvučajuć zbolšaha ŭ kantekście ruskaj litaratury ci savieckaj historyi. U Harvardzie jašče da 2020-ha studenty čytali tvory paetki Valžyny Mort. Ale ŭsio heta — adzinkavyja prykłady.

Ženia i Saša praanalizavali, kolki razoŭ naša kraina zhadvajecca ŭ prahramie ASEEES, najbujniejšaj kanfierencyi słavistaŭ u Paŭnočnaj Amierycy. U 2014-m takich zhadak było tolki siem, praź niekalki hadoŭ ich kolkaść pačała pavolna raści. U 2021-m adbyŭsia praryŭ — našu krainu zhadali 31 raz, a sioleta kolkaść takich zhadak skłała 36 razoŭ.

Darečy, šmat u čym heta źviazana i z pracaj Ženi i Sašy, tamu što biełaruski arhanizoŭvali na letašniaj ASEEES siekcyi pra našu krainu.

Što abmiarkoŭvajuć na hetych kanfierencyjach? Na ASEEES, raskazvaje Saša, raźviarnułasia dyskusija pra ruskamoŭnych litarataraŭ ź Biełarusi, taksama była paśpiachovaj panel na kanfierencyi, pryśviečanaja biełaruskamu kino. Hutarać pra biełaruski supraciŭ i žyćcio dyjaspar, razvažajuć pra budaŭnictva biełaruskaj nacyi. 6 śniežnia, naprykład, u Stenfardskim univiersitecie raskazvali pra biełaruskaje hramadstva ŭ vyhnańni, razam z Sašaj tuju lekcyju praviali movaznaŭca Maryna Antaniuk-Pruto (Stenfard) i dramaturh dy vykładčyk Jelskaha ŭniviersiteta Andrej Kurejčyk.

Tym časam amierykanskija słavisty ŭsio jašče schilnyja vydzialać ruskuju kulturu siarod inšych słavianskich, raskazvaje Saša:

«Na fonie chałodnaj vajny naradziłasia cełaja navukovaja płyń, zachoplenaja ruskaj litaraturaj i kulturaj. U kabinietach mnohich maich kalehaŭ — matroški, čaburaški dy inšyja savieckija cacki. Usio heta źjaviłasia, kali amierykanskaja dziaržava ščodra finansavała słavistyku. Ale zamiest vyvučeńnia vajennych sakretaŭ SSSR amierykanskija prafiesary ŭlubilisia ŭ ruskuju kulturu.

A ciapier my kažam: «Darujcie, ale Rasija — heta nie ŭsia Uschodniaja Jeŭropa. Jość jašče Biełaruś, i Ukraina, i inšyja krainy, i idzie žachlivaja vajna!» I tut pačynajecca samaje cikavaje. Kožnaje pytańnie pra Biełaruś — heta vyklik. Kali dla Ukrainy jašče adkryvajucca novyja pasady i prahramy, uvodziacca kursy ŭ prahramu navučańnia, to ź Biełaruśsiu heta pakul mahčyma rabić tolki praz uklučeńnie biełaruskich materyjałaŭ u ahladnyja kursy pa rehijonie».

Kab źmianić situacyju, Ženia i Saša prykładajuć šmat namahańniaŭ. Ženia raskazvaje, što pieršy kirunak ich pracy — pavyšeńnie bačnaści biełaruskich daśledavańniaŭ, druhi — uklučeńnie biełaruskaj tematyki ŭ bolš šyrokija navukovyja pracy. Ale najbolšuju ŭvahu, pavodle słovaŭ Ženi, treba nadzialać inšaj spravie:

«Samaje važnaje ciapier — heta pierakłady biełaruskaj litaratury, navat važniejšaje za stvareńnie aficyjnych prahram biełaruskaj movy ŭ ZŠA! Voś ja, naprykład, vykładaju biełaruskuju movu adnamu studentu ŭ Harvardzie, ale heta, možna skazać, «partyzanskaja» praca — kurs navat nie trapiŭ u aficyjny katałoh. 

Stvaryć pakaleńnie studentaŭ, zdolnych čytać i vyvučać biełaruskuju litaraturu ŭ aryhinale — heta sprava dziesiacihodździaŭ, i ciapier jakasnyja pierakłady — asnoŭny pryjarytet. Vyklik zaklučajecca ŭ tym, kab, pa-pieršaje, znajści čas i enierhiju dla pierakładu, što pa sutnaści źjaŭlajecca vałanciorstvam, a pa-druhoje, znajści vydaŭcoŭ, hatovych vydavać hetyja knihi».

• 28
• 0
• 3
• 0
• 0
• 2
• 0
• 2