«Kali b hety patencyjał pravilna skiravali, my b złamali ich». Hutarka z eks-siłavikom, jaki byŭ paranieny na pratestach 2020-ha

«Dziaržava straciła svajo sensavaje napaŭnieńnie»

Pavieł — 65-hadovy aficer u adstaŭcy. Słužbu ŭ siłavych strukturach jon skončyŭ jašče da 2010 hoda, sychodziŭ u vysokim zvańni. Mužčyna paprasiŭ nie raskryvać jaho asobu i pradstavić siabie jak «jurysta z dośviedam u śfiery sudova-prakurorskaj i śledčaj pracy».

— U mianie daŭno skłałasia mierkavańnie pra toje, što adbyvajecca ŭ krainie. Užo z pačatku dvuchtysiačnych hadoŭ u mianie całkam aformiłasia vyznačeńnie, što ŭ nas u Biełarusi — arhanizavanaja złačynnaja supolnaść na čale z kankretnymi piersanalijami. Pierš za ŭsio heta samazvaniec. Ja źmianiŭ svajo žyćcio, kinuŭ pracu. I syšoŭ u siabie, zaniaŭsia svaimi aharodami i rybałkaj, — pačynaje svoj apovied surazmoŭca.

Jon adrazu prapanuje damovicca pra «sistemu kaardynat» i tłumačyć paniaćci, jakija vykarystoŭvaje. Dziejnuju ŭładu ŭ Biełarusi Pavieł nazyvaje nie inakš jak «arhanizavanaja złačynnaja supolnaść», Alaksandra Łukašenku — samazvancam, jaki zachapiŭ uładu niezakonnym šlacham, siłavyja viedamstvy — psieŭdapravaachoŭnymi orhanami, a palitviaźniaŭ — zakładnikami i paciarpiełymi. Jon ličyć, što amnistavać ich nielha — tolki vyzvalić. Hvałt siłavikoŭ u dačynieńni da mirnych pratestoŭcaŭ i pieratrusy z pahromami — pavodle jaho acenki, terarystyčnyja dziejańni.

— Dziaržava straciła svajo sensavaje napaŭnieńnie, — razvažaje jon. — Pierastała być arhanizacyjna-pravavym utvareńniem, što vykonvaje i realizuje intaresy naroda, krynicy ŭłady. Vonkavaja škarłupina i ŭsia atrybutyka vykarystoŭvajucca arhanizavanaj złačynnaj supolnaściu dla realizacyi svaich karyśliva-bandyckich metaŭ i płanaŭ. Heta niezakonny zachop i ŭtrymańnie ŭłady — raz. I realizacyja svaich karyślivych nizkich matyvaŭ bandaj Łukašenki — dva.

Pavieł kaža, što na momant sychodu ź siłavych struktur nie bačyŭ mahčymaściaŭ źmianić situacyju ŭ krainie, nie bačyŭ i lidaraŭ. Ale praciahvaŭ sačyć za tym, što adbyvajecca i padtrymlivać kantakty ź ludźmi ŭnutry siłavych struktur.

«Dzicia, ty pačnieš bicca ź imi, jany buduć ciabie zabivać»

U 2020 hodzie adstaŭny aficer zrazumieŭ, što «naśpiavaje niejkaja pravakacyja». U pieršyja dni žnivieńskich pratestaŭ Pavieł daviedaŭsia pra žorstkija dziejańni siłavikoŭ u dačynieńni da mirnych pratestoŭcaŭ — i nie zmoh zastavacca doma.

— Ja, naturalna, pajšoŭ dla taho, kab albo minimizavać nastupstvy dla naroda, albo niejak z karyściu paŭdzielničać, — tłumačyć jon.

Ludziam na vulicy mužčyna davaŭ rekamiendacyi «pierš za ŭsio dumać pra harantavańnie ŭłasnaj biaśpieki, a nie sprabavać pakazać, jakija my ramantyki i ciapier budziem zmahacca z AMAPam». Kaža, trapiŭ u trochi «durnoje stanovišča»:

— Vymušany byŭ na tak zvanych barykadach kazać: «Dzietki, źbirajciesia, sychodźcie, chavajciesia, stojcie na adlehłaści 300 mietraŭ ad hetaha AMAPa sa ściahami, pakazvajcie, što vy jość, i adrazu ž chavajcie ich, kali jany da vas biahuć».

Surazmoŭca ŭspaminaje adzin z dyjałohaŭ taho dnia — ź dziaŭčynaj, jakaja była hatovaja da siłavoha supraćstajańnia. «Dzicia, ty pačnieš bicca ź imi, jany buduć ciabie zabivać. Ty roźnicu razumieješ? U vas jość tut sanitarna-evakuacyjnaja słužba? U vas jość suviaź, štabnaja praca, vy padrychtavali niešta?» — «Niešta ty, dzied, taki… Pravakatar».

Nieŭzabavie mužčyna skiravaŭsia dadomu — i pačaŭsia siłavy razhon akcyi. Inšyja pratestoŭcy raźbiehlisia, a ŭ Paŭła trapili dźvie humovyja kuli. Pieršuju dapamohu jamu akazali ludzi pobač. Na chutkaj aficera dastavili ŭ miedustanovu i tam praapieravali. Jon kaža, što adnaŭlaŭsia «jak sabačka».

— Mnie skazali chadzić na druhi dzień, ja ŭ pieršy pajšoŭ, — uspaminaje surazmoŭca. — A jak? Tolki pieraadoleńnie. Pieršyja dva dni razrezanaja dzirka balić, a potym prosta śviarbić, heta vam luby doktar skaža.

Praź niekalki dzion mužčynu vypisali. Jon źviarnuŭsia z zajavaj u Śledčy kamitet, pa fakcie ranieńnia zaviali kryminalnuju spravu. Praŭda, vinavatych nie znajšli dahetul. Mužčynu zaprašali dać pakazańni ŭ jakaści paciarpiełaha — ale jaho na toj momant užo nie było ŭ krainie.

Rašeńnie pakinuć Biełaruś Pavieł pryniaŭ nieŭzabavie paśla vypiski ŭ 2020-m. Kaža, kali b praciahvaŭ lačeńnie na radzimie — heta mahło «skončycca sumna», a z paciarpiełaha jaho b pieraviali ŭ razrad padazravanych pa kryminalnaj spravie.

— Dośvied raniejšaj pracy dazvoliŭ mnie zmadelavać situacyju, vysunuć viersii, jakija stali asnovaj dla pryniaćcia rašeńnia i dziejańnia. Hetyja viersii potym paćvierdzilisia — pra toje, što represii buduć biezupynna narastać z kožnym miesiacam i hodam, — ličyć mužčyna, jakomu ŭ Biełarusi daviałosia pakinuć usio zvykłaje žyćcio. — Dy mnie ŭ tysiaču razoŭ lepš było b zastavacca doma. Ja darosły čałaviek, jaki adbyŭsia, u mianie ŭsio było. Što nazyvajecca, poŭny pakiet: kvatera, «koły», učastak, siabry, zachapleńni.

Pierajezd mužčynu daŭsia ciažka, jechać daviałosia «ŭ nikudy» — praz tranzitnuju krainu trapiŭ va Ukrainu, dzie ŭ jaho nie było nikoha ź blizkich. Na dapamohu pryjšli inšyja ludzi.

— Źviartaŭsia da svaich suviaziaŭ, jakija mnie padšukvali niešta i kazali: voś tam ciabie mohuć sustreć, pieražyvieš niekalki dzion, a tut padtrymajuć. Abo «tabie chutka pieradaduć 200 dalaraŭ praz našych siabroŭ», — raskazvaje jon.

Va Ukrainie Pavieł žyŭ u ludziej, jakija pajšli nasustrač i zdali žyllo za minimalnuju canu, dadatkova dapamahaŭ pa haspadarcy na ich učastku. Raskazvaje, što nie hrebavaŭ pracaj, pracavaŭ hruzčykam u kramie. Da taho ž sprabavaŭ dapamahać hramadska-palityčnym arhanizacyjam. Prapanoŭvaŭ svajo supracoŭnictva i pravaachoŭnym viedamstvam Ukrainy, ale tam nie acanili jaho inicyjatyvy.

U pieršy dzień poŭnamaštabnaha ŭvarvańnia — 24 lutaha 2022 hoda — jon pakidaŭ krainu «pad pavietranymi tryvohami». Kaža, nie moh zastavacca tam, budučy pradstaŭnikom dziaržavy-ahresara, tym bolš z ulikam svajoj minułaj pracy.

«Serca zhareła za dva hady»

Dalej mužčyna skiravaŭsia ŭ Polšču — i sutyknuŭsia z novymi ciažkaściami.

— Pryjazdžaješ — kvatery niama, hrošaj na ježu niama, viedańnia movy niama. Kudy pajści, dzie aformić PESEL — nie viedaješ, navošta jon — nie viedaješ. [Na pracu ŭładkavacca] niemahčyma, bo ŭzrost — raz, kvalifikacyja — dva, mova — try… — kaža jon.

U Polščy Pavieł pražyŭ kala dvuch hadoŭ. Aficer z udziačnaściu adklikajecca pra žycharoŭ hetaj krainy — jak prostych ludziej, tak i dziaržsłužboŭcaŭ. Uspaminaje, jak tyja demanstravali dabryniu i kłopat. Mužčyna atrymlivaŭ dapamohu pa humanitarnych prahramach. Sam jon apisvaje heta jak «braŭ bomž-pakiety pajeści». Kali kuplaŭ pradukty ŭ kramie — staraŭsia ekanomić.

Z arendnaj płataj za kvateru Paŭłu dapamahała humanitarnaja arhanizacyja. Adnak pa zakančeńni dvuch hadoŭ praciahvać vypłaty jany nie mahli. U vyniku ŭ peŭny momant aficer «sieŭ na nul» i apynuŭsia «na vulicy»: u jaho ŭžo nie było mahčymaści apłačvać žyllo i pradukty.

U vyniku jaho «zabrali da siabie» rodnyja ŭ inšuju krainu. Mužčyna nie hatovy padrabiazna raskazvać pra svajo ciapierašniaje stanovišča, ale nie moža nazvać jaho ščaślivym: «Heta, u pryncypie, taja ž turma, tolki biez nahladčykaŭ».

Kaža, ciapier žyvie dziakujučy «vypadkovym padpracoŭkam» i padtrymcy rodnych, a taksama intensiŭna šukaje mahčymaści pracavać. Da taho ž «vydatki minimizavaŭ tak, što ahidna».

Za ŭvieś hety čas zdaroŭje aficera ŭ adstaŭcy nie palepšyłasia. Pavieł ličyć, što ŭsio praź pieražyvańni — «serca zhareła za dva hady». Surazmoŭca kaža, što ludziej, jakija trapili ŭ vymušanuju emihracyju, treba ličyć paciarpiełymi:

— Režym naprakudziŭ na miljony ludziej. Naprykład, mnie pierajezd byŭ nie patrebny, ja hetaha nie chacieŭ, ale zašturchała siudy hetaja banda.

Ale na pytańnie, ci nie škaduje pra toje, jak usio skłałasia, rašuča adkazvaje: nie.

— Nie tolki nie škaduju. U nas inšaha šlachu nie było, — daje adnaznačnuju acenku jon.

«Kali b hety patencyjał pravilna skiravali, my b złamali ich da čortavaj maci»

Ciapier Pavieł aktyŭna sočyć za navinami, dyskutuje z palitykami i YouTube-błohierami, prapanuje ŭłasnyja inicyjatyvy. Kaža, kali zaŭtra palityčnaja situacyja ŭ Biełarusi źmienicca — hatovy viarnucca i pracavać, choć u «kancylaryi».

Mužčyna dahetul achvotna razvažaje pra padziei 2020 hoda. Ź jahonych słovaŭ, ubačyŭ tady tysiačy «cudoŭnych ludziej», jakija dziejničali «dobrasumlenna» i «całkam pravilna», nie chočučy nijakaha hvałtu. Ale praz adsutnaść padrychtoŭki i arhanizacyi atrymaŭsia «streł u nikudy».

— Kali b hety patencyjał pravilna skiravali, my b złamali ich da čortavaj maci, — upeŭnieny adstaŭny aficer.

Pry hetym jon adznačaje, što ŭ prostych hramadzian tady było prava na samaabaronu — ale ŭ toj situacyi skarystacca im było niemahčyma. Jon nahadvaje, što takoje prava jość u biełarusaŭ i ciapier:

— Prava nieabchodnaj abarony ŭ hramadzian krainy zachoŭvajecca da poŭnaha spynieńnia supraćpraŭnych dziejańniaŭ. Akramia taho, usie dziejnyja supracoŭniki ŭnutranych vojskaŭ, śpiecnaza, MUS i h. d. majuć prava i abaviazanyja prymać vyčarpalnyja miery dla adnaŭleńnia zakonnaści i pravaparadku, kanstytucyjnaha ładu ŭ krainie.

Pavieł aktyŭna prapanuje prajekty, skiravanyja na vyzvaleńnie Biełarusi, — jak publičnyja, tak i niepubličnyja. Naprykład, dzielicca idejaj stvarać dyskusijnyja kłuby biełarusaŭ u roznych haradach zamiežža. A jašče ŭpeŭnieny, što treba zahadzia raspracavać zakonaprajekty i struktury, jakija spatrebiacca paśla padzieńnia režymu Łukašenki.

«Tak i kažuć: «Zahad dajuć — a ja što?»»

Razvažajučy pra toje, čamu tak mała ludziej u pahonach prademanstravała salidarnaść ź biełaruskim narodam, surazmoŭca kaža pra sielekcyju ŭ hetaj sistemie. Raniej dla taho, kab pracavać u MUS, zdavali intelektualnyja i psichałahičnyja testy. Ale pastupova patrabavańni źnizilisia, hałoŭnym stała, kab kandydat «vykonvaŭ zadańnie dubinkaj dubasić». Dla takich ludziej važnym faktaram stali biaspłatnaje žyllo i inšyja materyjalnyja dabroty.

— Viedaju niekatorych, jany tak i kažuć: «Zahad dajuć — a ja što?» Kažu: «Słuchaj, nu ja ž ciabie vučyŭ, što akramia zahadu jość jašče zakon, na jakim musić hruntavacca hety zahad. U ciabie jość hałava, i ty musiš analizavać». — «A ja nie razabraŭsia». Ale kali ŭžo ruki ŭ kryvi — dyk potym užo i raźbiracca nie vielmi, — razvažaje jon i dadaje, što dla čynoŭnikaŭ na vysokich pasadach u peŭny momant padklučyli manipulacyi «kampramatam». — Stali pracavać pavodle pryncypu: spačatku nabirajem na čałavieka niehatyŭ, što jon biare chabar, kradzie. Dakumientujem usio heta, źbirajem. Materyjał pravierki zachoŭvajecca. Jak tolki jaho pryznačajuć na pasadu ministra achovy zdaroŭja abo hienieralnaha prakurora — va ŭpraŭleńnie spravami ŭsiu «kompru», jany hladziać: nu tak, dobra. I čałaviek na kručku.

Jašče ŭ hady słužby Pavieł pierasiakaŭsia z kalehami pa MUS, unutranych vojskach, prakurorami, sudździami. U tym liku — z Andrejem Šviedam, jaki da vieraśnia 2020 hoda daros da pasady hienieralnaha prakurora.

— Ja byŭ supracoŭnikam užo ź imiem i z prafiesijnym bahažom. A jon — nieprykmietnaja takaja istota. Cichi taki, zaŭsiody ŭvažliva słuchaŭ, — uspaminaje mužčyna. — Adčuvałasia, što taki, viedajecie, vykanaŭca, što jamu chočacca zastavacca ŭ kantory. Ja pracavaŭ zaŭsiody spakojna: vyhaniać — nu i što, u mianie ruki jość, budu drevy sadžać ci damy budavać. A jon — heta katehoryja «ja ŭsio zrablu, čaho žadajecie?». Takich supracoŭnikaŭ va ŭsich viedamstvach z hadami stanaviłasia ŭsio bolš.

Pavieł spadziajecca, što ŭsich vinavatych u represijach čakaje spraviadlivy sud — nie ŭ dalokaj Haazie, a ŭ Biełarusi.

— Niemahčyma abmiarkoŭvać, pieramoža narod Biełarusi ci nie. Jon pieramoža ź niepaźbiežnaściu. Prosta my nie možam skazać, kali heta budzie: praz 20 chvilin, praz hod ci 12 hadoŭ, — upeŭnieny surazmoŭca. — I siłaviki heta taksama razumiejuć. Čamu jany ciapier stvaryli ŭsialakija «spartyŭna-patryjatyčnyja kłuby»? Asnoŭnaja matyvacyja — strach. Razumiejuć, što naturalnaje raźvićcio situacyi viadzie da taho, što Łukašenka budzie źmiecieny, źniesieny da čortavaj maci. I jany razam ź im. I nadydzie momant — tak by mović, era zakonnaści. Dyk voś, kab jaje adsunuć, jany mienavita ciapier pieratvarajuć moładź u «mankurtaŭ» (ludziej, jakija zabylisia na svaje nacyjanalnyja karani i svaju rodnaść. — Zaŭv. red.). Asabliva važna davieści da viedama praciŭnikaŭ demakratyčnych pieramienaŭ, karnikaŭ i terarystaŭ, što samazvaniec i jaho «cud» ruchajucca da finału. Heta ahonija asudžanych. Tamu łahičnaje raźvićcio niepaźbiežna pryviadzie ŭsich pamahatych režymu da zakonnaj adkaznaści. A minimizavać jaje pakul jašče mohuć i abaviazanyja sami «jabaćki».

• 19
• 1
• 2
• 1
• 0
• 4
• 0
• 0