Navukoŭcy bjuć tryvohu: skandynaŭskija ledaviki imkliva rastajuć

Ledaviki ŭ Šviecyi i Narviehii rastajuć ź biesprecedentnaj chutkaściu. Navukoŭcy niepasredna źviazvajuć heta z hłabalnym paciapleńniem, vyklikanym źmianieńniem klimatu, zabrudžvańniem atmaśfiery i vykidami parnikovych hazaŭ.

Pavodle źviestak Jeŭrapiejskaj słužby nazirańnia za klimatam «Kapiernik», 2024 hod staŭ samym ciopłym u historyi mieteanazirańniaŭ na jeŭrapiejskim kantyniencie. U vyniku anamalnaj śpiakoty skandynaŭskija ledaviki źmienšylisia ŭ siarednim na 1,8 mietra — pakazčyk, jaki značna pieravyšaje histaryčnyja normy.

Ekśpierty papiaredžvajuć: kali ciapierašniaja tendencyja zachavajecca, značnaja častka ledavikoŭ źniknie na praciahu najbližejšych dziesiacihodździaŭ.

«My pavinny kłapacicca pra hetyja nievialikija ledzianyja viaršyni. Jany nievierahodna važnyja dla nas, ludziej — dla enierhietyki, sielskaj haspadarki, vodazabieśpiačeńnia, dla ŭsiaho! Usia ekałohija hor i Alpaŭ zaležyć ad taho, jak hetaja vada pastupaje i raschodujecca», — tłumačyć Eryk Chus, śpiecyjalist pa vyvučeńni ledavikoŭ u Šviecyi.

Jon uspaminaje svajo apošniaje naviedvańnie lednika Karsahłasiren:

«Kali ŭ žniŭni my pryjechali ŭ Karsahłasiren, ja byŭ uzrušany, kali ŭbačyŭ, što ŭsia jahonaja piaredniaja častka ruchnuła. Mianie praciaŭ bol, a na vočy naviarnulisia ślozy. Jak jon moh tak chutka razburycca?»

Niahledziačy na toje, što sioleta bahatyja śniehapady časova prypynili rastavańnie lednikoŭ, ekśpierty zaklikajuć nie ciešyć siabie iluzijami. Prafiesarka Nina Kirchnier padkreślivaje, što takija zimy dajuć iłžyvaje pačućcio biaśpieki:

«Samaje hałoŭnaje — nie ŭsprymać hetuju śniežnuju zimu jak znak admieny niebiaśpieki. U doŭhaterminovaj pierśpiektyvie heta nie maje značeńnia. Ledaviki ŭ Šviecyi praciahnuć skaračacca».

Rastavańnie ledavikoŭ — častka naturalnaha klimatyčnaha cykłu, ale vysokaja chutkaść hetaha pracesu nie daje ekasistemam adaptavacca da pieramienaŭ.

Pavodle danych Suśvietnaj mietearałahičnaj arhanizacyi, kala 70% presnaj vady na płaniecie pastupaje mienavita ź ledavikoŭ i śniehavoha pokryva. Hetyja resursy žyćciova važnyja dla sielskaj haspadarki, pramysłovaści, enierhietyki i vodazabieśpiačeńnia.

U śviecie naličvajecca bolš za 275 000 ledavikoŭ, raźmieščanych na płoščy kala 700 000 kvadratnych kiłamietraŭ. Jany ŭtrymlivajuć prykładna 170 000 kubičnych kiłamietraŭ lodu.

Ledaviki — heta nie tolki krynica vady, ale i svojeasablivyja «kapsuły času», jakija zachoŭvajuć historyju klimatu, ekasistem i čałaviečaj dziejnaści. Strata hetych pryrodnych archivaŭ pryviadzie da niepradkazalnych nastupstvaŭ. Razam ź ledavikami źniknuć dalikatnyja ekasistemy, sfarmavanyja za tysiačy hadoŭ, a heta ŭ svaju čarhu pastavić pad pahrozu bijaraznastajnaść płaniety.

Mižuradavaja hrupa ekśpiertaŭ pa źmianieńni klimatu (MHEZK) papiaredžvaje: kali radykalna nie skaracić vykidy parnikovych hazaŭ ciapier, to ŭžo da 2100 hoda čatyry ź piaci ledavikoŭ u Šviecyi značna abo całkam rastanuć.

• 0
• 0
• 0
• 0
• 2
• 2
• 0
• 0