Były hiendyrektar Tut.by Alaksandr Čekan — pra partał, Zisiera, startapy i prahnoz pa raźvićci technałohij
Biełaruski pradprymalnik, były hienieralny dyrektar Tut.by Alaksandr Čekan raskazaŭ pra svaju pracu na partale i inšych prajektach, a taksama daŭ prahnoz — u što buduć inviestavać. Intervju vyjšła na jutub-kanale «Try pa Hrynvičy».
Čekan naradziŭsia ŭ Minsku i vyras u Zialonym Łuzie.
«Mnie, musić, pašancavała, što ŭ mianie davoli rana źjaviŭsia kampjutar. I voś, ułasna, tak vyrasła majo zachapleńnie technałohijami. Maci vykładała muzyku i suśvietnuju mastackuju kulturu ŭ škole, a baćka pracavaŭ u NDI paraškovaj mietałurhii, byŭ zahadčykam łabaratoryi», — zhadvaje Alaksandr.
Jon advučyŭsia ŭ BDEU na śpiecyjalnaści «rekłamny mieniedžmient» — pryvabiła toje, što fakultet spałučaŭ matematyku i tvorčyja pradmiety.
Jak patrapiŭ u Tut.by
Jašče ŭ škole Alaksandr na svaim kamjutary stvaryŭ sajt, jaki byŭ pryśviečany ahladam biełaruskich radyjostancyj:
«U mianie nie było internetu, i pieršy sajt, jaki ja ŭbačyŭ na ekranie kampjutara, byŭ sajt, zrobleny ŭłasnymi rukami. Ja vypisvaŭ, kuplaŭ usie kampjutarnyja haziety. Ich tam było try-dźvie z pałovaj štuki na toj momant.
I ŭ niejki momant u «Kampjutarnaj haziecie» drukavali manuał pa HTML, pa movie raźmietki dla veb-staronak. I ja, ułasna, sieŭ, sabraŭ svoj pieršy sajt, jaho adkryŭ u braŭziery. (…) I tolki praz paru miesiacaŭ ja atrymaŭ dostup u sapraŭdny internet».
Jak zhadvaje Čekan, užo na pieršym kursie jon vykładaŭ veb-dyzajn i kampjutarnuju hrafiku dzieciam u navučalnym centry i ŭładkavaŭsia na stažyroŭku ŭ Tut.by:
«Ja tady tolki pastupiŭ va ŭniviersitet, i tady ž, toj ža vosieńniu (5 kastryčnika 2000 hoda. — NN), adkryŭsia Tut.by. Adzin moj znajomy skazaŭ, što adkryŭsia taki partał, i jany šukajuć roznyja kantent-prajekty dla jaho napaŭnieńnia.
Ja napisaŭ e-mail, i mnie Zisier adkazaŭ. I tak pačałasia maja historyja supracoŭnictva, a paźniej i karjery na Tut.by. (…) Mnie było 17 hadoŭ, i mianie ŭziali ŭ jakaści zasnavalnika sajta, jaki byŭ pryśviečany radyjostancyjam».
Čekan niekatory čas zajmaŭsia tolki svaim prajektam (jaki ź ciaham času staŭ častkaj «Radio Tut.by»), ale paźniej jamu prapanavali stažyroŭku ŭ inšaj biełaruskaj internet-kampanii.
«Ja pryjšoŭ da Juryja s pytańniem: «Mnie prapanujuć praktyku, jakaja zaklučajecca ŭ tym, kab siadzieć i prazvońvać abjavy, vyśviatlać, pradadziena kvatera ci nie. Mnie, zrazumieła, internet-biznes cikavy, ale chaciełasia b bolš tvorčaha prymianieńnia siabie». Jon kaža: «Słuchaj, kali tabie cikava, to prosta prychodź u ofis i zajmajsia, hladzi i niešta rabi».
Tak Alaksandr staŭ zajmacca ŭsim zapar — «raźmiaščaŭ i pradavaŭ rekłamu, pradavaŭ chostynh, rabiŭ sieminary pa internet-markietynhu, zajmaŭsia kantentam» — i pastupovy vyras da hienieralnaha dyrektara partała. Na hetaj pasadzie jon byŭ z 2012 pa 2017 hod.
«Fokus apošnija hady byŭ na, u tym liku, niejkim pieraasensavańni, jakija biznesy ŭ nas źjaŭlajucca klučavymi, u jakija inviestavać bolš, jakija treba pradać ci zakryć».
Pra fienomien Juryja Zisiera i ŭpłyŭ Tut.by na hramadstva
Zhadvajučy Juryja Zisiera, Alaksandr zaŭvažaje, što jon byŭ čałaviekam, jaki mocna zachaplajecca:
«Jon moh nyrnuć u niejkuju temu, jakaja jamu cikavaja, z hałavoj. Ci to internet-biznes, ci arhannaja muzyka ci miedycyna. (…) Jon umieŭ zrabić tak, kab ludzi vieryli va ŭłasnyja zdolnaści. (…) Juryj ŭmieŭ natchniać ludziej. Nie tolki adbirać, ale i natchniać ich. Adbirać pa patencyjale i dapamahać im raskryvać hety patencyjał. (…)
Mnie zdajecca, u hetym supiersiła. I ŭ jahonych kaštoŭnaściach, jakija [byli] jaho stryžniem, dapamahali trymacca, i ŭvieś hety čas nie iści na niejkija kampramisy z sumleńniem».
Jak adznačaje Čekan, Tut.by sprabavaŭ danieści pazicyju ab tym, što «ŭ niezaležnaj krainie, jakaja sprabuje pabudavać narmalnaje hramadstva, miedyja nieabchodnyja, jany pavinny być roznyja. I jany pavinny mieć mahčymaść vykazvać niejkuju pazicyju. I cynična ci stratehična bolš vyhadna, kab heta byli miedyja, jakija ŭnutry krainy isnujuć. Tamu što bolš šancaŭ na abjektyŭnaść, jakoj by heta abjektyŭnaść ni była».
Zhadvajučy zakryćcio Tut.by, Alaksandr adznačaje, što heta rana ci pozna pavinna było adbycca:
«Jość takija straty, jakija, z adnaho boku, ty razumieješ, što jany niepaźbiežnyja, ź inšaha boku, jany nikoli nie ŭ čas. Jak sychod blizkich ludziej — razumieješ, što ŭsie my śmiarotnyja, [ale] ty nie čakaješ hetaha siońnia i nie čakaješ hetaha zaŭtra».
Alaksandr miarkuje, što «za 20 hadoŭ isnavańnia Tut.by zaŭsiody znachodziŭsia na takoj miažy. Samim faktam isnavańnia jon padviarhaŭsia takoj pahrozie bolš-mienš na praciahu mnohich hadoŭ».
Pierachod u technałahičny siektar
Paralelna z pracaj u Tut.by Alaksandr pačaŭ cikavicca startapami, infrastrukturaj dla ich i vienčurnaj dziejnaściu. Choć pierachod ź miedyja ŭ technałahičny siektar moža vyhladać nietryvijalna, jon ličyć, što mienavita dośvied pracy na partale zrabiŭ jaho mahčymym.
«Tut.by u hetym sensie byŭ pradukt, jaki ludzi stvarali kožny dzień, bačyli vynik kožny dzień, my mahli stavić ekśpierymienty, praviarać biznes-madeli i razmaŭlać z žyvymi karystalnikami kožny dzień. (…) Asabliva na pasadzie SEO u mianie atrymałasia zrabić šerah kłasnych prajektaŭ pa źlićci-pahłynańniu.
My pa darozie zapuskali šmat prajektaŭ unutry Tut.by, kahości kuplali, niešta pradavali, potym źjaviłasia słova «startap», my ž heta zaŭsiody rabili, prosta ź inšaj terminałohijaj».
Alaksandr atrymaŭ adukacyju pa prahramie Executive Master of Business Administration, navučaŭsia ŭ Stenfardzie, dzie hłybiej pahruziŭsia ŭ hłabalnyja biznes-pracesy. I zrazumieŭ, što ŭvieś jaho dośvied i navyki ź miedyjapraduktu całkam prymianialnyja ŭ startap-śfiery.
Historyja stvareńnia Haxus i transfarmacyja ŭ Palta.
Ideja startap-aksieleratara ŭ Alaksandra naradziłasia prykładna ŭ 2015 hodzie i jon pačaŭ šukać partnioraŭ dla zapusku.
Čekan sabraŭ tak zvanyja soft-commitments — papiarednija abiacańni inviestaraŭ padtrymać prajekt, kali ŭsio pojdzie dobra. U pracesie pošuku partnioraŭ jon sustrakaŭsia ź Juryjem Hurskim, viadomym biełaruskim pradprymalnikam. Hurski tady skazaŭ frazu, jakaja stała klučavoj: «Pad dobryja prajekty hrošy zaŭsiody znojducca. Davaj šukać dobryja prajekty». Tak pačałosia ich supracoŭnictva.
Jak davodzić Čekan, pieršapačatkova Haxus razhladaŭsia jak inviestycyjny fond, adnak pad upłyvam žyćciovych realij transfarmavaŭsia ŭ vienčur-biłdar — stvareńnie kampanij z nula. Haxus pieratvaryŭsia ŭ Palta:
«Heta była ideja, faktyčna, prapanovy sieryjnaha pradprymalnictva praź inviestycyi, ale potym jana transfarmavałasia ŭ budaŭnictva kampanij z nula. Tamu što stała davoli chutka vidavočna, što hatovych faunderaŭ, jakim patrebny prosta hrošy — tam daŭ i zabyŭsia, i «ŭbačymsia na bordzie praz kvartał ci praz hod», — na toj momant na rynku nie było.
Tamu pieršapačatkovaja ideja Haxus jak pratatypa inviestycyjnaha fondu transfarmavałasia, faktyčna, u taki voś vienčur-biłder, i tamu byŭ pierahledžany partfiel, i tamu ŭ 2020 hodzie byŭ zrobleny rebrendynh Haxus u Palta».
Alaksandr padkreślivaje, što Haxus nie byŭ u čystym vyhladzie ni fondam, ni aksielerataram i nie byŭ aryjentavany vyklučna na biełaruskija prajekty. Jaho zasnavalniki — Juryj Hurski i Alaksiej Hubaraŭ (jaki ŭžo kala 25 hadoŭ žyvie na Kipry) — chacieli pracavać z usim rehijonam Uschodniaj Jeŭropy. Chakatony i nabor kamand prachodzili ŭ Kijevie, Pieciarburhu, Minsku, na Kipry. Meta była — znachodzić talenavitych ludziej, stvarać ź ich kamandy i zapuskać hłabalnyja pradukty.
Čamu pierajechaŭ u Łondan
Alaksandr Čekan ciapier žyvie ŭ Łondanie. Pierajezd tudy nazyvaje «łahičnym rašeńniem».
«Z punktu hledžańnia kampanii tut užo tady byli płany pa adkryćci ofisa. I ja razumieŭ, što heta stvoryć peŭnuju kancentracyju ludziej, abmien viedami. I heta dazvolić atrymać sinerhiju za košt łakacyi dla ŭsich kampanij Palta».
Rełakacyja nie była składanaj.
Akramia hetaha, jak zaŭvažaje Čekan, Łondan daje mocny šturšok dla raźvićcia IT-kampanij:
«Najpierš heta dostup da kapitału. Tut usio ž taki pa-raniejšamu vializnaja kolkaść fondaŭ, u tym liku vienčurnych fondaŭ. I tut praktyčna va ŭsich hłabalnych hulcoŭ jość niejkija svaje łakalnyja ofisy, pradstaŭnictvy. (…)
Plus, viadoma, adukacyjnaja sistema, jakaja vypuskaje bolš čym z sotni ŭniviersitetaŭ śpiecyjalistaŭ u samych roznych abłaściach suśvietnaha ŭzroŭnia. Adukacyja tut sapraŭdy kłasnaja».
Kali kazać pra ŭražańni ad Łondana, to Alaksandra ździviŭ klimat — mužčyna čakaŭ horšaha. «Kali ja pražyŭ tut pieršuju zimu, ja zrazumieŭ, što, akazvajecca, tut u studzieni kvitniejuć narcysy na vulicach, i zimoj poŭna zielaniny. I heta takaja pryjemnaja niečakanaść.
Nu, a z punkta hledžańnia horada, charaktaryzuju jaho takim jomistym słovam «diversity». Jon sapraŭdy vielmi rozny z punktu hledžańnia kultury, moŭ, niejkich prafiesijnych intaresaŭ, zachapleńniaŭ. 40% žycharoŭ naradzilisia nie ŭ Vialikabrytanii, i tamu heta stvaraje cikavy sup z takoj raznastajnaści».
Jak źmianiŭsia vienčurny rynak paśla 2020 hoda
Jak adznačaje Čekan, z 2020 hoda rynak vienčurnych inviestycyj pieražyŭ šmat turbulentnych momantaŭ: spačatku była pandemija, potym vajna, ekanamičnyja kryzisy i vahańni pracentnych stavak u ZŠA. Usio heta mocna paŭpłyvała na startapy.
Inviestycyjny rynak nie spyniŭsia, ale pieraaryjentavaŭsia. Ciapier bolšaść inviestycyj idzie ŭ AI-startapy (prajekty, źviazanyja sa štučnym intelektam), AI-ahientaŭ (prahramnyja «pamočniki», jakija vykonvajuć zadačy samastojna), AI u miedycynie (naprykład, dla pošuku lekaŭ — AI drug discovery), hłybokija technałohii (deep tech) — składanaja navukova-techničnaja raspracoŭka (kvantavyja kampjutary, bijatechnałohii i inš.).
«Vienčurny inviestar hladzić na toje, što zaraz raźvivajecca i praz 5-10 hadoŭ budzie raści niepraparcyjna ŭsiaho astatniaha rynku», — ličyć Alaksandr.
Pa jaho słovach, jašče adzin važny praces, jaki ciapier nazirajecca ŭ śviecie i jaki nielha nie ŭličvać, heta dehłabalizacyi — krainy pačynajuć zakryvacca i mienš supracoŭničać.
Tak, ludzi časta nie mohuć atrymać vizy, kab pierajechać u krainy ź lepšymi rynkami (asabliva ŭ ZŠA). Z druhoha boku, heta dazvalaje asobnym krainam raźvić svaju AI-śfieru.
Pa słovach Čekana, siońnia najlepšym varyjantam (sweet spot) dla inviestaraŭ źjaŭlajucca zasnavalniki, jakija ŭžo zapuskali startap i ciapier pačynajuć novy prajekt z dapamohaj AI (second time founder empowered by AI).
Jak tłumačyć pradprymalnik, siońnia šmat kamand mohuć stvarać technałahičnyja pradukty bieź źniešnich inviestaraŭ. Časta heta niekalki čałaviek, jakija z dapamohaj sučasnych instrumientaŭ, naprykład, Cursor i ChatGPT, samastojna raspracoŭvajuć toje, što raniej patrabavała vialikaj kamandy i finansavańnia. U vyniku ŭ takija prajekty inviestaram ciažka «zajści», bo jany ŭžo dobra siabie adčuvajuć i nie majuć vostraj patreby ŭ hrošach.
«U inviestaraŭ, u fondu, naprykład, zaŭsiody zadača spačatku adna — sabrać fond, a potym trapić u tyja prajekty, jakim ty na samoj spravie jak by nie patrebny, tamu što ŭ ich i tak usio dobra. Tamu tut, mnie zdajecca, dla abodvuch bakoŭ jość svaje, skažam tak, cikavyja čelendžy», — davodzić pradprymalnik.
Jakija prahnozy na budučyniu
Jak davodzić Čekan, siońnia ŭ centry ŭvahi AI-ahienty — aŭtanomnyja prahramy, jakija mohuć samastojna prymać rašeńni, vykonvać zadačy i ŭzajemadziejničać ź inšymi sistemami. Ich ekśpierymientalna vykarystoŭvajuć u biznesie, navucy, adukacyi.
Ale jość i bolš hłyboki płast — supierintelekt, abo AGI (Artificial General Intelligence), jaki, pavodle niekatorych prahnozaŭ, moža źjavicca na praciahu niekalkich hadoŭ. Jon budzie mieć zdolnaść vučycca i myślić na ŭzroŭni, jaki pieraŭzychodzić čałaviečy. I choć pradkazać jaho nastupstvy lohka (jon transfarmuje čałaviectva), zrazumieć, jak dakładna heta adbudziecca, — značna składaniej i cikaviej.
Užo ciapier nazirajecca novy trend: AI pačynaje stvarać samoha siabie. Tak, kampanija DeepMind niadaŭna paviedamiła, što vykarystała mietad reinforcement learning (padmacavalnaje navučańnie), kab raspracavać ałharytm, jaki navučajecca lepš, čym luby stvorany čałaviekam. Heta aznačaje vychad na mieta-ŭzrovień raźvićcia technałohij — kali AI stvaraje novy, bolš efiektyŭny AI.
Novaja enierhietyčnaja realnaść i robaty
Adnak, jak davodzić Čekan, usie hetyja pracesy patrabujuć adnaho važnaha resursu — enierhii. Tamu nastupny vialiki technałahičny front — heta enierhietyka.
Siońnia ŭsia ŭvaha skiravanaja na raźvićcio technałohii jadziernaha sintezu (fusion) — heta praces, jaki imituje soniečnuju reakcyju, i tearetyčna moža zabiaśpiečyć čałaviectvu amal biaskoncuju, biaśpiečnuju i čystuju krynicu enierhii. Takaja enierhietyka patrebna, kab siłkavać infrastrukturu AI.
Akramia hetaha, raźvivajecca nakirunak SMR — Small Modular Reactors (małyja modulnyja reaktary). Heta novy typ atamnych stancyj, jakija praściej, tańniej i chutčej budavać. Jany mohuć stać pierachodnym rašeńniem, pakul sintez nie stanie realnaściu.
Kali nablizicca da bližejšaj budučyni, to robatatechnika vyhladaje nastupnym trendam paśla AI. Kampanii, takija jak Tesla, užo abiacajuć miljony robataŭ, jakija buduć pracavać u vytvorčaści, absłuhoŭvańni i navat u bycie. Robaty, padklučanyja da štučnaha intelektu, stanuć fizičnym uvasableńniem ličbavaha rozumu.
«Vajb-kodynh» — pahroza dla isnujučych biznesaŭ
Siońnia ŭ technaśfiery nazirajecca cikavaja źjava, jakuju nazyvajuć «vajb-kodynham». Hety termin žartam apisvaje praces, kali ludzi biez techničnaj adukacyi pačynajuć stvarać ułasnyja prahramy i dadatki z dapamohaj instrumientaŭ nakštałt Cursor i čata GPT.
Čekan ličyć, što heta vialiki vyklik dla kłasičnych SaaS-kampanij (Software as a Service), jakija prapanujuć hatovyja rašeńni typu CRM — sistem kiravańnia prajektami, markietynhavych instrumientaŭ i inšych.
«Z dapamohaj sučasnych instrumientaŭ, u pryncypie, možna mnohija rečy ŭžo siońnia sabrać pad siabie kastamna, tanna, sapraŭdy mocna tańniej, čym heta było niekalki hadoŭ tamu. I tamu dla mnohich biznesaŭ heta budzie vyklik», — adznačaje jon.
Adnak jon vieryć, što śpiecyjalizavanyja pradukty buduć zapatrabavanymi, «kali jany dajuć bolš pravilny juzier-ekśpiryjens, tamu što nie dla ŭsich situacyj radok čata ci navat hałasavy interfejs dobra padychodzić».
Pa jaho słovach, «buduć mieć pieravahu pradukty, jakija zdolnyja navučacca na miljonach karystalnikaŭ, na miljonach śpiecyjalizavanych kiejsaŭ».
«Biezumoŭna, heta i mahčymaści, i pahrozy. Jano zaŭsiody ž u pary idzie. To-bok, možna ŭsio što zaŭhodna zakodzić, ale pytańnie, ci jość na heta popyt, ci ŭmieješ ty heta pradavać, jano ŭsio roŭna zastaniecca», — davodzić Čekan.
Ciapier čytajuć
U Breście pry savietach jaŭrejskija mohiłki zakatali pad stadyjon. Ciapier tam adkryli pieršy ŭ krainie łapidaryj. Ale chto zrujnavaŭ mohiłki, chavajuć88
U Breście pry savietach jaŭrejskija mohiłki zakatali pad stadyjon. Ciapier tam adkryli pieršy ŭ krainie łapidaryj. Ale chto zrujnavaŭ mohiłki, chavajuć8
«Ludzi, budźcie pilnyja! U takoj situacyi moža apynucca kožny žychar ES!» Hramadzianin Litvy, asudžany ŭ Biełarusi da 13 hadoŭ za «špijanaž», pieradaŭ list z kałonii3939
«Ludzi, budźcie pilnyja! U takoj situacyi moža apynucca kožny žychar ES!» Hramadzianin Litvy, asudžany ŭ Biełarusi da 13 hadoŭ za «špijanaž», pieradaŭ list z kałonii39
«Kali Rasija napadzie na NATO, Kalininhrad budzie źniščany ŭ pieršyja ž hadziny. Ale mohuć prajści dva tydni, pierš čym dadatkovyja siły prybuduć u Litvu» — hienierał Ben Chodžes2020
Kamientary