Eks-palitviazień Siarhiej Sparyš: Samaje składanaje — kamunikacyja z kryminalnikami
Siarhieja Sparyša zatrymali ŭ červieni 2020 hoda, kali ŭ Minsku i inšych biełaruskich haradach jašče nie pačalisia šmattysiačnyja akcyi pratestu. Praz bolš čym 5 hadoŭ jaho vyzvalili i vyvieźli razam ź inšymi źniavolenymi za miažu. Radyjo Svaboda raspytała aktyvista pra samaje ciažkaje za kratami, upłyŭ sankcyj na Biełaruś i apošniuju razmovu z Statkievičam.

Aktyvista partyi «Narodnaja Hramada» Siarhieja Sparyša zatrymali 20 červienia 2020 hoda, abvinavaciŭšy va «ŭdziele ŭ masavych biesparadkach», «navučańni ci padrychtoŭcy asob da ŭdziełu ŭ masavych biesparadkach», «pieraškodzie ŭ ažyćciaŭleńni vybarčych pravoŭ». Vynik — 6 hadoŭ u kałonii va ŭmovach uzmocnienaha režymu.
11 vieraśnia Siarhieja, jak i jašče 51 źniavolenaha, vyzvalili i vyvieźli za miažu ŭ vyniku pieramovaŭ uładaŭ Biełarusi z pradstaŭnikami administracyi ZŠA. Palityk Mikałaj Statkievič admoviŭsia pakidać Biełaruś. Siarhieju ŭdałosia pahavaryć ź im u SIZA KDB.
«Jon byŭ u dobrym maralnym stanie, lepšym, čym da 2020 hoda, bo była niapeŭnaść, jak prajaviać siabie biełarusy ŭ 2020-m. U 2025‑m jon skazaŭ, što biełaruskaja nacyja ŭžo isnuje, ale niama dziaržavy. Ciapier zastałasia tolki pałova zadačy», — pryhadvaje Siarhiej razmovu ź Mikałajem Statkievičam.
Siarhiej Sparyš padkreślivaje, što praŭdzivuju infarmacyju pra Mikałaja Statkieviča možna budzie atrymać, kali źjavicca chacia b niejkaja suviaź ź im. Pry ŭsich inšych varyjantach ułady mohuć i buduć chłusić.
«Kab my viedali, što Mikałaj Statkievič znachodzicca ŭ tym ci inšym miescy, što jon žyvy, što jon zdarovy, treba atrymać niejkuju suviaź ź im — zvanok abo list. Inšych varyjantaŭ, kab być upeŭnienymi, niama. Usio, što kaža Łukašenka ci jaho pamahatyja, pavinna a priori ličycca chłuśnioj», — havoryć aktyvist.
Pa vyzvaleńni Siarhieju Sparyšu, jak i niekatorym inšym źniavolenym, nie addali pašpart — jość tolki daviedka ab vyzvaleńni.
«Samaje składanaje — kamunikacyja z kryminalnikami»
Samym składanym za kratami Siarhiej nazyvaje vymušanuju kamunikacyju z kryminalnikami. Heta mocna ŭpłyvaje na maralny stan.

«Palitviaźni źmiašanyja z kryminalnikami. Kali ty ŭ kamiery znachodzišsia ź piaćciu zabojcami, adzin ź jakich zadušyŭ maci, bo taja nie dała jamu hrošaj na pachmielle — voś u takoj kampanii ciažka narmalnamu čałavieku. Praz peŭny čas heta pakidaje śled, stanovicca niekamfortna. Davodziłasia zajmacca miedytacyjaj, niejak adciahvać uvahu», — havoryć Siarhiej Sparyš.
Jon taksama zhadvaje niedachop hihijeny i miedycynskaj dapamohi za kratami. I ad hałavy, i ad bolu ŭ žyvacie lekar moh prosta dać tabletku aśpirynu. A časam za zvarot da lekara možna było atrymać pakarańnie ŭ vyhladzie ŠYZA (štrafny izalatar).
«Časta byvaje, što ludziam nie dajuć lekaŭ. Našamu tavaryšu, chvoramu na cukrovy dyjabiet, nie davali insulin. Insulin — heta naohuł typovy srodak uździejańnia. Čałaviek upadaje ŭ insulinavuju komu, pačynaje pavodzić siabie nieadekvatna. Paśla hetaha takich ludziej zavoziać u psichušku», — havoryć Siarhiej Sparyš.
«Palitviaźniam ciažej atrymać navat knihi»
Były źniavoleny kaža, što palitviaźni majuć značna horšyja ŭmovy navat u pytańni knih:
«U škłoŭskaj kałonii VK-17 palityčnym knihi zabaronienyja. Usie, absalutna lubyja. Kali ty ŭ kahości ŭziaŭ knihu — vy abodva pajedziecie ŭ ŠIZA. U Mahilovie ŭ kałonii zvyčajny čałaviek — niejki hvałtaŭnik ci zabojca — moh uziać piać knih, a ja — tolki dźvie. I ni ŭ jakim razie ničoha, źviazanaha z zamiežnymi movami. Zamiežnyja movy — ja damaŭlaŭsia ź niejkim ałkašom, płaciŭ jamu cyharetami, i jon braŭ dla mianie knihi», — pryhadvaje Sparyš.
«Navat tyja, chto katavaŭ, marać źjechać»
Pavodle Siarhieja Sparyša, mnohija supracoŭniki ŭnutry karnaj sistemy taksama marać źjechać:
«Unačy budzili kožnyja paŭhadziny. Ja padsłuchaŭ razmovu dźviuch žančyn, jakija hetym zajmalisia. Adna skazała: «Ja pajedu ŭ Polšču i skažu, što ja palityčnaja. Mnie daduć prytułak». Druhaja adkazała: «Ja taksama b z zadavalnieńniem, ale moj ci to Dzima, ci to Saša — jon ža na «d» nieprystojnaje słova — nie zmoža tam pracu znajści». Heta tyja ludzi, jakija zajmajucca katavańniami», — kaža Sparyš.
«U kožnaj situacyi treba zachoŭvać čałaviečuju hodnaść»
Siarhiej Sparyš ličyć, što va ŭmovach tatalitarnaj sistemy vielmi važna zachoŭvać čałaviečuju hodnaść, i tolki finansavy cisk na režym moža być efiektyŭnym.
«Kali pasadzili Cichanoŭskaha i Statkieviča, užo treba było ŭvodzić sankcyi. I nie niejkija tam apieretnyja, a sapraŭdnyja, kab achnuli. Voś ciapier palaki zakryli miažu — cudoŭna. Praź Biełaruś iduć vielizarnyja płyni tavaraŭ. A ciapier Łukašenka atrymaje ad svajho haspadara z Kitaja. Heta vielmi dobra», — miarkuje jon.
«Kali b u 2020 hodzie źmianili ŭładu, vajny b nie było»
Pavodle byłoha źniavolenaha, vajny va Ukrainie mahło b nie być, kali b u 2020 hodzie ŭ Biełarusi atrymałasia źmianić uładu:
«Kali b udałosia prybrać hety režym u 2020 hodzie, to nie było b vajny. I ciapier palakam nie pryjšłosia b tracić 4—5% VUP na vojska», — pierakanany jon.
«Ciapier siadziać za palityku, navat kali ni ŭ čym nie vinavatyja»
Sparyš kaža, što ciapier u Biełarusi ludziej sadžajuć navat biez udziełu ŭ palityčnych dziejańniach:
«Tyja ludzi, što raniej siadzieli za chulihanstva, ciapier jany taksama «palityčnyja». Treba, kab było šmat palityčnych. Sistema pavinna pakazvać, što pracuje. Mnie naŭprost kazali: u tym horadzie niedapracoŭka — nie chapaje palityčnych. I buduć sadžać bolš. A ŭ inšym — płan užo vykanany. Pasadziać praz hod», — kaža jon.

Taki ŭzrovień represijaŭ uładam patrebny, bo jany bajacca aktyŭnaści ludziej, bajacca, što pry asłableńni represijaŭ ludzi znoŭ vyjduć na vulicu, havoryć aktyvist.
«Jany sami vielmi bajacca. Najmienšaje pasłableńnie hajek moža pryvieści da taho, što ludzi vyjduć na vulicu. Nieluboŭ da Łukašenki davoli surjoznaja. Vielmi šmat ludziej paciarpieli. I ja nia bačyŭ ludziej, jakija jaho mienavita pavažajuć. Jość šmat, siarod kryminalnikaŭ asabliva, takich, chto ličyć: kali jon ułada, značyć, treba jamu padparadkoŭvacca. Adnak heta nie pavaha. I heta nie sapraŭdny rejtynh. Realny rejtynh Łukašenki moža być pracentaŭ 5. Heta tyja ludzi, jakija kankretna na jaho pracujuć, pryčym na vysokich pasadach», — miarkuje Siarhiej Sparyš.
«U vyniku jon skazaŭ mnie: «Chopić mianie šantažavać, ja chaču palubavacca hetymi drevami». Aksana Kołb raskazała, pra što razmaŭlała sa Statkievičam na miažy

Kamientary