Litoviec Vitalijus Mockus zaniaŭ pasadu Stryžaka ŭ «Bajsole». Chto heta taki?

«U sieminaryi vučyli «Mahutny Boža»

Vitalijusu Mockusu 51 hod, jon rodam ź litoŭskaj Jonavy — haradka na 27 tysiač čałaviek, što pad Koŭnam. U pačatku 90‑ch Mockus pierajechaŭ u Vilniu i pryniaŭ pravasłaŭje, a potym vyrašyŭ pastupać u sieminaryju. Bližejšaj da jaho sieminaryjaj akazałasia ŭstanova ŭ Žyrovicach — tak Vitalijus upieršyniu akazaŭsia ŭ Biełarusi.

Jon uspaminaje, što da hetaha amal nie vyjazdžaŭ ź Litvy. Biełaruś jaho ździviła:

«Pamiataju svajo pieršaje ŭražańnie. Ja pačuŭ biełaruskuju movu, i ŭ mianie niešta ščoŭknuła ŭ hałavie — jak, kudy? Ja vučyŭsia jašče ŭ savieckaj škole, to-bok viedaŭ, što jość tyja 15 savieckich respublik i ŭ kožnaj jość svaja mova, ale nikoli pra heta nie zadumvaŭsia.

A tut ja pačuŭ, što šmat ludziej hutarać pa-biełarusku. Bolš za toje, u toj čas možna było i ekzamieny zdavać abo pa-rusku, abo pa-biełarusku. Ja vybraŭ, viadoma, ruskuju movu, bo jana mnie ŭžo była znajomaja.

U sieminaryi my navat vučyli toj śpieŭ, jaki siońnia zabaronieny ŭ Biełarusi, «Mahutny Boža». Jon mnie vielmi padabajecca».

Mockus vučyŭsia ŭ Žyrovicach try hady — z 1992‑ha pa 1995-ty. U sieminaryi jon padvučyŭ biełaruskuju movu, dahetul moža čytać biełaruskija teksty i pamiataje biełaruskija słovy. Ale ŭ našaj krainie jon znajšoŭ bolš, čym movu i adukacyju — u Vilniu Mockus viarnuŭsia razam z žonkaj-biełaruskaj.

Dalej było rukapałažeńnie ŭ śviatary i šmat hadoŭ słužeńnia ŭ Vilenska-Litoŭskaj jeparchii RPC. Usio skončyłasia ŭ 2022-m, kali Vitalijus Mockus i jašče čatyry litoŭskija śviatary RPC byli pazbaŭlenyja śviatarskaha sanu za «ździajśnieńnie ciažkich kananičnych złačynstvaŭ» — tak u tamtejšaj jeparchii RPC nazvali toje, što hetyja śviatary publična vystupili suprać rasijskaha napadu na Ukrainu.

Pavialičyć

U adkaz śviatary źviarnulisia da patryjarcha Kanstancinopalskaha, i toj adnaviŭ ich u sanie. Paśla hetaha ŭ Litvie źjavilisia pieršyja prychody Kanstancinopalskaha patryjarchata, siarod jakich ciapier jość i biełaruski prychod — toj samy, u jakim słužać śviatary Hieorhij Roj i Alaksandr Kuchta.

Jak paŭdzielničaŭ u «maŭklivych» pratestach 2011 hoda

Paśla toj sieminaryi Vitalijus šmat viartaŭsia ŭ našu krainu, kab naviedać svajakoŭ žonki i siabroŭ. U adzin sa svaich pryjezdaŭ u Biełaruś jon paŭdzielničaŭ u «maŭklivych» pratestach 2011 hoda. 

Tudy śviatar pajšoŭ sa znajomymi aktyvistkami, na ŭsiaki vypadak jany prydumali lehiendu:

«Ja byŭ u śviatarskaj ryzie — maŭlaŭ, ja hość u Minsku, i dziaŭčaty mnie pakazvajuć horad. Spynilisia la teatra Janki Kupały, raskazvajuć mnie pra jaho. Nie prajšło i paŭchviliny, jak padychodzić čałaviek u kaściumie: kali łaska, prachodźcie, tut nielha stajać. A treba ŭličvać, što ja ź Litvy i ja ŭ ryzie. Spytaŭ u jaho, čamu tam nielha stajać, jon kaža — u suviazi z prachodziačymi mierapryjemstvami.

Ja jamu adkazvaju, što mnie było b vielmi cikava paŭdzielničać u hetych mierapryjemstvach. A jon pačynaje razdražniacca, dastaje z kišeni dakumient i kaža: «Ja vam skazaŭ, nieadkładna sychodźcie!».

Ja taksama trochi razdražniŭsia i skazaŭ frazu, jakuju ja časta vykarystoŭvaju ŭ takija momanty, jana maje dla mianie peŭny sens: «Ź jakoha heta času niejki typ chałopskaha pachodžańnia budzie mnie ŭkazvać, što rabić? Pajšoŭ preč!» Paviarnuŭsia i sam pajšoŭ ad jaho».

Pavialičyć

Paźniej Mockus pabačyŭ u adnym ź biełaruskich miedyja svajo fota z taho dnia z podpisam «Pravasłaŭny śviatar padtrymaŭ narod».

Toje, jak žyvie Biełaruś, jon nazyvaje słovam «teatr»:

«Nibyta na scenie ŭsio dobra, a potym ty roznymi sposabami daviedvaješsia, što adbyvajecca za kulisami. Dumaješ: «Jak heta tak? Tak nielha, treba adkryć tuju zasłonu, kab usie bačyli, što tam adbyvajecca!»

Tut, u Litvie, ja časam raskazvaju historyi biełarusaŭ, jakich sam viedaju, heta ŭciekačy, niechta ź ich vyjšaŭ z turmaŭ. I navat tut jość kantynhient, jaki kaža: «Što vy kažacie? Vy naprydumlali! Usio tam dobra, kab usie tak žyli, jak u Biełarusi žyvuć!» 

Pavialičyć

Vitalijus dzielicca, što ŭ 2020‑m biełarusy dla jaho raskrylisia z novaha boku:

«Skłaŭsia taki stereatyp, što biełarusy, kažučy dypłamatyčna, spakojnyja — hałoŭnaje, što niama vajny i bulba jość.

I tut u 2020 hodzie raptam pratesty takoha maštabu. Dla mianie heta było pieraklučeńnie i niejkaja radaść — akazvajecca, jość siły, jość mahčymaść arhanizavać ludziej i jość ludzi, jakija dumajuć pra heta i žadajuć inšaj krainy, žadajuć pieramien».

«Časam mnie kažuć — ty ž litoviec, što ty robiš u «Bajsole»?»

Jak litoviec Mockus trapiŭ u «Bajsoł»? Jon raskazvaje, što ŭ 2024‑m znajomyja biełarusy paraili jamu miesca ŭ fondzie:

«Tam była vakansija na pasadu dyrektara ź viedańniem litoŭskaj movy. Abaviazki — kamunikavać ź dziaržaŭnymi instytutami Litvy, vieści dakumientacyju, buchhałteryju. Kali sa mnoj hutaryli, mnie skazali — vielmi važna, kab my byli adnadumcami. Było b dziŭna bačyć u kamandzie čałavieka, jakomu ŭsio roŭna da ahulnaj spravy. 

Ja skazaŭ — razumieju ŭsiu situacyju i mianie nie treba pierakonvać u pazicyi, jakuju zajmaje «Bajsoł» pa dačynieńni da ciapierašnich biełaruskich uładaŭ, ja ŭ tym ža kirunku. Moža, u bolš spakojnym płanie, bo ja nie palityk, ja nie mahu niedzie prajaŭlać heta, ale ja zaŭždy razam z vami išoŭ».

Antyvajennaja pazicyja Mockusa taksama adyhrała svaju rolu:

«Maja pazicyja — heta była viaršynia ŭnutranaha supracivu ruskamu śvietu jak kulturna-palityčnaj hiehiemonii adnaho naroda nad inšym. Apošnim momantam byŭ napad na Ukrainu. Było važna, što i «Bajsoł» maje takuju pazicyju». 

Pracu ŭ fondzie Mockus dahetul sumiaščaje sa śviatarskaj spravaj. Asnoŭny prychod, dzie słužyć Vitalijus, znachodzicca ŭ Kaŭnasie, pryčym dziela taho prychoda jamu daviałosia trochi padvučyć ukrainskuju movu — na słužby chodziać ukraincy, i dla ich słužać na ich rodnaj movie. 

Taksama Mockus słužyć u inšych litoŭskich haradach. Raz na miesiac pryjazdžaje ŭ Alitus, Šaŭlaj i Panieviežys, niekalki razoŭ na hod słužyć u Anikščai. Na vialikija śviaty nakštałt Vialikadnia ci Kaladaŭ treba abjazdžać usie prychody: u takim vypadku jon za paru dzion prajazdžaje razam z žonkaj kala 1500 km i pravodzić pa 20 hadzin na nahach.

«Časam mnie kažuć — ty ž litoviec, što ty robiš u «Bajsole»? Dobra kali jašče dyrektar, heta bolš techničnaja funkcyja, ale ciapier ja atrymaŭ i status zasnavalnika.

Pavialičyć

Napeŭna, u hetym vypadku nacyjanalnaść druhasnaja, važnyja ideja, kirunak i myśleńnie. My majem ahulnuju spravu, heta dapamoha ludziam, i ŭ takim vypadku nie pytaješsia, chto ty i jakoje tvajo proźvišča», — razvažaje Mockus.

Vitalijus padkreślivaje, što supracoŭniki fondu — vielmi idejnyja ludzi: jon nie sustreŭ u «Bajsole» nivodnaha čałavieka, jakoha tam nie pavinna być. 

«Narmalnym učynkam było b samomu syści»

U kancy vieraśnia Mockus pieraniaŭ u Andreja Stryžaka pasadu zarehistravanaha zasnavalnika «Bajsoła». Vitalijus dzielicca, što dla jaho prapanova toj pasady stała vielmi niečakanaj, ale ciapier jon bačyć u hetym plusy dla fondu: maŭlaŭ, zasnavalnikam staŭ čałaviek, jaki nie maje ŭ hetaj spravie asabistych intaresaŭ i nie ŭdzielničaje ŭ palityčnych hulniach.

Zhodna sa słovami Mockusa, nichto ŭ kamandzie fondu nie byŭ suprać pieradačy jamu toj pasady.

Ciapier novy zasnavalnik «Bajsoła» źbirajecca ŭ poŭnaj miery pahłyblacca ŭ dziejnaść fondu, bo raniej jaho nie tak mocna datyčylisia spravy kamandy i historyi padapiečnych. «Bajsoł» čakajuć źmieny:

«Ja stvaryŭ pracoŭnuju hrupu pa źmianieńni statuta i reformie našaj arhanizacyi. Nie viedaju, jaki budzie vynik, bo tolki pačali. Budziem šukać mahčymaści ŭdaskanalvacca. Napeŭna, heta zaŭždy pavinna adbyvacca ŭ luboj arhanizacyi, kali ź joj niešta zdarajecca.

Tyja padziei, jakija adbylisia ŭ «Bajsole», vyklikali dumki — maŭlaŭ, što my možam źmianić da lepšaha, i nie tolki kab praduchilić takija situacyi, ale i ŭ inšych pytańniach. Tyja padziei byli ŭzrušeńniem nie tolki dla paciarpiełych, ale i dla samoj kamandy, my heta bačym. Tamu treba pracavać i z kamandaj».

Mockus razvažaje pra dziejańni kamandy «Bajsoła». Kali kamisija, stvoranaja dziela razhladu skandału z Andrejem Stryžakom i dykpikami, paraiła spynić supracoŭnictva sa Stryžakom, bolšaść bajsołaŭcaŭ prahałasavała za praciah taho supracoŭnictva.

Vitalijus dzielicca svaim mierkavańniem pra zabłytany šlach Stryžaka da adstaŭki, jakaja ŭsio ž adbyłasia:

«Zvyčajna ŭ zachodnich krainach ŭ takich vypadkach, i navat u vypadkach, mienšych pa škodzie, čałaviek adrazu idzie ŭ adstaŭku, prytym sam. Takich prykładaŭ bahata ŭ Litvie. Mohuć być dyskusii, nakolki heta treba ci nie, ale takaja skłałasia praktyka. Tamu ŭžo jość čakańni, što takaja adstaŭka — heta narmalna, čałaviek biare adkaznaść na siabie i nie padstaŭlaje inšych.

Naprykład, adzin palicejski ŭ Litvie trapiŭ u skandał u niepracoŭny čas. Chto pakinuŭ pasadu? Ministr unutranych spraŭ. Jon navat asabista nie viedaŭ taho palicejskaha, ale zrabiŭ toj žest, kab pakazać, što niasie adkaznaść za piersanał, jaki pracuje ŭ jaho. To-bok ja adkazny za toje, jak pracavać ź imi, kab jany sabie nie dazvalali niedastojnych rečaŭ navat u niepracoŭny čas».

Pavialičyć

Kamanda «Bajsoła» prahałasavała za inšy los dla Stryžaka. Mockus kaža, što ŭ hetym mahło prajavicca nie zusim pravilnaje razumieńnie demakratyi: maŭlaŭ, demakratyčnyja padychody — heta nie «što chaču, toje i rablu». Demakratyja musić być unutranaj zakvaskaj u čałavieku, jakaja daje jamu kirunak myśleńnia.

Skandały nakštałt taho, što adbyŭsia z «Bajsołam», zdarajucca nie štodzień. Tamu, ličyć litoviec, padziei vakoł Stryžaka mahli vyklikać u bajsołaŭcaŭ razhublenaść — jak dziejničać?

«Dumaju, što ŭ hetym vypadku kamanda prajaviła čałaviečnaść, jakaja trochi pieravažała nad pačućciom abaviazku pierad arhanizacyjaj i paciarpiełymi ludźmi. Ja sprabuju taksama zrazumieć tuju łohiku. Nie za ŭsie złačynstvy byvaje śmiarotnaje pakarańnie, časam byvaje pažyćciovaje źniavoleńnie, a niechta mo choča, kab pakarańnie zaŭždy było śmiarotnym.

I mo kamanda paličyła, što za takoje musić być, kažučy ŭ pieranosnym sensie, nie śmiarotnaje pakarańnie, a 25 hadoŭ źniavoleńnia. Andreja, jaki byŭ u vytokaŭ arhanizacyi, i raptam takoje — mo jamu chopić mienšaha pakarańnia? Heta taksama ciažka. Jon pakidaje ŭsie pasady, kiraŭničyja funkcyi — i heta kolki, jakoje heta pakarańnie?» — razvažaje Mockus.

«Narmalnym učynkam było b samomu syści, a nie davodzić da taho, što svaju reakcyju vykazali i supracoŭniki «Bajsoła», i donary, i inšyja arhanizacyi, jakija supracoŭničali z nami. Potym Andrej zrazumieŭ, što ŭsio heta nie prosta tak, i pryniaŭ pravilnaje rašeńnie, ale zrabiŭ heta trochi paźniej, čym treba było».

Davać takuju acenku, pryznajecca Mockus, jamu niaprosta, tym bolš što jon dałučyŭsia da kamandy apošnim z usich bajsołaŭcaŭ. Śviatar adnaznačna kaža — takich učynkaŭ, jak ździejśnienyja Stryžakom, być nie pavinna, ich nijak nie apraŭdać. I ciapier, ličyć Vitalijus, treba zakryć temu i pracavać dalej, u tym liku nad tym, kab takich situacyj u fondzie dalej nie było.

U fondzie źbirajucca pracavać ź piersanałam pa śpiecyjalnych prahramach, jakija datyčać praduchileńnia hvałtu.

«Bajsoł» pracuje dalej

Mockus adkazvaje tym, chto sumniajecca, što Stryžak sapraŭdy syšoŭ z «Bajsoła»:

«My razumieli tuju mahčymuju łohiku i pahutaryli z kamandaj, što Andrej adchileny i farmalna, i niefarmalna. Chacia ŭ nas kamanda i zhurtavanaja, zaŭtra ci praz hod niechta sydzie z kamandy, mo budzie na niešta pakryŭdžany, i ŭsim raskaža — hladzicie, Andreja nibyta źniali, a jon ža tam u ich zastaŭsia na pracy, jak i byŭ. My heta ŭśviedamlali i kazali, što tak nie pavinna być».

Pavialičyć

Papiery pra toje, što status zasnavalnika pieradadzieny Mockusu, užo padpisanyja. Fond pracuje dalej:

«Mahčyma, niešta treba pierahladać u płanie maštabaŭ i mahčymaściaŭ, bo niechta z donaraŭ spyniŭ z nami adnosiny, my z razumieńniem da hetaha stavimsia. Mo niechta heta pierahledzić, ale my ŭsio roŭna budziem hladzieć na našy mahčymaści.

«Bajsoł» jašče da hetaha ŭsiaho pryjšoŭ na ŭzrovień, kali arhanizacyja nie roŭnaja adnamu čałavieku, i heta vielmi važna. Viadoma, strata kožnaha — heta zaŭždy niepryjemna, ale naša praca tak dobra pastaŭlenaja, što my idziem dalej. Chacia apošnija dva miesiacy, i asabliva apošnija dva tydni, byli psichałahična vielmi ciažkija». 

• 28
• 0
• 1
• 3
• 2
• 0
• 0
• 1