Klaščuk nia tolki viedaje na pamiać samyja pryhožyja vidarysy Biełarusi. Jon viedaje taksama, ź jakoha punktu ahladu jany samyja charošyja. U jakuju paru krasa kožnaha ź ich vyjaŭlajecca najlepiej. Bolš za toje — u jaki momant sutak treba hladzieć na hety vidal z hetaha najlepšaha punktu.
Niekatoryja nacyi pieratvaryli ŭmieńnie stvarać, bačyć i razumieć krajavidy ŭ mastactva. Jak japoncy z sadam Raandzi dy Fudzijamaj. U dobrych turystyčnych daviednikach vy znojdziecie zachapleńnie niepaŭtornymi pejzažami Taskany ci Burhundyi, Saksonii j Mazuraŭ. Landšafty achoŭvajucca abo štučna padkreślivajucca. U punktach, adkul adkryvajucca najlepšyja krajavidy, stajać samyja darahija hateli, znakamityja restaracyi. Mahčymaść spažyć vačyma kaštoŭny krajavid — asałoda, jakaja padkreślivaje smak stravaŭ. Da našaha pačućciova čerstvaha narodu takaja rafinavanaść pakul nie dajšła.
Krajavid — heta taksama vobraz krainy i znak. Pryroda Rasiei tysiačaabličnaja, ale što takoje pryroda Rasiei dla śvietu? Heta biarozavy haj. Ukraina? Heta Dniapro, pšaničnaje pole, Karpaty.
U saviecki čas biełaruskim krajavidam numar adzin było hihanckaje pole, vyraŭnavananaje, vyčyščanaje ad chmyzoŭ u łahčynach i prysadaŭ vakoł byłych kotliščaŭ, ad ułaśnickich miežaŭ, parezanaje tolki pravilnaj sietkaj melijaracyjnych kanałaŭ, sterylizavanaje ad lubych pryvatnaściaŭ dziela zručnaści dla sielskahaspadarčaje techniki. Heta byŭ tryjumf ekanamičnaje metazhodnaści nad pryrodaj, historyjaj i psychikaj. Tradycyjny landšaft niščyŭsia, i nastolki paśpiachova, što ŭ zamiežnikaŭ, jakija pierasiakajuć Buh na mašynie i praciahvajuć svoj šlach pa mienskaj trasie, składvajecca ŭražańnie, što na inšym bierazie jany trapili ŭ inšaje hieahrafičnaje asiarodździe. Vielmi trapna hetkaje adčuvańnie pieradaje žonka pieršaha pasła Francyi ŭ Biełarusi Ani Žalif u svajoj knizie ŭspaminaŭ pra biełaruskija pryhody, jakaja vyjšła pa-francusku.
Inšym stereatypam krajavidu byŭ les, dakładniej, pušča — drymučaja, pieršabytnaja stychija biaź śledu čałaviečaje prysutnaści, supraćlehłaść kałhasnaha abšaru.
U 90-ch adbyłosia pieraadkryćcio biełaruskaha krajavidu, inšaha — bolš kamernaha, pryvatnaha, antrapahiennaha, z zaŭvažnymi karaniami j miežami, pravincyjna elehantnaha, biaz šału postmadernizmu — landšaftu aziornaha, uzhorystaha, katalickaha (ź dźviuchviežavymi syluetami), fundamentalnaha, jaki nia zbłytaješ z krajavidami nijakaj inšaj krainy. I zrabiŭ hetaje pieraadkryćcio siarod inšych fatohraf Anatol Klaščuk.
Budučy sutvorcam hetaha krajavidu ŭvohule, krajavidu-kliše, umiejučy vyjaŭlać jaho biaskonca i niemanatonna (jak Šahał — svaje miastečki), Klaščuk zastaŭsia pry hetym hurmanam krajavidu dla abranych, krajavidu-archidei, jaki ćvicie niekalki hadzin u hod i nie zaŭždy dobra pachnie, krajavidu ciažkadastupnaha, da jakoha nie dajedzieš na «folksvahienie». I heta ŭžo daskanałaje japonstva. I najlepšy puciavodnik dla turysta.
Pad razmytaj vokładkaj — niaŭdača afarmiciela Źmitra Hierasimoviča — chavajecca adzin z samych zachaplalnych albomaŭ apošnich hadoŭ. Pieraadkryjcie biełaruski krajavid i dla siabie.
Andrej Dyńko
Anatol Klaščuk. Pad niebam Biełarusi. — Miensk: Biełaruś, 2003.
Kamientary