У чацвер у сталіцы Аб’яднаных Арабскіх Эміратаў прэзідэнт Азербайджана Ільхам Аліеў і прэм’ер-міністр Арменіі Нікол Пашынян упершыню праводзяць двухбаковую сустрэчу без пасярэднікаў і не на палях міжнародных самітаў. Эксперты кажуць, што сустрэча ў Абу-Дабі можа стаць новай спробай дзвюх краін дамовіцца — і зрабіць гэта без пасярэдніцтва Расіі.
Бі-бі-сі разбіралася, пра што будуць гаварыць два лідары і наколькі далёка да міру паміж імі.
На сустрэчы ў Абу-Дабі будзе абмяркоўвацца адкрыццё камунікацый паміж дзвюма краінамі, дэмаркацыя мяжы і іншыя пытанні, што застаюцца нявырашанымі, лічыць гісторык Жырайр Ліпарыцян — ідэолаг прымірэння з Азербайджанам і Турцыяй, да меркавання якога прыслухоўваецца ўрад Арменіі.
Арменія і Азербайджан варагавалі больш за трыццаць гадоў з-за Нагорнага Карабаха, але цяпер яны яго нават не абмяркоўваюць.
У 2020—2023 гадах Азербайджан аднавіў кантроль над тэрыторыяй, карабахскія армяне ўцяклі ў Арменію, а Ерэван адмовіўся ад прэтэнзій на рэгіён.
Але паміж дзвюма краінамі засталіся сур’ёзныя разыходжанні.
Адно з іх — пытанне пра дарогу, якая павінна злучыць тэрыторыю Азербайджана з яго эксклавам Нахічэванню.
Менавіта гэтая тэма стане асноўным прадметам абмеркавання ў Абу-Дабі, лічыць армянскі палітолаг Тыгран Грыгар’ян.
Баку патрабуе прадаставіць яму «Зангезурскі калідор» — бесперапыннае злучэнне праз Арменію ў Нахічэвань.
Расія бачыла сябе ў гэтым працэсе пасярэднікам, які выйграе ад адкрыцця рэгіянальных камунікацый, і ў перамовах актыўна ўдзельнічаў віцэ-прэм’ер РФ Аляксей Авярчук. Масква хацела, каб дарогу праз Арменію кантралявала памежная служба ФСБ РФ.
У Ерэване настойвалі, што такі сцэнарый супярэчыць суверэнітэту Арменіі — і што грузы, якія праходзяць праз яе тэрыторыю, павінны праходзіць праверку. Пашынян таксама не хацеў удзелу ФСБ у праекце.
Як альтэрнатыву ён прапануе праект «Перакрыжаванне свету» — адкрыццё межаў з Азербайджанам і Турцыяй, што створыць найкарацейшы маршрут паміж Мармуровым і Каспійскім морамі, а таксама паміж Чорным морам і Персідскім залівам.
Адносіны Баку з Крамлём моцна сапсаваліся за апошні год, і цяпер там таксама не хочуць удзелу Расіі ў адкрыцці камунікацый.
«Азербайджан, падаецца, больш не бачыць месца для Расіі ў забеспячэнні сувязі паміж асноўнай тэрыторыяй Азербайджана і Нахічэванню праз тэрыторыю Арменіі. Гэта стварае магчымасць для абодвух бакоў прасунуцца ў абмеркаванні пытання камунікацый», — лічыць Заур Шырыеў, навуковы супрацоўнік Берлінскага цэнтра Карнегі па вывучэнні Расіі і Еўразіі.
Змена падыходу робіць актуальнымі кампрамісы, якія прапаноўвала Арменія — напрыклад, прыцягненне міжнароднай ахоўнай кампаніі для праверкі грузаў.
Прама цяпер бакі абмяркоўваюць з Вашынгтонам рэалізацыю такога варыянту пры ўдзеле амерыканскай кампаніі, пісала рэгіянальная экспертка Алеся Вартанян. Пра гэта ж паведамляў журналіст Татул Акапян, які першым апублікаваў дату і месца сустрэчы Пашыняна з Аліевым.
Ерэван і Баку афіцыйна не пацвярджалі гэтую інфармацыю.
Пра ролю ЗША ў працэсе кажа і тое, што ў аўторак дзяржаўны сакратар ЗША Марка Рубіа сказаў, што спадзяецца на хуткае падпісанне мірнай дамовы паміж бакамі.
Яшчэ вясной армянскі дыпламат, які гаварыў на ўмовах ананімнасці, распавядаў Бі-бі-сі, што Ерэван спрабаваў прадставіць Беламу дому завяршэнне армяна-азербайджанскага канфлікту як магчымасць прадэманстраваць выдатныя міратворчыя здольнасці Дональда Трампа.
Турцыя таксама зацікаўлена ў адкрыцці межаў паміж дзвюма краінамі.
У чэрвені Пашынян здзейсніў гістарычны візіт у Стамбул па запрашэнні прэзідэнта Рэджэпа Таіпа Эрдагана.
Пасля гэтага ў прэсе з’явіліся паведамленні пра абмеркаванне кампраміснага варыянта дарогі праз Арменію.
«Анкара хоча заключэння мірнага дагавора і адкрыцця дарог з перспектывай на тое, што гэты дагавор адкрые новую эру ў геапалітыцы Паўднёвага Каўказа», — адзначае Шуджат Ахмедзадэ, незалежны даследчык з Баку. Але ён падкрэслівае, што Анкара не будзе дзейнічаць насуперак інтарэсам Азербайджана.
Калі камунікацыі будуць адкрыты без удзелу Масквы, гэта стане велізарным ударам па расійскім уплыве на Паўднёвым Каўказе, адзначае Тыгран Грыгар’ян.
Каментары