«Ašałamlaje». Krytyki ŭ zachapleńni ad «Dzikaha palavańnia karala Stacha»
Suśvietnaja premjera novaj pastanoŭki Biełaruskaha cvabodnaha teatra pa matyvach adnajmiennaha ramana Uładzimira Karatkieviča, jakaja adbyłasia 15 vieraśnia ŭ Łondanie, atrymała poŭnyja zachapleńnia vodhuki. Pajadnańnie opiernych śpievakoŭ, akcioraŭ, tancoraŭ i artystaŭ cyrka; źlićcio kłasičnaj muzyki z elektronikaj; sumieś teatra, kino i opiery — usio heta ź pieršaha pohladu ŭlubiła ŭ siabie jak hledačoŭ, tak i krytykaŭ.
Premjera «Dzikaha palavańnia karala Stacha» ŭ teatry «Barbican» «ašałamlaje, časam ździŭlaje i tatalna zachaplaje», piša vydańnie Opera Today.
«Raman kłasika biełaruskaj litaratury nie tolki zahłyblajecca ŭ bahatuju kulturnuju spadčynu svajoj krainy, ale i prapanuje napružanaje vyjaŭleńnie vopytu biełaruskaha naroda», — piša vydańnie, dadajučy, što ŭ 2023 hodzie — paśla bolš čym 20 hadoŭ sprobaŭ vyniščeńnia Łukašenkam biełaruskaha ściaha, movy, historyi i spadčyny — raman ujaŭlajecca jašče i «hłybokaj, pradbačlivaj razvahaj nad losam Biełarusi».
«Dzikaje palavańnie karala Stacha» nazyvajecca «niejmavierna ambicyjnaj, vyrazna pravakacyjnaj i natchnialna vobraznaj pastanoŭkaj. Časam ažno zanadta. Ekranizacyja 1979 hoda vystupaje tut u jakaści fona, dezaryjentujučy šeraham vyjaŭ: lasoŭ, partretaŭ, tumanu, pakojaŭ u zamku. Na ŭsio heta źvierchu nakładajucca citry, a dyzajn aśviatleńnia stvaraje cieni, zruchi, uzory, pavucińnie i jarkija kolery, jakija prabivajuć panujučuju ciemru.
Tvor Karatkieviča adnačasova mistyčny i sučasny, histaryčny i žyćciovy. Tak dyrektarka Biełaruskaha svabodnaha tetra Natalla Kalada kaža, što «Dzikaje palavańnie» nahadvaje nam, što minułaje nie pamierła, jano siońnia tut, u Jeŭropie, i my pavinny zrabić usio, što ŭ našych siłach, kab spynić jaho na jahonym šlachu. Taksama jana dadaje, što adnoj z metaŭ było abjadnać artystaŭ ź Biełarusi i Ukrainy, jakija, vymušanyja ŭciakać, kab paźbiehnuć tyranii, pieraśledu i vajny, siońnia nie mohuć vystupać na radzimie — takim čynam piać opiernych śpievakoŭ z Ukrainy dałučylisia da siami akcioraŭ Biełaruskaha svabodnaha tetra.
«Dzikaje palavańnie karala Stacha» — heta palityčnaja zajava, jakaja śviedčyć ab salidarnaści pamiž biełarusami i ŭkraincami, adzinymi ŭ absalutnym asudžeńni vajny va Ukrainie. […] Ale heta taksama i dzivosna bahataje mastactva. U zaklučnym słovie Natalla Kalada zaklikała nas mieć nadzieju. Biełaruś žyvie, pakul žyvie mova ŭ pieśniach», — piša opiernaja krytyk Kłer Sejmur naprykancy svajoj recenzii ŭ Opera Today.
The Guardian źviartaje ŭvahu na «fizičny pierformans»: «tut jość ašałamlalnyja ruchi: u adnoj lasnoj scenie, u jakoj chor razyhryvaje hvałt u kruhavoj pantamimie, i ŭ druhoj, dzie šerah paviešanych cieł chistajucca i tuzajucca».
Taksama adznačaje vydańnie i vizualnuju scenahrafiju (aŭtarstva Nadzi Sajapinaj i Mikałaja Chalezina, jaki razam z Natallaj Kaladoj vystupaje režysioram pastanoŭki). «Čas ad času źjaŭlajecca U-vobrazny piaredni ekran, jaki nadaje dziejańniu jarkaje adcieńnie śniežnaha šara, uzmacniajučy hatyčnaść apaviadańnia, tak što piersanažy nahadvajuć fihurki z muzyčnaj škatułki. Ale razam z hetym pobač jość sučasnaść zadniaha ekrana z vyrazkami ź plonki, kab my bačyli rezkija vyhiby doma na ekranie, kali hieroi pierasoŭvajucca pa im na scenie».
The Guardian adznačaje, što pry hetym «Dzikaje palavańnie» nie maje takoj palityčnaj asnovy, jak papiaredniaja praca Biełaruskaha svabodnaha teatra «Sabaki Jeŭropy»,
u jakoj taksama vykarystoŭvalisia kazačnyja vobrazy, ale byŭ značna bolš adkryty kamientar da vajny i dyktatarskaj ahresii.
«Karol Stach» — heta pieravažna historyja doma z pryvidami, žudasnaja, atmaśfiernaja i biezdakorna pieraniesienaja na scenu z zachaplalnaj muzykaj», — zaklučaje vydańnie.
Vydańnie Time Out nazyvaje «Dzikaje palavańnie» «muzyčna i vizualna ašałamlalnym, choć trochi niezrazumiełym». Na staroncy vydańnia teatralny krytyk Andžej Łukoŭski adznačaje: «Libreta biełaruskaha paeta Andreja Chadanoviča šalona skača, rezka padkidvajučy novych piersanažaŭ i biantežna pašyrajučy abjom dziejańnia daloka za miežy pieršapačatkovaha «samotnaha asabniaka» siarod bałotaŭ». Jašče bolš ciažkaści dla hledača, jaki nie viedaje biełaruskuju movu, dadaje «tuman», jaki kłubicca pa scenie i časam zaminaje razhledzieć anhlijskija subcitry.
Taksama krytyk adznačaje muzyku Volhi Padhajskaj, nazyvajučy jaje partyturu «absalutna fienamienalnym, napaŭkašmarnym, napaŭsonnym hukavym piejzažam z pryhłušanych pijanina i skažonych strunnych». Hetak ža zachapiŭ spadara Łukoŭskaha i videadyzajn ad Dźmitryja Huka: «…scena, dzie Andrej i Nadzieja tančać za vyjavaj karusieli, jakaja pavolna krucicca, uražvaje: jana mahła doŭžycca paŭhadziny — i mnie było b usio roŭna».
Zrešty krytyk zaklučaje, što niejmavierna, što takoje technična składanaje šou pracuje tak dobra paśla ŭsiaho adnaho papiaredniaha prahladu; i dadaje, što šou vidavočna stanie lepšym z časam i dapracoŭkami, bo «jość niešta sapraŭdy nadzvyčajnaje, što sprabuje vybracca ź jaho pieraśledavanych pryvidami prachodaŭ».
Ciapier čytajuć
«Pieraapranuŭsia ŭ amapaŭca i dyryžyravaŭ čornaj dubinkaj». Adzin z zasnavalnikaŭ «Volnaha choru» — pra akcyi ŭ handlovych centrach u 2020‑m i pracu ŭ fiłarmonii ŭ Litvie2
Kamientary