«Ja hatovaja stać ministram ekanomiki Biełarusi». Novy tvar u Kabiniecie Alisa Ryžyčenka — pra karupcyju na karyść Łukašenak, Zareckuju i reformy
Mahistarka ekanomiki i ekśpiertka ŭ halinie dziaržaŭnaha kiravańnia i mižnarodnaha raźvićcia Alisa Ryžyčenka maje zaniać pasadu pradstaŭnicy Abjadnanaha pierachodnaha kabinieta Biełarusi pa pytańniach ekanomiki i finansaŭ, jakaja była vakantnaja z 2022 hoda paśla haniebnaha zvalnieńnia adtul Taćciany Zareckaj.
Pahutaryli z budučaj «ministarkaj ekanomiki» ŭ vyhnańni pra jaje małuju radzimu, pracu ŭ nieruchomaści, pryčyny pierajezdu ŭ Aŭstryju, šlub, jaki nie vytrymaŭ vyprabavańnie emihracyjaj, a taksama bačańnie reform biełaruskaj ekanomiki.
«Kali pamior baćka, ja ŭśviadomiła, što sacyjalnaja padtrymka ŭ našaj krainie nie pracuje»
«Naša Niva»: Pra vas nie tak šmat infarmacyi ŭ adkrytych krynicach — raskažycie krychu pra siabie, vaša žyćcio ŭ Połacku i baćkoŭ.
Alisa Ryžyčenka: Tak, ja z Połacka. Maja maci ruskaja: jana naradziłasia ŭ Hiermanii, bo moj dziadula byŭ vajarom-internacyjanalistam. Ale jany chutka pierajechali ŭ Biełaruś, faktyčna ŭsio žyćcio mama pražyła ŭ Połacku, pracavała inžynieram-technołaham, staŭšy vieteranam pracy.
Tata moj — biełarus, niejki pieryjad pracavaŭ u Navapołacku ŭ adździaleńni Rasnafty, pakul jano funkcyjanavała. Jon pamior, kali mnie było 14 hadoŭ. Tady my z maci sutyknulisia ź ciažkaj finansavaj situacyjaj, i akurat u toj momant ja ŭśviadomiła, što sacyjalnaja padtrymka ŭ našaj krainie nie pracuje. Što kožny sam pa sabie. Nam vielmi doŭha pryjšłosia afarmlać finansavuju dapamohu, a potym jaje chapała tolki na toje, kab kupić džynsy i sšytki ŭ škołu.
Maja maci paśla śmierci taty apynułasia ŭ vielmi ciažkim psichałahičnym stanie i nie mahła narmalna funkcyjanavać niejki čas. Z ulikam siamiejnych abstavin užo ŭ 16 hadoŭ ja pracavała, dapamahała znajomym na rynku, kab zarabić dadatkovuju kapiejku.
Ja była vielmi ambicyjnym dziciom, zaŭsiody tapiła za spraviadlivaść, baraniła tych, kaho kryŭdzili. Kali skončyła škołu, u mianie zusim nie było sumnievaŭ, kudy iści vučycca dalej — ja vybrała dziaržkiravańnie ŭ minskim narhasie. Pieraviałasia, praŭda, potym na zavočnaje, bo mnie nie dali internat, i paralelna pracavała — spačatku ŭ «Delta Banku», potym pajšła ŭ ahienctva nieruchomaści — tam vielmi chutka vyrasła da kiraŭnika adździeła kamiercyjnaj nieruchomaści.
Ja vielmi časta mieła spravu z bujnymi zabudoŭščykami abo ź biznesam, jaki arandavaŭ płoščy ŭ dziaržavy, a taksama z samimi dziaržaŭnymi strukturami, jakija pieradavali hetyja pamiaškańni i ziemli ŭ arendu.
Na svaje vočy pabačyła, nakolki nieefiektyŭna ŭ nas kirujuć nieruchomaściu i dziaržaŭnymi aktyvami, jakija mahli b prynosić hrošy. I kali ja ŭžo vučyłasia ŭ mahistratury, to praviała ŭłasnaje daśledavańnie rynku kamiercyjnaj nieruchomaści (mienavita pa dziaržaŭnaj ułasnaści) i vyjaviła bolš za 30 miljonaŭ dalaraŭ štohadovaha niedaatrymanaha prybytku praź nieefiektyŭnaje kiravańnie.
Ja prapanavała reformy padatkaabkładańnia, rehulavańnia ryełtarskaj dziejnaści i sistemy dziaržaŭnaha kiravańnia aktyvami ź nieruchomaści.
«NN»: Heta kamu vy ich prapanavali?
AR: Na abaronie dysiertacyi prysutničała čynoŭnica ź Minharvykankama, i jana vielmi pazityŭna ŭspryniała maje prapanovy, padkazała, kudy dalej možna pajści ź imi. Nastupnym etapam staŭ Dziaržaŭny kamitet majomaści, tam taksama vielmi pazityŭna ŭspryniali maje idei, ale skazali, što jany ničoha nie vyrašajuć i pieranakiravali mianie ŭ Administracyju prezidenta.
A kali ja pryjšła ŭ Administracyju, mnie ŭ kułuarach skazali, što nikomu nie patrebnyja maje reformy, jakimi b jany ni byli vydatnymi, bo ŭ nas pracujuć peŭnyja schiemy, jakija dazvalajuć nabivać kišeni peŭnym ludziam. A maje reformy faktyčna razburać ich.
«Uvodziš abjekt u ekspłuatacyju, a ŭ damovie drobnym šryftam pra dadatkovyja 50 dalaraŭ z kožnaha kvadratnaha mietra na karyść spartovaha fondu Dźmitryja Łukašenki»
«NN»: Što vy tady adčuli?
AR: Da hetaha ja ŭžo mieła niamała dośviedu kamunikacyi ź ludźmi z bujnoha biznesu. Heta byli nie tolki zabudoŭščyki, ale ludzi z rytejłu, IT-śfiery, pramysłovaści. Usie jany, jak adzin, kazali pra toje, što dziaržava stvaraje vyklučna pieraškody dla viadzieńnia biznesu. I ja čuła pra šmat jakija vypadki, kali prychodzili pravaachoŭnyja orhany i prosta prymušali płacić adkaty i hetak dalej.
Ale kali ja išła ŭ Administracyju, va mnie była maleńkaja nadzieja, što na prapanovy chacia b źviernuć uvahu. Ale hetaha nie adbyłosia, i tady ja dakładna zrazumieła, što dziaržaŭnaje kiravańnie dla mianie zakrytaje, pakul isnuje režym Łukašenki. Bo jaki sens iści pracavać u śfieru, dzie ty ničoha nie možaš źmianić? Tamu ja praciahnuła pracavać u pryvatnym biznesie da 2018 hoda, pakul nie źjechała ŭ Aŭstryju.
«NN»: Śfiera nieruchomaści i siońnia adčuvaje siabie ŭ Biełarusi niadrenna, čamu vy ŭsio ž źjechali ŭ Aŭstryju, majučy kirujučuju pasadu?
AR: Tut doŭhaja historyja. U nieruchomaści ja pracavała z peŭnymi zabudoŭščykami, i tam uvieś čas ludzi natykalisia na šantaž z boku dziaržavy (ja nie mahu adkryta kazać, što heta za firmy, bo jany dahetul funkcyjanujuć u Biełarusi). Karaciej, ty buduješ budynak, a dla taho, kab jaho ŭvieści ŭ ekspłuatacyju, tabie treba zapłacić vielizarnuju kolkaść adkataŭ. Ci ty voś biareš ziamlu na aŭkcyjonie, płaciš bolš za dva miljony dalaraŭ za kavałak ziamli z umovaj, što dziaržava pierasielić pryvatny siektar i padviadzie kamunikacyi.
Ale ŭžo na etapie raspracoŭki prajekta vam kažuć: «Nie, heta vaš abaviazak pierasialić ludziej i pravieści kamunikacyi». A heta pavialičvaje košt prajekta na 30-40%. Ci potym ty ŭvodziš abjekt u ekspłuatacyju, a tabie kažuć: «A padpišycie damovu, voś my tut pamianiali ŭmovy». A tam drobnym šryftam pra dadatkovyja 50 dalaraŭ z kožnaha kvadratnaha mietra pradadzienaj płoščy na karyść spartovaha fondu Dźmitryja Łukašenki.
Ja razumieła, jak usio pracuje, i mnie heta nie padabałasia. Tym bolš ja zaŭsiody chacieła atrymać palityčnuju adukacyju va ŭniviersitecie za miažoj, tamu ŭ peŭny momant ja pryniała rašeńnie źjazdžać.
«NN»: Z mužam vy raźvialisia, bo stasunki nie prajšli vyprabavańnie emihracyjaj?
AR: Tak, takoje časta zdarajecca ŭ emihracyi. Ale, napeŭna, lepš tak, bo my možam być adekvatnymi baćkami dla svajho dziciaci i padtrymlivać narmalnuju kamunikacyju, a nie być u viečnaj napruzie, zatoje ŭ statusie siamji.
«Za čatyry hady čakańnia lehalizacyi ŭ Aŭstryi było patračana ŭsio zaroblenaje ŭ Biełarusi»
«NN»: Čym vy ciapier zajmajeciesia i zarablajecie na žyćcio?
AR: Pa-pieršaje, ja jašče nie skončyła ŭniviersitet, nie dapisała dypłomnuju — vielmi spadziajusia, što ŭ vieraśni-kastryčniku dabju hetaje pytańnie. Ja vučusia na praciahu ŭsiaho žyćcia, heta maja hałoŭnaja cikaŭnaść i navat padśviadoma nie chaču skančvać univier, tamu što ŭ mianie jość mahčymaść naviedvać roznyja sieminary za nievialikuju sumu hrošaj. Navučańnie ŭ Aŭstryi kaštuje amal stolki ž, kolki ŭ Biełarusi, i za hetyja hrošy ty atrymlivaješ prosta vielizarnuju kolkaść mahčymaściaŭ traplać da krutych śpikieraŭ.
Dosyć praciahły čas, čatyry hady, ja znachodziłasia ŭ čakańni dakumientaŭ i lehalnaha statusu, tamu nie mahła pracavać. Moj kiejs praź miascovuju biurakratyju mocna zaciahnuŭsia. Čatyry hady biez dakumientaŭ my musili płacić za ŭsio sami: pryvatnyja strachoŭki, pryvatnaja škoła dla syna… Za hety čas było patračana ŭsio zaroblenaje ŭ Biełarusi, tamu što, naturalna, u Aŭstryju my jechali nie z pustymi kišeniami.
Ja padpracoŭvała ŭ kansałtynhu, zajmałasia mastackimi pierakładami na niamieckuju movu. Z 2020 hoda stała vałanciorkaj «Krainy dla žyćcia», potym pracavała z roznymi niezaležnymi miedyja za hanarary, realizoŭvała adukacyjnyja, ekanamičnyja prajekty, raźvivała ŭłasny YouTube-kanał.
U 2021 hodzie ja prosta pryjšła ŭ Fiederalnaje viedamstva pa spravach zamiežnikaŭ i prytułku z synam i skazała: «Pakul vy nie razhledzicie maje dakumienty, ja ad vas nie pajdu». Situacyja była napružanaja: hrošy skančvalisia, u Biełaruś ja viarnucca nie mahła, bo ŭžo zdaryŭsia 2020, ja pracavała ŭ fondzie. Tolki paśla majho vizitu niejak pajšoŭ praces.
Chacia paralelna, kaniečnie, ja padklučyła ŭsich, kaho mahčyma: źviartałasia ŭ miascovuju presu, raskazvajučy svaju historyju, razmaŭlała z byłym kancleram.
U 2022 hodzie mnie narešcie paćvierdzili moj status, i stała našmat praściej, bo Aŭstryja — dobry prykład sacyjalnaj dziaržavy. Tak, pakul ty biez dakumientaŭ, ty ŭ padviešanym stanie, ale ź imi ty atrymlivaješ hrašovuju dapamohu, tabie apłočvajuć strachoŭku i dapamahajuć zaryjentavacca, u jakim kirunku iści dalej, jak zarablać i žyć.
«NN»: Viadoma, što vy prasoŭvajecie ŭ Aŭstryi pytańni biełaruskich palitviaźniaŭ i prablem z pravami čałavieka, byli apiakunkaj Iryny Ščasnaj. Ci jość prykłady, kamu atrymałasia dapamahčy ŭ samoj Aŭstryi?
AR: U Aŭstryi nie takaja vialikaja kolkaść ludziej z zapytami na palityčnaje ŭciakactva. Ale tyja, kamu ja akazvała padtrymku, vielmi chutka atrymlivali dakumienty — ciaham hoda. Praŭda, takija terminy stali mahčymyja tolki apošni hod, i heta ŭ Vienie. Za miežami stalicy amal usie kiejsy, na žal, admoŭnyja.
«Mnie dali dakumient pra Biełaruś, dzie było napisana, što ŭ nas svaboda słova, jość apazicyjnyja palityčnyja partyi i hetak dalej»
«NN»: Z čym heta źviazana?
AR: Składana adkazać. Ale kali ŭ 2021 hodzie mianie vyklikali na pieršaje intervju, dapytać asabista pa maim kiejsie, mnie dali dakumient pra Biełaruś, dzie było napisana, što ŭ nas svaboda słova, jość apazicyjnyja palityčnyja partyi i hetak dalej. Dakumient byŭ aktualizavany 7 lipienia 2020 hoda, a paśla hetaha adbyłosia šmat, jak usie my viedajem. I heta mieła šyroki mižnarodny rezanans, ale hetaha nie ŭličyli. Mnie dali tyja 50 papierak z apisańniem situacyi ŭ Biełarusi i skazali — kali ź niečym niazhodnyja, uniasicie praŭki. A ja z usim była niazhodnaja! Ja pieradrukavała toj dakumient nanoŭ faktyčna z nula.
Ale pry hetym litaralna praz paŭhoda inšamu čałavieku, jaki padavaŭsia na palityčnaje ŭciakactva, znoŭ dali nieaktualny dakumient pa situacyi ŭ Biełarusi. Nakolki mnie viadoma ad pradstaŭnicy Narodnaj ambasady, aktualnyja praŭki byli ŭniesienyja tolki letaś, i tady spravy pajšli lepš, ale ŭsio jašče nie va ŭsioj krainie.
«NN»: Vy kažacie, što vam vielmi padabajecca navuka. Navošta vam spatrebiłasia iści ŭ Abjadnany pierachodny kabiniet?
AR: Ja z 2020 hoda tak ci inakš pracuju z roznymi biełaruskimi arhanizacyjami i inicyjatyvami — ABBA, «Kraina dla žyćcia», «Dychaj volna». Viała i ŭłasnyja prajekty pa dezynfarmacyi supolna z aŭstryjskim centram miedyjakampietencyi, vystupała jak ekśpiertka ŭ halinie ekanomiki na kruhłych stałach i kanfierencyjach. Heta ŭsio zaŭsiody było na styku palityki, ekanomiki, sacyjalnaj palityki.
A letaś ja vystupiła ŭ jakaści śpikiera na kanfierencyi «Novaja Biełaruś», i paśla hetaha da mianie pastupiła prapanova z boku Kaardynacyjnaj rady razhladzieć varyjant pasady ŭ Kabiniecie. U mianie jość dobryja kantakty jak z ekśpiertnaj supolnaściu, tak i ź mižnarodnymi partniorami, u mianie jość dośvied viadzieńnia prajektaŭ.
Dumaju, maje viedy buduć vielmi karysnymi ŭ Kabiniecie. I mienavita ź siońniašnimi abaviazkami pradstaŭnika pa ekanomicy i finansach, bo šmat chto ŭžo pytaŭ mianie, ci nie bajusia ja, što sa mnoj budzie hetak ža, jak z papiarednicaj Taćcianaj Zareckaj, jakoj treba było prydumlać rovar i šukać hrošy na funkcyjanavańnie kabinieta. Maje hałoŭnyja abaviazki inšyja — raspracoŭka ekanamičnych reform i stratehii.
«NN»: Vy ž idziacie ŭ Kabiniet na zarobak?
AR: Tak, viadoma, zarobak budzie, ale jon razoŭ u piać mienšy, čym ja mahu atrymlivać u pryvatnym siektary z maimi viedami, navat u jakaści ekśpierta. Maja matyvacyja absalutna nie finansavaja, jana ŭ tym, kab być karysnaj dla biełaruskaha hramadstva. Tamu što kali ty ź dziacinstva sutykaješsia z tym, što ŭsio, prabačcie mianie, adnym miescam robicca, sacyjalnaja palityka pracuje tolki na słovach, dla biznesu stvarajucca pieraškody, a nie naadvarot, chočacca zrabić niešta, kab heta adnojčy źmianiłasia. Mnie zdajecca, moj prychod u Kabiniet — absalutnaje łahičnaje raźvićcio taho, što ja rabiła na praciahu apošnich piaci hadoŭ.
«Najpierš ja baču reformu dziaržaŭnaha siektara šlacham pryvatyzacyi»
«NN»: Jakija reformy najpierš nieabchodnyja Biełarusi ŭ ekanamičnym siektary?
AR: Najpierš ja baču reformu dziaržaŭnaha siektara šlacham pryvatyzacyi, ale ŭ tym abjomie, kab nie nanieści škodu hramadstvu. Što ja maju na ŭvazie? Pavinien być mižnarodny aŭdyt usich pradpryjemstvaŭ. Na tyja pradpryjemstvy, jakija mohuć funkcyjanavać, pavinny być pryznačanyja antykryzisnyja mieniedžary. Tyja ž, jakija nie mohuć pracavać navat z subsidavańniem ź biudžetu, musiać być albo začynienyja, albo pieradadzienyja pryvatnikam. Viadoma, usio z sacyjalnaj amartyzacyjaj — zvolnienym varta dać mahčymaść atrymańnia novaj śpiecyjalizacyi ci pieravieści ich na inšaje miesca pracy ŭ padobnym kirunku.
Dyrektyŭnaje kiravańnie sa spuskańniem adarvanych ad realnaści pakazčykaŭ źvierchu musić być likvidavanaje. Treba taksama pravieści pierahlad dziaržaŭnych vydatkaŭ i zakryć absalutna niepatrebnyja prahramy: naprykład, vydatki ź biudžetu na patryjatyzm, jaki palahaje na tym, što na dziaciej nadziavajuć vajskovuju formu.
Naturalna, nam treba stabilizavać makraekanamičnyja pakaźniki, raspracavać stratehiju biaśpieki, jakaja budzie ŭklučać i ŭzrovień deficytu biudžetu na pieršy pieryjad, i ŭzrovień dapuščalnaj inflacyi, i ŭzrovień valutnaha kursa, jaki pavinien rehulavacca rynkam. Nacbank siońnia dziejničaje pa ŭkazcy ŭrada, i my navat nie viedajem, kali tam uklučajuć drukarski stanok.
Samo saboj, patrebnaja libieralizacyja rynku dla pryvatnaha biznesu — reforma padatkovaj sistemy, spraščeńnie atrymańnia ŭsich dazvołaŭ i licenzij, skaračeńnie kolkaści biessensoŭnych pravierak. Patrebnaja pazykavaja restrukturyzacyja praź mižnarodnych partnioraŭ, Jeŭrapiejski inviestycyjny bank, MVF i hetak dalej. I viadoma ž, patrebnaja stratehija enierhietyčnaj biaśpieki — źnižeńnie zaležnaści ad Rasii šlacham padłučeńnia da jeŭrapiejskaj sistemy elektrasietak i hazazabieśpiačeńnia.
Viadoma, pry raspracoŭcy takoj stratehii ja budu pryciahvać mižnarodnych i biełaruskich ekśpiertaŭ, bo adna ŭsiamu nie dam rady.
«NN»: Niechta skaža: u čym sens takoj pracy, kali nieviadoma, kali jano realizujecca ŭ Biełarusi, a da taho času moža vielmi šmat źmianicca.
AR: Ja liču svaim abaviazkam rabić toje, što mahu rabić mienavita tut i ciapier, kab nablizić chacia b pierachodny etap. Toje, što my pracujem z emihracyi — akurat vielmi važny krok, bo kali my pryjdziem z pustymi rukami padčas adkryćcia akna mahčymaściaŭ, to jano zakryjecca hetak ža chutka, jak i adčyniłasia, jak tolki ludzi zrazumiejuć, što voś pryjšli demakratyčnyja siły, a ź imi ŭ nas adklučyli haz i spynilisia pradpryjemstvy. Tamu nam treba zahadzia mieć pahadnieńnie ź mižnarodnymi partniorami, što kali Rasija adklučyć haz, jany nam dapamohuć na pierachodnym etapie. Pavinny być damoŭlenaści z roznymi krainami, jakija majuć mahčymaść dapamahčy nam z pastaŭkami hazu ci nafty dla pierapracoŭki.
«NN»: Ci možacie vy nazvać pravilnyja ekanamičnyja dziejańni biełaruskich uład za apošni čas? Jość za što pachvalić?
AR: U apošni čas, asabliva paśla pierastanovak u biełaruskim uradzie, sapraŭdy naziralisia peŭnyja kroki: heta i pasłableńnie rehulavańnia cen, i sproby skancentravacca na pieraaryjentacyi i dyviersifikacyi rynkaŭ. U peŭnym sensie heta možna nazvać pazityŭnymi krokami. Ale pazityŭnymi ŭ jakoj stupieni? Jany sprabujuć vypravić toje, što sami narabili.
My majem spravu z nastupstvami niezakonnych dziejańniaŭ Łukašenki: represij, arhanizacyi mihracyjnych kryzisaŭ, zachopu samalota. Ułady sprabujuć vypravić tuju situacyju, jakuju sami ž i stvaryli. I dziejničajuć jany nie z matyvaŭ palapšeńnia žyćcia biełarusaŭ, a z metaj utrymać uładu i stabilizavać sistemu.
Bolš za toje, hetyja sproby na starcie asudžanyja na niaŭdaču, bo sutykajucca z žorstkaj viertykallu ŭłady. Kali adzin čynoŭnik sprabuje asłabić kantrol nad cenami, Łukašenka, pabačyŭšy rost inflacyi, pačynaje panikavać i znoŭ uvodzić abmiežavańni.
Što da dyviersifikacyi rynkaŭ — sam napramak pravilny. Zaležnaść ad Rasii nastolki hłybokaja, što dalejšaje raźvićcio biez alternatyŭ praktyčna niemahčymaje. Ale prablema ŭ tym, što inšych rynkaŭ niama. Kali b jany byli, ich by asvoili jašče da 2020 hoda. Tyja ž krainy, jakija hatovyja supracoŭničać ź Biełaruśsiu i nie bajacca druhasnych sankcyj, u bolšaści svajoj nie majuć srodkaŭ, kab płacić za biełaruskija tavary.
Tamu taja «dyviersifikacyja», na jakuju ciapier robiać staŭku čynoŭniki i pra jakuju havorać apošnija hady, moža pryvieści chiba što da rostu debitorskaj zapazyčanaści na biełaruskich pradpryjemstvach.
«Dalar u ramkach Biełarusi pavinien być u rajonie čatyroch rubloŭ»
«NN»: Vy źbirajeciesia zaniać dosyć adkaznuju pasadu, pry hetym uvažlivyja hramadzianie nie raz zaŭvažali vašy niedakładnyja vykazvańni ci prahnozy ŭ ŚMI. Naprykład, vy kazali, što ŭ dalarach biełarusy atrymlivajuć praktyčna nižej, čym usie astatnija krainy SND, chacia nasamreč i Tadžykistan, i Kyrhyzstan, i šmat chto jašče adstajuć ad nas. Ci prahnazavali ŭ studzieni 2025-ha dalar pa 4 rubli, raili biehčy ŭ abmieńniki, chacia kurs tady źniziŭsia, i navat siońnia dalar kaštuje kala troch rubloŭ. Jak možacie heta prakamientavać?
AR: Nasamreč, kali pierahladzieć moj efir na «Jeŭraradyjo», ja skazała «amal nižej, čym va ŭsich». To-bok słovy byli vyrvanyja z kantekstu. (Poŭnaja cytata z efiru na «Jeŭraradyjo» hučała nastupnym čynam: «Pry hetym u dalarach my atrymlivajem praktyčna nižej, čym usie astatnija». — NN).
Što da dalara, tut, viadoma, ja zusim nie admaŭlaju, što kazała, što jon budzie čatyry rubli. Ale da ŭłady pryjšoŭ spadar Tramp, i, ja dumaju, jon nas usich ździviŭ — jak palitykaŭ, hetak i ekanamistaŭ. Jakim dobrym ekanamistam ja b ni była, ja nie mahła pradkazać, jakuju ekanamičnuju palityku budzie vieści spadar Tramp.
Ale ja i siońnia skažu, što dalar u ramkach Biełarusi pavinien być u rajonie čatyroch rubloŭ, tamu što ŭnutranych pieradumovaŭ, dla taho, kab rubiel umacoŭvaŭsia, niama. U nas vielizarny dysbałans pa źniešnim handli, u nas narastaje pramiežkavy impart, raście patreba ŭ valucie.
I tak, ja idu zajmacca ekanomikaj u lubym vypadku. Kali hieapalityčny faktar vychodzić na pieršy płan, ad pamyłak u prahnozach nie abaronieny nivodny ekanamist i ekśpiert.
«NN»: Vy zhadvali kiejs z Taćcianaj Zareckaj, ale paralelna ŭ biełaruskaj palitycy jość kiejs sa źnikłaj Anžalikaj Mielnikavaj, z pahrozami Paŭłu Łatušku. Nie strašna papaŭniać šerahi tych, kaho ŭ Biełarusi ŭžo pryznali «terarystami»?
AR: Kazać niešta kštałtu «bajacca vaŭkoŭ — u les nie chadzić» — heta duraść, tamu što my darosłyja ludzi, i ja sapraŭdy razumieju, što idu pracavać u «terarystyčnuju» arhanizacyju, jakoj Kabiniet pryznali na terytoryi Biełarusi. Ale ahułam ja dosyć biaśpiečna adčuvaju siabie ŭ Aŭstryi. Plus pavodžu siabie vielmi, skažam tak, aściarožna, pradprymaju zachady dla svajoj asabistaj biaśpieki, dla taho, kab sa mnoj nie adbylisia situacyi, jakija mahli b stvarać ryzyku dla mianie, majoj reputacyi ci dla majho dziciaci.
Strach — zdarovaje pačućcio, jakoje baronić nas. Ale tak, kab jon spyniaŭ mianie ad mety prymianiać svoj dośvied na karyść biełaruskaha hramadstva, spyniaŭ žadańnie pieramien unutry Biełarusi — takoha niama.
«Ja adčuvaju siabie hatovaj pryniać hetuju adkaznaść — stać ministram ekanomiki ŭ Biełarusi»
«NN»: U adnym ź intervju vy skazali, što ŭ Biełarusi nie zastałosia bujnych biznesaŭ, jakija b siońnia nie źjaŭlalisia hamancami Łukašenki, ale pry hetym na pytańnie pra Alaksandra Mašenskaha skazali, što kamientavać ničoha nie budziecie. Čamu?
AR: Na toj momant jašče nie było rašeńnia Polščy ab pryznańni jaho niepažadanaj asobaj. U mianie niama padstavaŭ nie daviarać polskim śpiecsłužbam, ale na momant taho intervju ŭ mianie nie było niejkaj dakazanaj infarmacyi nakont Mašenskaha.
Uvieś vialiki biznes u Biełarusi tak ci inakš płacić adkaty ci chabary, bo tak uładkavanaja sistema. Tolki ty dasiahaješ abarotu ŭ miljon dalaraŭ, da ciabie prychodziać. Ale sistemu hetuju prydumaŭ nie biznes. Tamu kazać, što ŭvieś biznes drenny tolki tamu, što jon tak ci inakš płacić Łukašenku, nie samy lepšy šlach. Bo kali b nie pradprymalniki, za košt čaho b raźvivałasia ekanomika? Za košt dziaržaŭnych pradpryjemstvaŭ, jakija žyvuć na subsidyi ź dziaržbiudžetu?
Ale kali kazać pra hamancy Łukašenki, to takoha być nie pavinna ŭ demakratyčnaj krainie. Jak, naprykład, z Alaksandram Šakucinym, jaki atrymlivaŭ pradpryjemstvy za kapiejki, zdymaŭ ź ich viarški, a potym bankruciŭ, jak zdaryłasia z «Amkadoram». Nie pavinna być karupcyi, nie pavinna być adkataŭ, šerych schiem. Pavinna być sumlennaja kankurencyja. Ale siońnia pracujuć takija praviły hulni, i naša meta — pamianiać ich, my da hetaha i imkniomsia.
«NN»: Ci adčuvajecie vy siabie hatovaj stać ministram ekanomiki Biełarusi?
AR: Tak, ja adčuvaju siabie hatovaj pryniać hetuju adkaznaść. Ja ŭśviedamlaju, što pasada ministarki ekanomiki — heta nie tolki pra kiravańnie ci padrychtoŭku zakonaprajektaŭ. Heta štodzionnaja praca z vyklikami, jakaja patrabuje stratehičnaha myśleńnia, razumieńnia hłybokich unutranych i źniešnich pracesaŭ, umieńnia čuć ludziej, vieści dyjałoh ź biznesam, hramadstvam i mižnarodnymi partniorami.
Ja nie idealizuju hetuju pracu i nie maju iluzij adnosna składanaści zadač, jakija stajać pierad biełaruskaj ekanomikaj. Ale ja hatovaja pracavać sumlenna — u intaresach ludziej, dziela stabilnaj i spraviadlivaj budučyni krainy. Maja meta — zrabić ekanomiku Biełarusi prazrystaj, ustojlivaj i skiravanaj na dabrabyt hramadzian.
Ja ŭžo maju dośvied pracy nad ekanamičnymi reformami, nad madelavańniem scenaroŭ pierachodu, uzajemadziejańnia z ekśpiertami i mižnarodnymi arhanizacyjami. Ale hałoŭnaje — ja vieru, što Biełaruś zasłuhoŭvaje sučasnaj ekanamičnaj palityki, jakaja słužyć nie sistemie, a ludziam. I ja hatovaja być častkaj hetaj źmieny.
«NN»: Niejak vy skazali, što ŭžo adčuvajecie siabie ŭ Aŭstryi, jak u Połacku. Ci značyć heta, što navat kali b była mahčymaść, vy b užo nie viarnulisia ŭ Biełaruś?
AR: Ja b adnaznačna viarnułasia ŭ Biełaruś. Ja ž i nie chacieła emihravać, chacieła tolki atrymać adukacyju za miažoj.
Ale moj syn pajšoŭ tut u škołu, i jon adčuvaje siabie tut, jak doma. Ja taksama ŭžo adčuvaju siabie jak doma, bo ŭ mianie niama inšaj opcyi. Žyć uvieś čas z adčuvańniem, što ty ŭ emihracyi — heta vielmi ciažki psichałahičny stan, heta zabiraje šmat enierhii. Ja pryjšła da taho, što dom — jon tam, dzie ty. Kab maje pieražyvańni nie išli na toje, što voś i tut ja pakul nie intehravałasia, i ŭ Biełaruś viarnucca nie mahu. Žyćcio pamiž dvuch śvietaŭ ni da čaho dobraha nie pryvodzić.
Mianie absalutna ŭsio zadavalniała ŭ Biełarusi, aproč palityčnaha režymu. Ja lublu biełarusaŭ, liču, što my — vielmi kreatyŭnyja nacyja. I vielmi adaptyŭnyja praz toje, što Łukašenka viečna źmianiaje praviły hulni. Ja zachaplajusia biełarusami, zachaplajusia biełaruskimi biznesoŭcami, jakija praciahvajuć pracavać u hetych umovach. Vielmi chaciełasia b zachavać heta ŭsio jak nacyjanalny zdabytak, tamu što mienavita rozumy ludziej i źjaŭlajucca našym nacyjanalnym zdabytkam.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ
Kamientary
A samich prykarytnikaŭ pazbavić hramadzianstva i sacyjalnych vypłat. Vid na žycharstva i sudovaja prysuda pa jakoj 75% dachodu budzie zabirać dziaržava. Voś ich spraviadlivy los.
Viasnova: skončylisia hrošy - vyklančyła hrantazarobak u Łatuški.