«Я гатовая стаць міністрам эканомікі Беларусі». Новы твар у Кабінеце Аліса Рыжычэнка — пра карупцыю на карысць Лукашэнак, Зарэцкую і рэформы

Пагутарылі з будучай «міністаркай эканомікі» ў выгнанні пра яе малую радзіму, працу ў нерухомасці, прычыны пераезду ў Аўстрыю, шлюб, які не вытрымаў выпрабаванне эміграцыяй, а таксама бачанне рэформ беларускай эканомікі.

Павялічыць

«Калі памёр бацька, я ўсвядоміла, што сацыяльная падтрымка ў нашай краіне не працуе»

«Наша Ніва»: Пра вас не так шмат інфармацыі ў адкрытых крыніцах — раскажыце крыху пра сябе, ваша жыццё ў Полацку і бацькоў.

Аліса Рыжычэнка: Так, я з Полацка. Мая маці руская: яна нарадзілася ў Германіі, бо мой дзядуля быў ваяром-інтэрнацыяналістам. Але яны хутка пераехалі ў Беларусь, фактычна ўсё жыццё мама пражыла ў Полацку, працавала інжынерам-тэхнолагам, стаўшы ветэранам працы.

Тата мой — беларус, нейкі перыяд працаваў у Наваполацку ў аддзяленні Раснафты, пакуль яно функцыянавала. Ён памёр, калі мне было 14 гадоў. Тады мы з маці сутыкнуліся з цяжкай фінансавай сітуацыяй, і акурат у той момант я ўсвядоміла, што сацыяльная падтрымка ў нашай краіне не працуе. Што кожны сам па сабе. Нам вельмі доўга прыйшлося афармляць фінансавую дапамогу, а потым яе хапала толькі на тое, каб купіць джынсы і сшыткі ў школу.

Мая маці пасля смерці таты апынулася ў вельмі цяжкім псіхалагічным стане і не магла нармальна функцыянаваць нейкі час. З улікам сямейных абставін ужо ў 16 гадоў я працавала, дапамагала знаёмым на рынку, каб зарабіць дадатковую капейку.

Я была вельмі амбіцыйным дзіцём, заўсёды тапіла за справядлівасць, бараніла тых, каго крыўдзілі. Калі скончыла школу, у мяне зусім не было сумневаў, куды ісці вучыцца далей — я выбрала дзяржкіраванне ў мінскім наргасе. Перавялася, праўда, потым на завочнае, бо мне не далі інтэрнат, і паралельна працавала — спачатку ў «Дэльта Банку», потым пайшла ў агенцтва нерухомасці — там вельмі хутка вырасла да кіраўніка аддзела камерцыйнай нерухомасці.

Я вельмі часта мела справу з буйнымі забудоўшчыкамі або з бізнэсам, які арандаваў плошчы ў дзяржавы, а таксама з самімі дзяржаўнымі структурамі, якія перадавалі гэтыя памяшканні і землі ў арэнду.

На свае вочы пабачыла, наколькі неэфектыўна ў нас кіруюць нерухомасцю і дзяржаўнымі актывамі, якія маглі б прыносіць грошы. І калі я ўжо вучылася ў магістратуры, то правяла ўласнае даследаванне рынку камерцыйнай нерухомасці (менавіта па дзяржаўнай уласнасці) і выявіла больш за 30 мільёнаў даляраў штогадовага недаатрыманага прыбытку праз неэфектыўнае кіраванне.

Я прапанавала рэформы падаткаабкладання, рэгулявання рыэлтарскай дзейнасці і сістэмы дзяржаўнага кіравання актывамі з нерухомасці.

«НН»: Гэта каму вы іх прапанавалі?

АР: На абароне дысертацыі прысутнічала чыноўніца з Мінгарвыканкама, і яна вельмі пазітыўна ўспрыняла мае прапановы, падказала, куды далей можна пайсці з імі. Наступным этапам стаў Дзяржаўны камітэт маёмасці, там таксама вельмі пазітыўна ўспрынялі мае ідэі, але сказалі, што яны нічога не вырашаюць і перанакіравалі мяне ў Адміністрацыю прэзідэнта.

А калі я прыйшла ў Адміністрацыю, мне ў кулуарах сказалі, што нікому не патрэбныя мае рэформы, якімі б яны ні былі выдатнымі, бо ў нас працуюць пэўныя схемы, якія дазваляюць набіваць кішэні пэўным людзям. А мае рэформы фактычна разбураць іх.

«Уводзіш аб’ект у эксплуатацыю, а ў дамове дробным шрыфтам пра дадатковыя 50 даляраў з кожнага квадратнага метра на карысць спартовага фонду Дзмітрыя Лукашэнкі»

«НН»: Што вы тады адчулі?

АР: Да гэтага я ўжо мела нямала досведу камунікацыі з людзьмі з буйнога бізнэсу. Гэта былі не толькі забудоўшчыкі, але людзі з рытэйлу, IT-сферы, прамысловасці. Усе яны, як адзін, казалі пра тое, што дзяржава стварае выключна перашкоды для вядзення бізнэсу. І я чула пра шмат якія выпадкі, калі прыходзілі праваахоўныя органы і проста прымушалі плаціць адкаты і гэтак далей.

Але калі я ішла ў Адміністрацыю, ва мне была маленькая надзея, што на прапановы хаця б звернуць увагу. Але гэтага не адбылося, і тады я дакладна зразумела, што дзяржаўнае кіраванне для мяне закрытае, пакуль існуе рэжым Лукашэнкі. Бо які сэнс ісці працаваць у сферу, дзе ты нічога не можаш змяніць? Таму я працягнула працаваць у прыватным бізнэсе да 2018 года, пакуль не з'ехала ў Аўстрыю.

«НН»: Сфера нерухомасці і сёння адчувае сябе ў Беларусі нядрэнна, чаму вы ўсё ж з’ехалі ў Аўстрыю, маючы кіруючую пасаду?

АР: Тут доўгая гісторыя. У нерухомасці я працавала з пэўнымі забудоўшчыкамі, і там увесь час людзі натыкаліся на шантаж з боку дзяржавы (я не магу адкрыта казаць, што гэта за фірмы, бо яны дагэтуль функцыянуюць у Беларусі). Карацей, ты будуеш будынак, а для таго, каб яго ўвесці ў эксплуатацыю, табе трэба заплаціць велізарную колькасць адкатаў. Ці ты вось бярэш зямлю на аўкцыёне, плаціш больш за два мільёны даляраў за кавалак зямлі з умовай, што дзяржава пераселіць прыватны сектар і падвядзе камунікацыі.

Але ўжо на этапе распрацоўкі праекта вам кажуць: «Не, гэта ваш абавязак перасяліць людзей і правесці камунікацыі». А гэта павялічвае кошт праекта на 30-40%. Ці потым ты ўводзіш аб’ект у эксплуатацыю, а табе кажуць: «А падпішыце дамову, вось мы тут памянялі ўмовы». А там дробным шрыфтам пра дадатковыя 50 даляраў з кожнага квадратнага метра прададзенай плошчы на карысць спартовага фонду Дзмітрыя Лукашэнкі. 

Я разумела, як усё працуе, і мне гэта не падабалася. Тым больш я заўсёды хацела атрымаць палітычную адукацыю ва ўніверсітэце за мяжой, таму ў пэўны момант я прыняла рашэнне з'язджаць.

Павялічыць

«НН»: З мужам вы развяліся, бо стасункі не прайшлі выпрабаванне эміграцыяй?

АР: Так, такое часта здараецца ў эміграцыі. Але, напэўна, лепш так, бо мы можам быць адэкватнымі бацькамі для свайго дзіцяці і падтрымліваць нармальную камунікацыю, а не быць у вечнай напрузе, затое ў статусе сям’і.

«За чатыры гады чакання легалізацыі ў Аўстрыі было патрачана ўсё заробленае ў Беларусі»

«НН»: Чым вы цяпер займаецеся і зарабляеце на жыццё?

АР: Па-першае, я яшчэ не скончыла ўніверсітэт, не дапісала дыпломную — вельмі спадзяюся, што ў верасні-кастрычніку даб'ю гэтае пытанне. Я вучуся на працягу ўсяго жыцця, гэта мая галоўная цікаўнасць і нават падсвядома не хачу сканчваць універ, таму што ў мяне ёсць магчымасць наведваць розныя семінары за невялікую суму грошай. Навучанне ў Аўстрыі каштуе амаль столькі ж, колькі ў Беларусі, і за гэтыя грошы ты атрымліваеш проста велізарную колькасць магчымасцяў трапляць да крутых спікераў.

Досыць працяглы час, чатыры гады, я знаходзілася ў чаканні дакументаў і легальнага статусу, таму не магла працаваць. Мой кейс праз мясцовую бюракратыю моцна зацягнуўся. Чатыры гады без дакументаў мы мусілі плаціць за ўсё самі: прыватныя страхоўкі, прыватная школа для сына… За гэты час было патрачана ўсё заробленае ў Беларусі, таму што, натуральна, у Аўстрыю мы ехалі не з пустымі кішэнямі.

Я падпрацоўвала ў кансалтынгу, займалася мастацкімі перакладамі на нямецкую мову. З 2020 года стала валанцёркай «Краіны для жыцця», потым працавала з рознымі незалежнымі медыя за ганарары, рэалізоўвала адукацыйныя, эканамічныя праекты, развівала ўласны YouTube-канал.

У 2021 годзе я проста прыйшла ў Федэральнае ведамства па справах замежнікаў і прытулку з сынам і сказала: «Пакуль вы не разгледзіце мае дакументы, я ад вас не пайду». Сітуацыя была напружаная: грошы сканчваліся, у Беларусь я вярнуцца не магла, бо ўжо здарыўся 2020, я працавала ў фондзе. Толькі пасля майго візіту неяк пайшоў працэс.

Хаця паралельна, канечне, я падключыла ўсіх, каго магчыма: звярталася ў мясцовую прэсу, расказваючы сваю гісторыю, размаўляла з былым канцлерам.

У 2022 годзе мне нарэшце пацвердзілі мой статус, і стала нашмат прасцей, бо Аўстрыя — добры прыклад сацыяльнай дзяржавы. Так, пакуль ты без дакументаў, ты ў падвешаным стане, але з імі ты атрымліваеш грашовую дапамогу, табе аплочваюць страхоўку і дапамагаюць зарыентавацца, у якім кірунку ісці далей, як зарабляць і жыць.

«НН»: Вядома, што вы прасоўваеце ў Аўстрыі пытанні беларускіх палітвязняў і праблем з правамі чалавека, былі апякункай Ірыны Шчаснай. Ці ёсць прыклады, каму атрымалася дапамагчы ў самой Аўстрыі?

АР: У Аўстрыі не такая вялікая колькасць людзей з запытамі на палітычнае ўцякацтва. Але тыя, каму я аказвала падтрымку, вельмі хутка атрымлівалі дакументы — цягам года. Праўда, такія тэрміны сталі магчымыя толькі апошні год, і гэта ў Вене. За межамі сталіцы амаль усе кейсы, на жаль, адмоўныя.

«Мне далі дакумент пра Беларусь, дзе было напісана, што ў нас свабода слова, ёсць апазіцыйныя палітычныя партыі і гэтак далей»

«НН»: З чым гэта звязана?

АР: Складана адказаць. Але калі ў 2021 годзе мяне выклікалі на першае інтэрв'ю, дапытаць асабіста па маім кейсе, мне далі дакумент пра Беларусь, дзе было напісана, што ў нас свабода слова, ёсць апазіцыйныя палітычныя партыі і гэтак далей. Дакумент быў актуалізаваны 7 ліпеня 2020 года, а пасля гэтага адбылося шмат, як усе мы ведаем. І гэта мела шырокі міжнародны рэзананс, але гэтага не ўлічылі. Мне далі тыя 50 паперак з апісаннем сітуацыі ў Беларусі і сказалі — калі з нечым нязгодныя, унясіце праўкі. А я з усім была нязгодная! Я перадрукавала той дакумент наноў фактычна з нуля.

Але пры гэтым літаральна праз паўгода іншаму чалавеку, які падаваўся на палітычнае ўцякацтва, зноў далі неактуальны дакумент па сітуацыі ў Беларусі. Наколькі мне вядома ад прадстаўніцы Народнай амбасады, актуальныя праўкі былі ўнесеныя толькі летась, і тады справы пайшлі лепш, але ўсё яшчэ не ва ўсёй краіне. 

«НН»: Вы кажаце, што вам вельмі падабаецца навука. Навошта вам спатрэбілася ісці ў Аб’яднаны пераходны кабінет?

АР: Я з 2020 года так ці інакш працую з рознымі беларускімі арганізацыямі і ініцыятывамі — ABBA, «Краіна для жыцця», «Дыхай вольна». Вяла і ўласныя праекты па дэзынфармацыі супольна з аўстрыйскім цэнтрам медыякампетэнцыі, выступала як экспертка ў галіне эканомікі на круглых сталах і канферэнцыях. Гэта ўсё заўсёды было на стыку палітыкі, эканомікі, сацыяльнай палітыкі.

А летась я выступіла ў якасці спікера на канферэнцыі «Новая Беларусь», і пасля гэтага да мяне паступіла прапанова з боку Каардынацыйнай рады разглядзець варыянт пасады ў Кабінеце. У мяне ёсць добрыя кантакты як з экспертнай супольнасцю, так і з міжнароднымі партнёрамі, у мяне ёсць досвед вядзення праектаў.

Думаю, мае веды будуць вельмі карыснымі ў Кабінеце. І менавіта з сённяшнімі абавязкамі прадстаўніка па эканоміцы і фінансах, бо шмат хто ўжо пытаў мяне, ці не баюся я, што са мной будзе гэтак жа, як з папярэдніцай Таццянай Зарэцкай, якой трэба было прыдумляць ровар і шукаць грошы на функцыянаванне кабінета. Мае галоўныя абавязкі іншыя — распрацоўка эканамічных рэформ і стратэгіі.

«НН»: Вы ж ідзяце ў Кабінет на заробак?

АР: Так, вядома, заробак будзе, але ён разоў у пяць меншы, чым я магу атрымліваць у прыватным сектары з маімі ведамі, нават у якасці эксперта. Мая матывацыя абсалютна не фінансавая, яна ў тым, каб быць карыснай для беларускага грамадства. Таму што калі ты з дзяцінства сутыкаешся з тым, што ўсё, прабачце мяне, адным месцам робіцца, сацыяльная палітыка працуе толькі на словах, для бізнэсу ствараюцца перашкоды, а не наадварот, хочацца зрабіць нешта, каб гэта аднойчы змянілася. Мне здаецца, мой прыход у Кабінет — абсалютнае лагічнае развіццё таго, што я рабіла на працягу апошніх пяці гадоў.

«Найперш я бачу рэформу дзяржаўнага сектара шляхам прыватызацыі»

«НН»: Якія рэформы найперш неабходныя Беларусі ў эканамічным сектары?

АР: Найперш я бачу рэформу дзяржаўнага сектара шляхам прыватызацыі, але ў тым аб’ёме, каб не нанесці шкоду грамадству. Што я маю на ўвазе? Павінен быць міжнародны аўдыт усіх прадпрыемстваў. На тыя прадпрыемствы, якія могуць функцыянаваць, павінны быць прызначаныя антыкрызісныя менеджары. Тыя ж, якія не могуць працаваць нават з субсідаваннем з бюджэту, мусяць быць альбо зачыненыя, альбо перададзеныя прыватнікам. Вядома, усё з сацыяльнай амартызацыяй — звольненым варта даць магчымасць атрымання новай спецыялізацыі ці перавесці іх на іншае месца працы ў падобным кірунку.

Дырэктыўнае кіраванне са спусканнем адарваных ад рэальнасці паказчыкаў зверху мусіць быць ліквідаванае. Трэба таксама правесці перагляд дзяржаўных выдаткаў і закрыць абсалютна непатрэбныя праграмы: напрыклад, выдаткі з бюджэту на патрыятызм, які палягае на тым, што на дзяцей надзяваюць вайсковую форму.

Натуральна, нам трэба стабілізаваць макраэканамічныя паказнікі, распрацаваць стратэгію бяспекі, якая будзе ўключаць і ўзровень дэфіцыту бюджэту на першы перыяд, і ўзровень дапушчальнай інфляцыі, і ўзровень валютнага курса, які павінен рэгулявацца рынкам. Нацбанк сёння дзейнічае па ўказцы ўрада, і мы нават не ведаем, калі там уключаюць друкарскі станок.

Само сабой, патрэбная лібералізацыя рынку для прыватнага бізнэсу — рэформа падатковай сістэмы, спрашчэнне атрымання ўсіх дазволаў і ліцэнзій, скарачэнне колькасці бессэнсоўных праверак. Патрэбная пазыкавая рэструктурызацыя праз міжнародных партнёраў, Еўрапейскі інвестыцыйны банк, МВФ і гэтак далей. І вядома ж, патрэбная стратэгія энергетычнай бяспекі — зніжэнне залежнасці ад Расіі шляхам падлучэння да еўрапейскай сістэмы электрасетак і газазабеспячэння.

Вядома, пры распрацоўцы такой стратэгіі я буду прыцягваць міжнародных і беларускіх экспертаў, бо адна ўсяму не дам рады.

«НН»: Нехта скажа: у чым сэнс такой працы, калі невядома, калі яно рэалізуецца ў Беларусі, а да таго часу можа вельмі шмат змяніцца.

АР: Я лічу сваім абавязкам рабіць тое, што магу рабіць менавіта тут і цяпер, каб наблізіць хаця б пераходны этап. Тое, што мы працуем з эміграцыі — акурат вельмі важны крок, бо калі мы прыйдзем з пустымі рукамі падчас адкрыцця акна магчымасцяў, то яно закрыецца гэтак жа хутка, як і адчынілася, як толькі людзі зразумеюць, што вось прыйшлі дэмакратычныя сілы, а з імі ў нас адключылі газ і спыніліся прадпрыемствы. Таму нам трэба загадзя мець пагадненне з міжнароднымі партнёрамі, што калі Расія адключыць газ, яны нам дапамогуць на пераходным этапе. Павінны быць дамоўленасці з рознымі краінамі, якія маюць магчымасць дапамагчы нам з пастаўкамі газу ці нафты для перапрацоўкі.

«НН»: Ці можаце вы назваць правільныя эканамічныя дзеянні беларускіх улад за апошні час? Ёсць за што пахваліць?

АР: У апошні час, асабліва пасля перастановак у беларускім урадзе, сапраўды назіраліся пэўныя крокі: гэта і паслабленне рэгулявання цэн, і спробы сканцэнтравацца на пераарыентацыі і дыверсіфікацыі рынкаў. У пэўным сэнсе гэта можна назваць пазітыўнымі крокамі. Але пазітыўнымі ў якой ступені? Яны спрабуюць выправіць тое, што самі нарабілі.

Мы маем справу з наступствамі незаконных дзеянняў Лукашэнкі: рэпрэсій, арганізацыі міграцыйных крызісаў, захопу самалёта. Улады спрабуюць выправіць тую сітуацыю, якую самі ж і стварылі. І дзейнічаюць яны не з матываў паляпшэння жыцця беларусаў, а з мэтай утрымаць уладу і стабілізаваць сістэму.

Больш за тое, гэтыя спробы на старце асуджаныя на няўдачу, бо сутыкаюцца з жорсткай вертыкаллю ўлады. Калі адзін чыноўнік спрабуе аслабіць кантроль над цэнамі, Лукашэнка, пабачыўшы рост інфляцыі, пачынае панікаваць і зноў уводзіць абмежаванні.

Што да дыверсіфікацыі рынкаў — сам напрамак правільны. Залежнасць ад Расіі настолькі глыбокая, што далейшае развіццё без альтэрнатыў практычна немагчымае. Але праблема ў тым, што іншых рынкаў няма. Калі б яны былі, іх бы асвоілі яшчэ да 2020 года. Тыя ж краіны, якія гатовыя супрацоўнічаць з Беларуссю і не баяцца другасных санкцый, у большасці сваёй не маюць сродкаў, каб плаціць за беларускія тавары.

Таму тая «дыверсіфікацыя», на якую цяпер робяць стаўку чыноўнікі і пра якую гавораць апошнія гады, можа прывесці хіба што да росту дэбіторскай запазычанасці на беларускіх прадпрыемствах.

«Даляр у рамках Беларусі павінен быць у раёне чатырох рублёў»

«НН»: Вы збіраецеся заняць досыць адказную пасаду, пры гэтым уважлівыя грамадзяне не раз заўважалі вашы недакладныя выказванні ці прагнозы ў СМІ. Напрыклад, вы казалі, што ў далярах беларусы атрымліваюць практычна ніжэй, чым усе астатнія краіны СНД, хаця насамрэч і Таджыкістан, і Кыргызстан, і шмат хто яшчэ адстаюць ад нас. Ці прагназавалі ў студзені 2025-га даляр па 4 рублі, раілі бегчы ў абменнікі, хаця курс тады знізіўся, і нават сёння даляр каштуе каля трох рублёў. Як можаце гэта пракаментаваць?

АР: Насамрэч, калі пераглядзець мой эфір на «Еўрарадыё», я сказала «амаль ніжэй, чым ва ўсіх». То-бок словы былі вырваныя з кантэксту. (Поўная цытата з эфіру на «Еўрарадыё» гучала наступным чынам: «Пры гэтым у далярах мы атрымліваем практычна ніжэй, чым усе астатнія». — НН).

Што да даляра, тут, вядома, я зусім не адмаўляю, што казала, што ён будзе чатыры рублі. Але да ўлады прыйшоў спадар Трамп, і, я думаю, ён нас усіх здзівіў — як палітыкаў, гэтак і эканамістаў. Якім добрым эканамістам я б ні была, я не магла прадказаць, якую эканамічную палітыку будзе весці спадар Трамп.

Але я і сёння скажу, што даляр у рамках Беларусі павінен быць у раёне чатырох рублёў, таму што ўнутраных перадумоваў, для таго, каб рубель умацоўваўся, няма. У нас велізарны дысбаланс па знешнім гандлі, у нас нарастае прамежкавы імпарт, расце патрэба ў валюце.

І так, я іду займацца эканомікай у любым выпадку. Калі геапалітычны фактар выходзіць на першы план, ад памылак у прагнозах не абаронены ніводны эканаміст і эксперт.

«НН»: Вы згадвалі кейс з Таццянай Зарэцкай, але паралельна ў беларускай палітыцы ёсць кейс са зніклай Анжалікай Мельнікавай, з пагрозамі Паўлу Латушку. Не страшна папаўняць шэрагі тых, каго ў Беларусі ўжо прызналі «тэрарыстамі»?

АР: Казаць нешта кшталту «баяцца ваўкоў — у лес не хадзіць» — гэта дурасць, таму што мы дарослыя людзі, і я сапраўды разумею, што іду працаваць у «тэрарыстычную» арганізацыю, якой Кабінет прызналі на тэрыторыі Беларусі. Але агулам я досыць бяспечна адчуваю сябе ў Аўстрыі. Плюс паводжу сябе вельмі, скажам так, асцярожна, прадпрымаю захады для сваёй асабістай бяспекі, для таго, каб са мной не адбыліся сітуацыі, якія маглі б ствараць рызыку для мяне, маёй рэпутацыі ці для майго дзіцяці.

Страх — здаровае пачуццё, якое бароніць нас. Але так, каб ён спыняў мяне ад мэты прымяняць свой досвед на карысць беларускага грамадства, спыняў жаданне перамен унутры Беларусі — такога няма.

Павялічыць

«Я адчуваю сябе гатовай прыняць гэтую адказнасць — стаць міністрам эканомікі ў Беларусі»

«НН»: У адным з інтэрв’ю вы сказалі, што ў Беларусі не засталося буйных бізнэсаў, якія б сёння не з’яўляліся гаманцамі Лукашэнкі, але пры гэтым на пытанне пра Аляксандра Машэнскага сказалі, што каментаваць нічога не будзеце. Чаму?

АР: На той момант яшчэ не было рашэння Польшчы аб прызнанні яго непажаданай асобай. У мяне няма падставаў не давяраць польскім спецслужбам, але на момант таго інтэрв’ю ў мяне не было нейкай даказанай інфармацыі наконт Машэнскага.

Увесь вялікі бізнэс у Беларусі так ці інакш плаціць адкаты ці хабары, бо так уладкаваная сістэма. Толькі ты дасягаеш абароту ў мільён даляраў, да цябе прыходзяць. Але сістэму гэтую прыдумаў не бізнэс. Таму казаць, што ўвесь бізнэс дрэнны толькі таму, што ён так ці інакш плаціць Лукашэнку, не самы лепшы шлях. Бо калі б не прадпрымальнікі, за кошт чаго б развівалася эканоміка? За кошт дзяржаўных прадпрыемстваў, якія жывуць на субсідыі з дзяржбюджэту?

Але калі казаць пра гаманцы Лукашэнкі, то такога быць не павінна ў дэмакратычнай краіне. Як, напрыклад, з Аляксандрам Шакуціным, які атрымліваў прадпрыемствы за капейкі, здымаў з іх вяршкі, а потым банкруціў, як здарылася з «Амкадорам». Не павінна быць карупцыі, не павінна быць адкатаў, шэрых схем. Павінна быць сумленная канкурэнцыя. Але сёння працуюць такія правілы гульні, і наша мэта — памяняць іх, мы да гэтага і імкнёмся.

«НН»: Ці адчуваеце вы сябе гатовай стаць міністрам эканомікі Беларусі?

АР: Так, я адчуваю сябе гатовай прыняць гэтую адказнасць. Я ўсведамляю, што пасада міністаркі эканомікі — гэта не толькі пра кіраванне ці падрыхтоўку законапраектаў. Гэта штодзённая праца з выклікамі, якая патрабуе стратэгічнага мыслення, разумення глыбокіх унутраных і знешніх працэсаў, умення чуць людзей, весці дыялог з бізнэсам, грамадствам і міжнароднымі партнёрамі.

Я не ідэалізую гэтую працу і не маю ілюзій адносна складанасці задач, якія стаяць перад беларускай эканомікай. Але я гатовая працаваць сумленна — у інтарэсах людзей, дзеля стабільнай і справядлівай будучыні краіны. Мая мэта — зрабіць эканоміку Беларусі празрыстай, устойлівай і скіраванай на дабрабыт грамадзян.

Я ўжо маю досвед працы над эканамічнымі рэформамі, над мадэляваннем сцэнароў пераходу, узаемадзеяння з экспертамі і міжнароднымі арганізацыямі. Але галоўнае — я веру, што Беларусь заслугоўвае сучаснай эканамічнай палітыкі, якая служыць не сістэме, а людзям. І я гатовая быць часткай гэтай змены.

«НН»: Неяк вы сказалі, што ўжо адчуваеце сябе ў Аўстрыі, як у Полацку. Ці значыць гэта, што нават калі б была магчымасць, вы б ужо не вярнуліся ў Беларусь?

АР: Я б адназначна вярнулася ў Беларусь. Я ж і не хацела эміграваць, хацела толькі атрымаць адукацыю за мяжой.

Але мой сын пайшоў тут у школу, і ён адчувае сябе тут, як дома. Я таксама ўжо адчуваю сябе як дома, бо ў мяне няма іншай опцыі. Жыць увесь час з адчуваннем, што ты ў эміграцыі — гэта вельмі цяжкі псіхалагічны стан, гэта забірае шмат энергіі. Я прыйшла да таго, што дом — ён там, дзе ты. Каб мае перажыванні не ішлі на тое, што вось і тут я пакуль не інтэгравалася, і ў Беларусь вярнуцца не магу. Жыццё паміж двух светаў ні да чаго добрага не прыводзіць.

Мяне абсалютна ўсё задавальняла ў Беларусі, апроч палітычнага рэжыму. Я люблю беларусаў, лічу, што мы — вельмі крэатыўныя нацыя. І вельмі адаптыўныя праз тое, што Лукашэнка вечна змяняе правілы гульні. Я захапляюся беларусамі, захапляюся беларускімі бізнэсоўцамі, якія працягваюць працаваць у гэтых умовах. Вельмі хацелася б захаваць гэта ўсё як нацыянальны здабытак, таму што менавіта розумы людзей і з'яўляюцца нашым нацыянальным здабыткам.

• 16
• 3
• 7
• 15
• 2
• 0
• 4
• 1