Śpiecyjalisty Nacyjanalnaha mastackaha muzieja Biełarusi zaviaršyli restaŭracyju abraza, jaki bolš za 60 hadoŭ ličyŭsia abrazom Maci Božaj Kazanskaj XIX stahodździa. Paśla raskryćcia tvora vyjaviłasia, što pad poźnim zapisam chavaŭsia ŭnikalny pomnik biełaruskaha ikanapisu XVII stahodździa — Adzihitryja Mahiloŭskaja. Abraz pachodzić z toj ža davajennaj kalekcyi, što i stračanyja Kryž Jefrasińni Połackaj i abraz Białynickaj Maci Božaj.
Hety abraz pastupiŭ u fondy Mahiloŭskaha abłasnoha krajaznaŭčaha muzieja ŭ 1960 hodzie. Doŭhi čas jon znachodziŭsia ŭ navukova-dapamožnym fondzie i nie ekspanavaŭsia. Z časam stan tvora pahoršyŭsia, i było pryniata rašeńnie adpravić jaho na restaŭracyju ŭ Nacyjanalny mastacki muziej, paviedamlaje telekanał ANT.
«Biezumoŭna, my pryniali hetaje rašeńnie, my ryzyknuli, i ryzyka była apraŭdanaja», — adznačyŭ Jaŭhien Biełavusaŭ, dyrektar Mahiloŭskaha abłasnoha krajaznaŭčaha muzieja imia Je. R. Ramanava.
Adkryćcio pad płastami času
Papiarednija renthienaŭskija daśledavańni pakazali najaŭnaść pad vierchnim płastom bolš rańniaha žyvapisu. U pracesie restaŭracyi ekśpierty źniali poźnija napłastavańni akademičnaha žyvapisu XIX stahodździa, kab adkryć samy kaštoŭny aŭtentyčny słoj — tempierny žyvapis XVII stahodździa z pazałotaj i raźboj. Dziakujučy sučasnym technałohijam śpiecyjalisty zmahli daśledavać usie hetyja słai, kožny ź jakich faktyčna źjaŭlaŭsia asobnym tvoram mastactva svajho času, i viarnuć staražytny abraz faktyčna biez strat.
«Na majo ździŭleńnie, heta byŭ taki padarunak, što surjoznych strat praktyčna nie było. Jany niaznačnyja, drobnyja, u asnoŭnym pa pierymietry. Kali abraz raskryvaŭsia, było bačna, što jaho nieadnarazova začyščali ad paciamniełaha łaku — ślady paciortaści, ale pry hetym praktyčna nie paškodžvali aŭtarski žyvapis», — raspavioŭ mastak-restaŭratar Nacyjanalnaha mastackaha muzieja Biełarusi Siarhiej Šaciła.
Na došcy zachavalisia i ślady bytavańnia abraza, naprykład, abpały ad łampady, jakija restaŭratar śviadoma pakinuŭ.
Tajamnicy advarotnaha boku
Asobnuju ŭvahu daśledčykaŭ pryciahnuŭ advarotny bok abraza. Tam znojdzieny nadpis hrafitam «Barysa-Hlebskaja carkva», što dazvalaje źviazać tvor z adnym z dvuch chramaŭ na Zadubravienskim pasadzie ŭ Mahilovie (u litaratury isnuje niavyrašanaja nieadnaznačnaść, jaki z chramaŭ u hetym miescy Barysahlebski, a jaki Kryžaŭźvižanski. — NN).
Akramia taho, na tylnym baku vyjaŭlena pamietka «VCH №2». Heta abrevijatura aznačaje «Časovaje zachoŭvańnie» (rusk. Vriemiennoje chranienije). Hetaja detal dała padstavu dla novaj navukovaj viersii: vierahodna, tvor pachodzić ź lehiendarnaha davajennaha Mahiloŭskaha muziejnaha zboru.
Mienavita ŭ hetaj kalekcyi, jakaja dahetul nie adšukanaja, zachoŭvalisia takija nacyjanalnyja śviatyni, jak Kryž Jefrasińni Połackaj i aryhinał abraza Białynickaj Maci Božaj.
Histaryčnaja kaštoŭnaść
Śpiecyjalisty adznačajuć vyklučnuju važnaść hetaj znachodki dla biełaruskaj kultury. Pomnikaŭ ikanapisu takoha ŭzroŭniu XVII stahodździa ŭ krainie zachavalisia adzinki. Mastactvaznaŭcy zaŭvažajuć, što najbolš blizkaj pa stylistyčnych rysach da adnoŭlenaj śviatyni źjaŭlajecca znakamitaja Adzihitryja z-pad Słucka, niahledziačy na toje, što słucki abraz starejšy na stahodździe i adnosicca da XVI stahodździa.
«Heta najbolš raspaŭsiudžany ikanahrafičny varyjant abraza Maci Božaj ź Dziciem. Jon raspaŭsiudžany praktyčna na ŭsie našy cudatvornyja abrazy: heta i Barkałabaŭskaja, heta i Tupičeŭskaja, heta i Kucieinskaja Maci Božaja. U nas adzinki tvoraŭ XVI stahodździa, nie kažučy ŭžo pra XV stahodździe, a XVII stahodździe ŭ nas pradstaŭlena dastatkova ścipła. I my rady lubomu tvoru, jaki znoŭ vyjaviŭsia. Heta sapraŭdy adkryćcio abraza», — padkreśliła Alena Karpienka, zahadčyca adździeła staražytnabiełaruskaha mastactva Nacyjanalnaha mastackaha muzieja Biełarusi.
Varta adznačyć, što pa miascovych pablikach i miedyja ŭžo raspaŭsiudziłasia pamyłkovaja infarmacyja pra toje, što pad Adzihitryjaj Mahiloŭskaj XIX stahodździa vyjaŭleny abraz Maci Božaj Kazanskaj XVII stahodździa. Ale abraz ni ŭ viersii XIX stahodździa, ni ŭ viersii XVII stahodździa da jaho nie adnosiŭsia: na abrazach typu Maci Božaj Kazanskaj Dziciatka Chrystos zaŭsiody pakazany pa pojas, u toj čas jak na biełaruskich baročnych abrazach — u poŭny rost.
Viartańnie ŭ ekspazicyju
U chutkim časie adrestaŭravany abraz pakažuć šyrokaj publicy ŭ Minsku. Pierad hetym dla Adzihitryi vyrabiać ramu — zadača niaprostaja, pakolki za stahodździ draŭlanaja asnova defarmavałasia i nabyła śpiecyfičny vyhin, što patrabuje asablivaha padychodu pry afarmleńni.
Paśla vystavy ŭ stalicy ŭnikalny tvor vierniecca ŭ Mahiloŭ, dzie zojmie pačesnaje miesca ŭ ekspazicyi Muzieja etnahrafii. Varta adznačyć, što žychary Mahilova ŭžo mieli mahčymaść ubačyć śviatyniu letaś u čas «Nočy muziejaŭ», adnak ciapier jana paŭstanie pierad hledačami ŭ svaim sapraŭdnym, histaryčnym abliččy.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆU Farnym kaściole ŭ Hrodnie paśla maštabnaj restaŭracyi adkryli adzin z baročnych ałtaroŭ
U staražytnym kaściole ŭ Dziatłavie znoŭ zahučaŭ viekavy arhan
Apublikavanaja kancepcyja adnaŭleńnia młyna i kaplicy ŭ Łošyckim parku
U Śviackim pałacy raskryli halereju partretaŭ rymskich impierataraŭ. Jany byli schavanyja ad vačej bolš za stahodździe
Kamientary