«Раніцай купіў даляры, увечары ўжо не здаць». Ці зменяцца правілы ў абменніках і што банкі робяць з «дрэннай» валютай

Кліенты спрабавалі здаць заначку, а работнікі банкаў знаходзілі на купюрах цвіль пасля захоўвання дома, дзіўныя штампы і пячаткі, прыкметы мыцця — і адмаўляліся прымаць такія банкноты. Ці будуць мяняць правілы і ці можна абскардзіць адмову банка? Onliner.by задаў набалелыя пытанні Асацыяцыі беларускіх банкаў.

Якія правілы дзейнічаюць зараз

З 1 лютага 2024 года запрацавала новая рэдакцыя адзінага пераліку прыкмет плацежнасці валюты. Калі казаць проста, для пашкоджаных купюр ўвялі пэўныя паслабленні. З'явілася магчымасць абмяняць банкноты з невялікімі пашкоджаннямі, якія раней у абменніках маглі не прымаць.

Тады ў Асацыяцыі беларускіх банкаў тлумачылі, чаму наспелі змены: новых банкнот у абароце не планавалася, якасць наяўных пагаршалася, а магчымасці вывезці такія купюры ў замежныя банкі былі абмежаваныя.

У выніку пашкоджаная валюта проста асядала ў беларускіх банках, а ў фізічных асоб была магчымасць вывезці такія банкноты за мяжу, памяняць іх там ці проста патраціць.

Што пайшло не так

Змены ўводзілі, каб з'явілася магчымасць мяняць валюту з мінімальнымі дэфектамі і правілы ў банках былі не такімі жорсткімі. У рэальным жыцці людзі маглі сутыкнуцца з тым, што пры абмене буйной сумы знаходзіліся неплацежныя банкноты: грошы сапраўдныя, але ёсць пашкоджанні, з-за якіх у абарот іх не прымуць.

Раней беларускія банкі вывозілі такія купюры за мяжу, а ў пачатку 2022 года гэтая опцыя стала недаступная.

«Даляры ў краіне старэюць», — пачалі заўважаць чытачы. «Раніцай купіў даляры, увечары ўжо не здаць», — скардзяцца іншыя.

«Рэгулярна сутыкаюся з такім. Адны абменнікі выдаюць даляры, іншыя адмаўляюцца іх прымаць, — напісаў Юры. — Раней такога не было. І ў цэлым ёсць адчуванне, што якасць банкнот стала горшай ад часу і што яны ў нас не абнаўляюцца».

Пры гэтым чытач вылучае і іншую асаблівасць: заўсёды знаходзіцца абменнік, дзе без пытанняў прымуць купюру, якую не хацелі браць у іншым месцы.

Вядома, у гэтага ёсць свая цана: часам трэба абыйсці некалькі абменнікаў, а дзесьці яшчэ і папросяць заплаціць камісію за абмен старой валюты.

З ім згаджаецца яшчэ адзін чытач, Цімафей: правілы ў банках быццам бы аднолькавыя, але часам даводзіцца пабегаць па абменніках.

«Нядаўна трэба было канвертаваць еўра ў даляры. Для гэтага я абраў адзін з банкаў у Магілёве, — апісвае сваю сітуацыю мужчына. — З сумы ў €2800 забракавалі €900 (наміналам €500, €100, €50): маўляў, цвіль і гэтак далей. Вырашыў, што нічога страшнага: перыядычна бываю ў Еўропе, абмяняю іх там. А потым спатрэбіліся яшчэ даляры. Звярнуўся ў іншы банк (яны прымаюць валюту на інкаса), тэрміны не ўзрадавалі: аказваецца, купюры адпраўляюць кудысьці на праверку, чаканне — да шасці месяцаў. Закінуў аб'яву ў тэлеграм — чат — адзін спекулянт прапанаваў 250 рублёў за сотню (абмен валюты паміж фізічнымі асобамі ў Беларусі забаронены)…

Увогуле, вырашыў перахапіць у знаёмага, праўда, у «рублях». Калі прыехаў у банк мяняць іх на даляры, вырашыў паспрабаваць канвертаваць свае еўра. І што вы думаеце? У першым жа месцы з €900 мне абмянялі €600. Затым я паспрабаваў поспех у іншых банках, вынік — з €900 я канвертаваў €700. Прычым па пакінутых €200 у розных аддзяленнях прыкметы, чаму не хочуць прымаць валюту, разыходзіліся…»

Павялічыць

Падобнай гісторыяй падзяліўся Яўген.

«Па працы некалькі разоў сутыкаўся з праблемай прыёму наяўных даляраў. Там сапраўды шмат суб'ектыўнага — часам бывае даволі абсурдна, калі грошы не прымаліся назад гэтым жа банкам, які іх выдаў, а праз дзень прымаліся без праблем у той жа касе».

Пасля размовы з касірамі Яўген зрабіў выснову, што чэк аб аперацыі ў любым выпадку варта захоўваць: нумары купюр, якія прывозяць з раніцы ў касу, ёсць у базе банка, так што ў яго ёсць тэхнічная магчымасць пераканацца, што купюры выдаў менавіта ён. Купюры, якія здалі ў банк на працягу дня, па нумарах ўжо не фіксуюцца.

Ці будуць мяняць правілы?

З гэтым пытаннем мы звярнуліся ў Асацыяцыю беларускіх банкаў. Нагадаем, пагадненне аб выкарыстанні ў працы адзінага пераліку прыкмет плацежнасці банкнот у замежнай валюце заключана паміж банкамі, НКФА і Асацыяцыяй. Таму ў банкаў аднолькавыя падыходы да ацэнкі пашкоджанняў.

— Прадстаўнікі банкаў па ініцыятыве асацыяцыі разглядаюць магчымыя змены ў Адзіны пералік плацежнасці банкнот у замежнай валюце не радзей за два разы на год.

Банкі абмяркоўваюць найбольш частыя пытанні, якія ўзнікаюць пры ўжыванні на практыцы дзеючага пераліку, і выказваюць меркаванне аб неабходнасці ўнясення ў яго змяненняў з улікам патрабаванняў замежных банкаў або банкаў-карэспандэнтаў, з якімі заключаны адпаведныя дагаворы па банкнотным здзелках. 

Як згадвалася вышэй, папярэдні раз пералік мяняўся ў лютым 2024 года. Падобна на тое, што ў самы бліжэйшы час карэкціровак не будзе, абменнікі будуць працаваць па цяперашніх правілах.

— Зараз прынята рашэнне працягнуць выкарыстанне пераліку ў бягучай рэдакцыі, — адзначылі ў асацыяцыі.

А што са скаргамі кліентаў?

У рэдакцыю перыядычна прыходзяць гісторыі чытачоў. Напрыклад, кліентка думала, што купляе ідэальныя даляры, — аказалася, гэта не так. Або банкамат выдае такую валюту, якую потым не так проста здаць у аддзяленні банка.

У Асацыяцыі беларускіх банкаў кажуць, што знаёмыя з выпадкамі, калі кліенты скардзіліся на абменныя аперацыі ў банках.

— Безумоўна, аналіз зваротаў прымаецца пад увагу, калі вырашаецца, ці ўносіць змены ў Адзіны пералік. Любы банк, праводзячы аналіз паступілі зваротаў грамадзян, можа ініцыяваць змяненне адзінага пераліку. Калі ў банку не хочуць прымаць купюры, такую адмову можна абскардзіць.

Павялічыць

— Калі касір адмаўляецца прымаць банкноту і вы лічыце, што гэта неабгрунтавана, вы можаце падаць у банк пісьмовы зварот. Банк абавязкова старанна разглядае ўсе спрэчныя моманты, пры неабходнасці яго работнікі яшчэ раз ацэняць сапраўднасць і плацежнасць вашай банкноты, — кажуць у асацыяцыі.

Адзін банк прадаў валюту, іншы яе не прыняў — як быць?

Адна з пастаянных сітуацый — у некаторых банках прымаюць банкноты з мінімальнымі пашкоджаннямі, а ў іншых адмаўляюць, хоць гэтыя банкі падпісалі адно і тое ж пагадненне.

У Асацыяцыі беларускіх банкаў нагадваюць, што пагадненне распрацавалі і заключылі разам з банкамі яшчэ ў 2023 годзе. Тады дамовіліся аб адзіных стандартах для банкаў, але на практыцы выніковае рашэнне, абменьваць валюту ці не, прымае касір з улікам розных фактараў, і розныя работнікі могуць ацаніць іх па-свойму.

— Адной з мэтаў пераліку была выпрацоўка агульных адзіных стандартаў пры працы банкаў з наяўнай замежнай валютай і наданне ім статусу абавязковага прымянення на практыцы ўсімі банкамі. Аднак, нягледзячы на тое што банкі кіруюцца пагадненнем аб выкарыстанні адзінага пераліку ў працы, можа мець месца суб'ектыўная ацэнка якасці банкнот касавымі работнікамі. На прыняцце работнікам банка рашэнні могуць паўплываць асвятленне ў касе, тэхнічныя сродкі кантролю сапраўднасці, якія выкарыстоўваюцца пры праверцы банкнот на сапраўднасць і плацежнасць, вопыт касіра. Ды і разнастайнасць пашкоджанняў на банкнотах (у тым ліку іх спалучэнне) велізарная, не бывае двух аднолькава пашкоджаных банкнот, — каментуюць у асацыяцыі.

— Ці могуць беларускія банкі абмяняць пашкоджаную замежную купюру праз карэспандэнцкі банк за мяжой?

— У сувязі з уведзенымі абмежаваннямі ў дачыненні да Беларусі сёння ў банкаў няма магчымасці вяртання пашкоджаных, сапсаваных банкнот эмітэнту (гэта значыць суб'екту, які выпусціў гэтую купюру): банкнот еўра — у Еўрапейскі Цэнтрабанк, банкнот даляраў ЗША — у Федэральную рэзервовую сістэму.

Нягледзячы на гэта, банкі пастаянна праводзяць перамовы з банкамі-нерэзідэнтамі, размешчанымі на тэрыторыі дружалюбных замежных дзяржаў, у тым ліку Расіі, і знаходзяць магчымасці абмену (вывазу) пашкоджанай замежнай валюты. Аднак замежныя банкі спаганяюць ўзнагароджанне за абмен пашкоджаных банкнот. Калі купюру ў банку не прынялі, у кліента будзе альтэрнатыва ў выглядзе абмену з камісіяй.

— Цяпер некаторыя банкі прапануюць сваім кліентам здаць пашкоджаную валюту на ўмовах інкаса для наступнага вывазу яе ў замежны банк са спагнаннем узнагароды. Пасля здзяйснення банкнотнай здзелкі банк выплачвае кліенту валюту за мінусам панесеных выдаткаў на вываз банкнот.

У той жа час цяпер з'явілася і альтэрнатыва: асобныя банкі прапануюць сваім кліентам адразу памяняць зношаную і пашкоджаную валюту на аплатныя банкноты гэтага ж віду замежнай валюты са спагнаннем невялікай камісіі.

Пытаемся ў Асацыяцыі беларускіх банкаў: ці параўноўваюцца Беларускія крытэрыі, якую валюту прымаць, а якую не, з практыкай у краінах СНД і ЕЗ? Аказваецца, так, гэтая інфармацыя ўлічваецца.

— Банкі аналізуюць патрабаванні банкаў-карэспандэнтаў, з якімі заключаны дагаворы на правядзенне банкнотных здзелак, магчымасць вывазу пашкоджаных банкнот.

Ці можна самому памяняць пашкоджаную валюту за мяжой?

У тэорыі гэта магчыма, часам такі спосаб раяць і самі работнікі абменнікаў. Пры гэтым варта памятаць, што без дэкларацыі можна вывозіць суму, эквівалентную $10 тыс.

Трэба таксама ўлічваць, што ў некаторых краінах ёсць складанасці з абменам «старых» даляраў, а на пашкоджанні таксама звяртаюць увагу.

«Спрабавалі абмяняць у адным з банкаў Германіі, але сказалі, што грамадзяне Беларусі не могуць абменьваць валюту з-за санкцый (нават калі адкрыты рахунак). Прыйшлося мяняць у сэрвісах тыпу» перавод грошай за мяжу» па не самым лепшым курсе», — распавядала чытачка Кацярына.

У Беларусі ніякіх абмежаванняў па прыёме даляраў старога ўзору няма, але ў Турцыі і ААЭ турысты сутыкаліся з тым, што за абмен «белых» даляраў могуць узяць камісію.

— Як банкі ацэньваюць пашкоджаныя купюры рэдкіх валют, напрыклад, калі прынесці здаваць фунты стэрлінгаў або злотыя?

— Пашкоджанні банкнот у замежнай валюце, у тым ліку рэдкіх валют (злотых, фунтаў стэрлінгаў, юаняў і гэтак далей), ацэньваюцца ў адпаведнасці з Адзіным пералікам, так як ён распрацаваны для працы з банкнотамі ў любой замежнай валюце, за выключэннем расійскіх рублёў.

• 0
• 1
• 0
• 1
• 0
• 0
• 0
• 0