Вызвалены філосаф Уладзімір Мацкевіч: Я пакуль не гатовы расказваць пра тое, што было на мяжы

Беларускі філосаф і метадолаг, стваральнік Агенцтва гуманітарных тэхналогій і Лятучага ўніверсітэта Уладзімір Мацкевіч быў адным з 52 палітвязняў, якіх вызвалілі 11 верасня. У пятніцу ён даў інтэрв’ю журналістцы DW Аляксандры Багуслаўскай і распавёў пра сваё самаадчуванне, пра час у турме і пра тое, чаму ён не лічыць, што цяпер знаходзіцца на волі.

Я не лічу, што апынуўся на волі

Deutsche Welle: Уладзімір, як вы пачуваецеся, як прайшла першая ноч на волі?

Уладзімір Мацкевіч: (доўга смяецца) Я не лічу, што я апынуўся на волі, бо я не мог выбраць месца, куды я выйду з турмы. Мяне сюды прывезлі. Я хацеў бы застацца ў Мінску, але апынуўся тут, і таму я не магу назваць гэта воляй. Ну, ноч я правёў добра, выспаўся.

— Як вы ўвогуле сябе адчуваеце? Як ваша здароўе?

— Ну, думаю, дзякуй Богу, здароўе я не вельмі падарваў — нягледзячы на тое, што быў перыяд, калі мне даводзілася вельмі цяжка. І былі праблемы са здароўем, выкліканыя, адпаведна, гэтымі месцамі знаходжання. Але потым трошкі ачуняў. Увогуле, не скарджуся.

— Вы сказалі, што не хацелі з’язджаць, і ў СМІ была інфармацыя, што вы разам з палітыкам Мікалаем Статкевічам адмаўляліся пакідаць краіну. Можаце расказаць падрабязней, што адбывалася на мяжы?

— Не, пакуль я расказваць не гатовы і не хачу. Я хачу зарыентавацца.

Але гэта была не вельмі дакладная інфармацыя. Так, я хацеў (застацца). Але адначасова з гэтым я не хацеў геройстваваць і рабіць неэфектыўныя крокі. Я разумеў, што не змагу застацца. У мяне не тая сітуацыя, што ў Мікалая Статкевіча. Я цаню яго мужнасць і гераізм і гэтак далей, і падтрымліваю. Але ў мяне крыху іншы тып паводзін і дзеянняў. Я да такіх выхадак не вельмі схільны, таму я ўстрымаўся. Думка такая была, але я ўстрымаўся.

— Пакуль вы былі ў турме, Deutsche Welle шмат пра вас пісала. Нам нават удалося арганізаваць інтэрв’ю, пакуль вы былі ў ізалятары. Тады вашы паплечнікі запусцілі кампанію «Філосаф у турме» і шмат распавядалі пра тое, што вы працягваеце пісаць свае інтэлектуальныя працы, што вы напісалі некалькі кніг. Ці атрымалася вывезці гэтыя матэрыялы з сабой з турмы?

— Ведаеце, вось за ўчорашні дзень (чацвер), калі ўжо стала зразумела, што нас вязуць за мяжу, я перажыў два вельмі непрыемныя моманты. Па-першае, тое, што мяне вывозяць з маёй краіны гвалтоўна. А па-другое — тое, што ў мяне адабралі ўсе мае запісы.

У некаторых сітуацыях, калі мяне пакідалі ў спакоі, мяне наведвала, скажам гучнымі словамі, натхненне. І мне здаецца, некаторыя старонкі, некаторыя сшыткі, якія я напісаў — адны з лепшых з таго, што я нарабіў у філасофіі, у сваіх даследаваннях. І, на жаль, гэта ўсё ў мяне забралі.

І гэта мой самы вялікі боль. Фізічныя непрыемнасці, што суправаджаюць, напэўна, любое зняволенне, я пераносіў спакойна, дзякуючы настрою, духу. Але вось гэта для мяне вельмі балюча.

Турма калечыць усіх

— Вы ў лістах пісалі, што здзіўляліся сабе, наколькі чалавек прывыкае да новых умоў, наколькі вы здолелі там адаптавацца. Як увогуле чалавек сапраўды можа так хутка адаптавацца ў турэмных умовах?

— Я яшчэ напішу пра гэта, таму што тут няма, на мой погляд, нічога дзіўнага. Усё залежыць ад унутранага стрыжня, стану, свядомасці асобы чалавека. Турма калечыць усіх. Гэта жахлівая штука. І я буду, напэўна, пісаць пра гэта, напішу артыкул, і не адзін, пра тое, што ў цывілізаваным грамадстве інстытут турмаў павінен быць скасаваны.

Мы ўжо саспелі, цывілізацыя саспела да скасавання смяротнага пакарання. Я думаю, што сучасная тэхніка дазваляе асуджаным людзям заставацца ў здаровым грамадстве, нягледзячы на асуджэнне. І кантроль штучнага інтэлекту, камеры назірання — так, гэта парушае правы чалавека і асабістую прастору, правы асобы. Але для людзей, асуджаных, ужыванне такіх рэчаў цалкам апраўданае. Ім лепш заставацца ў нармальным, здаровым грамадстве, чым у гэтым хворым грамадстве, якое ствараецца ў ізаляванай турме. І гэта калечыць усіх.

Так, ёсць рэдкія выпадкі, калі людзі захоўваюць сябе, захоўваюць нейкі маральны, асабісты патэнцыял і ў гэтых страшных умовах. Але кідаць усіх у гэтыя ўмовы — гэта бязлітасна. І гэта шкодзіць маральнаму стану ўсяго грамадства. Таму што потым, калі людзі выходзяць, многія з'яўляюцца носьбітамі гэтай прымітыўнай, першабытнай — нават не скажаш «культуры», бо гэта не культура — гэта нейкія ўзоры паводзінаў, што захаваліся ў нас ад дачалавечых продкаў. І ў турме яны квітнеюць.

Я буду прыхільнікам і спадзяюся растлумачыць гэта ў сваіх артыкулах, што інстытут турмы, месцаў зняволення павінен быць трансфармаваны. У цывілізаваных краінах, прынамсі.

— Вы ў турме таксама трымалі галадоўку. Як гэта было, як гэта магчыма перажыць?

— Усё можна перажыць… Усё можна перажыць. Адзін з урокаў, які я вынес з гэтага, — што турма не такая страшная, як падаецца людзям, якія ніколі там не былі. Гэта жахліва, гэта дрэнна, гэта бесчалавечна, гэта нецывілізавана, негуманна і гэтак далей. Але гэта можна пераносіць. І галадоўка — гэта адзін са спосабаў нечага дабівацца.

Але я папярэдзіў бы людзей, якія спантанна спрабуюць гэта рабіць. Галадоўкі трэба арганізоўваць правільна, з улікам усіх абставін і ўмоў, у якіх людзі знаходзяцца. То-бок да гэтага трэба быць гатовым. Гатовы падзяліцца з кімсьці сваім досведам галадовак (смяецца), але тым не менш не рэкамендую нікому рабіць гэта проста з эмацыянальнага парыву.

Зняволеныя ў беларускіх турмах салідарныя з украінцамі

— А скажаце, атрымлівалі вы ўвогуле нейкія навіны пра тое, што адбываецца ў свеце?

— Так, я мог падпісвацца на нейкія газеты, яны прыходзілі нерэгулярна, але тым не менш. Былі цяжкасці з перапіскай, перабоі. Радыё, якое перыядычна гучыць, — цалкам ідэалагічнае. Праўдзівай інфармацыяй, ды нават проста інфармацыяй, яно з намі вельмі бедна дзялілася. Таму галоўныя падзеі, напэўна, даносіліся, але менавіта тыя, пра якія нельга было маўчаць.

— Як вы даведаліся пра пачатак вайны Расіі ва Украіне?

— Гэта было… пра гэта нельга было маўчаць. Да канца я не верыў, што пуцінскі рэжым на гэта пойдзе. Ну а тое, што беларускі рэжым будзе ў фарватары Расіі, у гэтым я не сумняваўся. Але, вядома, калі ўсё ж такі Крэмль, расійскі рэжым пачаў гэтую вайну, я быў у шоку.

Я ў гэтым сэнсе хацеў бы проста схіліць галаву перад гераізмам украінцаў — і простых людзей, і Зяленскага як прэзідэнта ўсёй Украіны. Бо гэта нешта неверагоднае. Увогуле, Слава Украіне!

— Як зняволеныя ўвогуле абмяркоўваюць вайну, што яны пра гэта думаюць?

— У большасці сваёй зняволеныя ў беларускіх турмах салідарныя з украінцамі. Ёсць розныя людзі, тым больш што ў беларускіх турмах сядзяць і расіяне. Некаторыя з іх марылі б запісацца ў добраахвотнікі, у расійскую армію, каб іх вызвалілі з турмы. Але большасць усё ж супраць вайны ўвогуле, і канкрэтна — за Украіну. Нават крымінальнікі, не толькі палітычныя.

— У інтэрв’ю, якое нам удалося зрабіць з вамі з турмы — гэта быў жнівень 2021 года — вы казалі, што «нас адкінулі далёка назад, і цяпер трэба ўсё пачынаць спачатку». Цяпер, у 2025 годзе, нас яшчэ далей адкінулі назад?

— Без каментароў. Я пра гэта яшчэ падумаю. Я толькі другі дзень па-за турмой. Зноў жа, я паўтаруся: я не адчуваю сябе пакуль на волі, хоць і ў вольнай краіне, але і ў вольнай краіне можна быць нявольным — як я цяпер.

Я хачу падзякаваць МЗС Германіі, пасольству Германіі ў Беларусі, якія віншавалі мяне ў турме, віншавалі маю сястру — маю адзіную родную, што засталася ў Беларусі. І так памяталі пра мяне і клапаціліся. І ўвогуле яны, напэўна, былі аднымі з тых, хто паспрыяў таму, што мяне ўсё ж такі за тры месяцы да тэрміну вызвалілі. Акрамя прэзідэнта ЗША, акрамя нашых праваабаронцаў і акрамя гераізму ўкраінскага народа — Германія таксама паспрыяла гэтаму.

Асобна мне хацелася б выказаць падзяку Сіноду лютэранскай царквы Паўночнай Германіі, якія пастаянна памяталі пра мяне. Я ведаю, што яны маліліся пра мяне і за мяне. І калі гэта магчыма, (перадайце) усялякую маю падзяку і ўдзячнасць. На жаль, паколькі ў мяне забралі паперы, я не памятаю імя пастаркі. Яна адна з апошніх, хто перадаў мне ліст. Памятаю, што другая частка яе прозвішча — Акерман. Прашу прабачэння, што не запомніў імя. Я думаў, што я запісаў, і яно ў мяне застанецца, але, на жаль, ніводнай паперкі не здолеў захаваць.

Таму вось толькі дзеля таго, каб выказаць гэтыя словы падзякі, я і пагадзіўся на гэта інтэрв’ю. А ўсё астатняе я яшчэ буду абдумваць — і фармуляваць свае ўяўленні і думкі.

• 28
• 0
• 1
• 1
• 0
• 5
• 1
• 7