«За ноч мы страцілі ўсё». Трагедыя знішчыла 17 гадоў працы фермераў — згарэлі каровы з цялятамі
На пад'ездзе да ўчастка сям'і Сянько адкрываецца пастаральная карціна: яшчэ зялёнае вераснёўскае поле, на якім ціха пасуцца некалькі зусім маладзенькіх кароў. Але варта наблізіцца да дома, пах гару практычна збівае з ног, хутка праймаючы вопратку. Пажар, які ўспыхнуў на ферме ў ноч з 21 на 22 верасня, стаў для сям'і сапраўднай трагедыяй. Дым не развеяўся нават праз чацвёра сутак, а разбіраць завалы гаспадарам дазволілі толькі цяпер, піша «Анлайнер».
На шчасце, людзі не пацярпелі: Таццяна, яе мама, муж Фёдар і трое дзяцей засталіся цэлыя. Але ў полымі загінулі 28 кароў і цялят — не толькі адзіная крыніца даходу, але і ўлюбёнцы сям'і. Гаспадары перакананыя: прычынай іх бяды стаў падпал.
«У жывёлах была мая душа»
На пад'ездзе да дома журналістаў сустракае Таццяна. За апошні тыдзень дадому да фермераў пастаянна прыязджаюць усё новыя людзі — у асноўным каб прапанаваць дапамогу. Тэлефон жанчыны таксама не змаўкае: пра бяду, якая прыйшла ў сям'ю Сянько, ужо ведаюць па ўсім раёне.
«Уяўляеце, адна жанчына прыйшла да нас пад дажджом праз поле і прынесла ежу: вялікую каструлю грэчкі з курыцай. Сказала, што разумее: нам цяпер не да гатавання», — выціраючы слёзы, кажа гаспадыня фермы.
Таццяна расказвае, што яна адзінае дзіця ў сям'і, жыла з бацькамі ў Мінску, але шмат часу праводзіла ў вёсцы ў бабулі з дзядулем. Яны жылі тут, у Лашанах, на гэтым самым участку.
«У мяне вышэйшая педагагічная адукацыя, да гэтага скончыла каледж мастацтваў — па адукацыі я музыка, — расказвае гераіня, праводзячы гасцей па полі. — Нягледзячы на вучобу ў горадзе, вырасла я тут. У нас заўсёды былі каровы, я так усё гэта любіла! Душа мая была ў жывёлах. Потым я выйшла замуж, мой муж — вайсковец. А праз дзевяць месяцаў памёр тата, і мы пераехалі сюды: трэба было дапамагаць маме і бабулі з гаспадаркай. Вырашылі, што працягнем справу бацькоў, але ўжо ў большых маштабах».
Так і пачалося фермерскае жыццё сям'і. Каровы, авечкі, куры — усім займаліся толькі Таццяна і Фёдар. Калі ў сям'і з'явіліся дзеці, спраўляцца стала крыху лягчэй: Віталік з Эвелінай з дзяцінства дапамагалі маме і тату.
«Спачатку кароў у нас было тры. Самай старой — Зойцы — гэтай зімой павінна было споўніцца 15 гадоў. Яна мне нават двойню прыводзіла, пасля родаў я заўсёды яе выходжвала… Цялушак мы ніколі не рэзалі, не прадавалі, яны ўсё заставаліся ў нас. З нашымі каровамі я магла і кавы папіць, і па тэлефоне пагаварыць. Яны ў нас усе добрыя, — сумна ўсміхаецца Таццяна. —
Разумееце, справа нават не ў грашах. Усё гэта трэба любіць. Бывала, што пасля цяжкага дня ледзь даходзіш да ложка, але ты шчаслівы. Жывёлы ж нашмат лепшыя за некаторых людзей. Яны разумеюць больш і ніколі цябе не пакрыўдзяць».
«У тую ноч у хляве былі 29 кароў і цялят»
Пры мінанні двара на прыезджых тут жа бурна рэагуюць некалькі вартавых сабак. Гаспадыня расказвае, што толькі сёння сабакі пачалі падаваць голас — усе дні пасля таго, што здарылася, яны маўчалі.
«Ляжалі скруціўшыся», — ціха кажа Таццяна.
Трагедыя, якая назаўжды змяніла жыццё сям'і, здарылася ў ноч з 21 на 22 верасня, з мінулай нядзелі на панядзелак. Пажар ахапіў хлеў, дзе былі жывёлы, і стагі сена, якія стаялі побач.
«Я прыехаў а гадзіне ночы, дапазна займаўся машынай, — распавядае Фёдар. — Па дарозе відаць наша гаспадарка — калі еду, заўсёды гляджу. Але была цішыня. Як ні круці, я б адчуў пах ці пачуў крык. І ўсё, пайшоў спаць… А потым, прыкладна ў 03:20, нам у акно пастукалі супрацоўнікі МНС і пасвяцілі ліхтарыкам.
Калі выбеглі, першае, пра што падумалі: каровы… Убачыў зарыва, дах сенавала гарыць, але хлеў яшчэ стаяў. Пабег усярэдзіну, пачаў крычаць, што трэба выводзіць кароў. За мной прыбег пажарнік, схапіў і сказаў, што тут нікога няма. Я спытаў: як не, выгналі ці што? Там жа жывыя каровы! Мяне выштурхнулі і сказалі, што нікога няма».
— Не баяліся заходзіць у хлеў?
— Не! Калі б каровы былі жывыя, я б выводзіла іх нават з палаючага! — тут жа эмацыйна гаворыць жанчына.
У хляве, з горыччу расказваюць гаспадары, у тую ноч былі 29 жывёл: 16 кароў і цяляты. Па словах Таццяны, каровы выламалі брамку, але выйсці на двор чамусьці не змаглі.
«Хлеў не быў зачынены: з-за цёплых начэй там было душна. І на ўсялякі пажарны мы адчынялі дзверы: раптам нешта здарыцца? Ды і выганяць кароў так было лягчэй, яны ж у нас нават без прывязі стаялі. А вось зімой так, у нас усё шчыльна зачынена: холадна ж, мароз».
Па словах Таццяны, пажарнікі прыехалі каля 02:40 — усяго на месцы было восем машын, яшчэ дзве карэты хуткай. Выклікалі дапамогу з «Лініі Сталіна»: гісторыка-культурны комплекс знаходзіцца зусім побач, нават чутны гук імправізаваных стрэлаў.
«Нават супрацоўнікі МНС, якія прапрацавалі 26 гадоў, казалі, што такое бачаць упершыню. З суседзяў ніхто не падыходзіў: можа, усе спалі…».
Тушылі пажар аж да вечара аўторка, а каб хапіла вады, прыйшлося нават выкарыстоўваць вадаём з садовага таварыства непадалёк. Вада дагэтуль засталася ў некаторых месцах на ўчастку.
«Глядзіце, вось карова, якая выходзіла… — паказвае Таццяна на абгарэлае цела жывёліны, якое ляжыць проста каля ўваходу. — На гэта нельга глядзець без слёз! Мы нікога не куплялі… Усіх гадавалі самі, яны тут нарадзіліся і тут жа памерлі…».
«Мы ўпэўненыя: гэта быў падпал»
За некалькі гадзін да прыезду журналістаў на месцы працавалі следчыя: па факце здарэння, кажуць фермеры, распачалі крымінальную справу.
«Згарэла практычна ўся гаспадарка: каровы, цяляты, 250 рулонаў сена, якое летам мы нарыхтоўвалі разам з сынам, зерне».
Таццяна расказвае, што толькі на чацвёртыя суткі ім дазволілі вывезці парэшткі загінулых жывёл і разбіраць тое, што засталося ад некалі вялікай гаспадаркі. Цяпер вакол рэшткі тлеючага даху і сена. Але самае страшнае — унутры хлява: паўсюль ляжаць абгарэлыя целы жывёл.
«Проста ходзіш і глядзіш… Гэта пачуццё не апісаць словамі, быццам нешта цалкам вырвана з грудзей. Першыя суткі я знаходзілася ў шоку, на другія пачала паволі ўсведамляць, а ўчора да мяне цалкам дайшло: няма каго даіць, карміць, заводзіць. Кладзешся, заплюшчваеш вочы, і ўсё, што бачыш, — гэта каровы. Я выплакала столькі, што ў мяне ўжо проста не засталося слёз».
Па вялікай тэрыторыі ездзіць трактар, але разбіраць завалы даводзіцца і рукамі. На месцы працуюць людзі: гаспадар фермы з сынам і яшчэ некалькі чалавек, якія падахвоціліся дапамагчы сям'і. Сваімі рукамі Фёдар разбірае тое, што калісьці сам будаваў.
«Толькі пачалі разбіраць. Рухаем трактарам: дах ад хлява ўпаў на сена, метал не дае яму дагарэць. Мы стаміліся дыхаць гэтым дымам, у ім увесь дом», — тлумачыць Таццяна.
На пару хвілін да мамы падыходзіць 14‑гадовы сын. Рукі Віталіка пакрытыя сажай. Хлапчук сціпла кажа, што фізічна працаваць яму не цяжка.
Прыкладна з 6‑8 гадоў хлопчык актыўна дапамагае бацькам на ферме. Сярод кароў, кажа ён, нават былі ўлюбёнкі: Папялушка, Зойка… Пры згадванні імёнаў жывёл у падлетка рэзка абрываецца голас.
«Памятаю, як мама прыбегла ў тую ноч і сказала бабулі, што ў нас больш нічога няма. Мы з сястрой рэзка ўсталі, прыбеглі ў хлеў… Бачылі, што ўсё тушаць. Яны [каровы] ляжаць … і больш ніколі не ўстануць.
Усё згарэла, уся праца».
«Калі я прыйшла, вокнаў у хляве ўжо не было. Мы падышлі паглядзець: усе ўжо ляжалі. Мы проста хадзілі вакол і галасілі. За што? Я не разумею, чаму ўсё так», — эмацыйна кажа 15‑гадовая Эвеліна.
Што ж магло здарыцца? Асноўная версія, якую разглядае сям'я, — гэта падпал. Пытанне, хто і навошта мог бы гэта зрабіць, застаецца адкрытым. Магчыма, адказ на яго дасць следства.
«Інфармацыя пра падпал узялася праз тое, што былі знойдзеныя сляды чагосьці хімічнага. Па-другое, каровы згарэлі дашчэнту — адны косткі! Пры гэтым драўляная падлога засталася цэлай. Даілі кароў мы толькі ўручную, хлеў абясточаны. Праводкі яшчэ не было, для гэтага патрэбныя тэхумовы. Мы абмералі зямлю 28 мая і чакалі дакументы…».
— Калі нам было трэба, размотвалі, уключалі, працавалі і выключалі падаўжальнік. Тут, дзе сена, наогул нічога не было, — паказвае рукой Фёдар. — Усё металічнае і вялікі навес у 24 метры.
— Магчыма, нехта курыў побач?
— У гадзіну-дзве ночы і ў трох пунктах? Калі мы прыбеглі, у двух баках ужо ўсё выгарэла дашчэнту. Упэўнены, гэта падпал. Мне казалі, што сена можа запальвацца ўнутры само па сабе з-за нейкага хімічнага працэсу. Але я ў гэта не паверу, таму што асабіста яго нарыхтоўваў. Калісьці было такое, што я неяк крыху яго не дасушыў і скруціў. Выйшаў і раніцой адчуў пах прэлага сена. Засунуў руку, а яно гарачае — раскочвалі і зноўку ўсё перасушвалі.
Калі інфармацыя пра падпал пацвердзіцца, то галоўнае, чаго хоча Таццяна, — гэта паглядзець у вочы таму, хто гэта зрабіў. І задаць адзінае пытанне: за што?
«А калі нават не знойдуць, то веру: яму вернецца і будзе ў 10 разоў складаней, чым было маім каровам», — холадна кажа гаспадыня.
«Мы засталіся без працы»
Усёй вялікай гаспадаркай Таццяна і Фёдар займаліся ўдваіх: кармілі, лячылі, асемянялі кароў. Гаспадары расказваюць, што ў іх куплялі малако, сена, збожжа і нават гной. Ферма — адзіная крыніца даходу шматдзетнай сям'і.
— На гэты момант мы засталіся без працы. Вось стаіць прычэп з гноем, які я павінен быў адвезці. Але з гэтым горам нікуды не вязецца, — суха кажа мужчына. — Мы зараблялі кожны дзень — ад 20 рублёў. Па малако да нас прыязджалі нават з Мінска! Цяпер жа нічога няма…
— Неяк ацэньвалі страты?
— Мы вядзем улік, бо ўсё проста: прадалі — значыць, зарабілі. Вось тут у мяне ляжала 250 рулонаў сена. Адзін прадаю за 150 рублёў. Вось і атрымліваецца, што толькі за сена каля 37,5 тысяч. сярод маіх кліентаў нават «Белдзяржцырк», учора павінны былі прыехаць і забраць. Аказалася, яны нават не ведалі, — расказвае Фёдар.
Каровы, заўважаныя на ўездзе, таксама належаць сям'і. Гэта шэсць маладых цялушак, якія жылі ў асобным памяшканні і таму не пацярпелі пры пажары. Дзякуючы дзеянням МНС другі хлеў застаўся цэлы. А яшчэ трохі, і агонь мог бы перакінуцца на дом, дзе жыве сям'я: нават наўскідку адлегласць зусім невялікая.
Пайшлі ў хлеў, дзе цяпер пасяліўся Нікіфар — адзіны з 29 жывёлін, хто змог выратавацца з палаючага памяшкання. Тое, што ён жывы і застаўся зусім цэлы, Фёдар і Таццяна называюць цудам.
«Самае дзіўнае, што ён стаяў з мамкай у сярэдзіне хлява. Як ён выбег? — паціскае плячыма Фёдар. — На ім няма нічога: ні агарынкі, ні драпінкі. Мамка згарэла, а ён выжыў!»
«Адзіны сведка, які нічога не можа расказаць. Вырашылі, што ён будзе нашым талісманам. Яшчэ дваіх цялят мы не знайшлі — спадзяемся, што яны могуць быць дзе-небудзь у кустах. А раптам яны ацалелі? Хай нават яны паўабгарэлыя і пакалечаныя, але абы жывыя — я іх вылечу».
Выратаванаму бычку ўсяго два месяцы, ён усё яшчэ «малочны». Улічваючы, што не засталося ніводнай жывой каровы, цяпер цяля даводзіцца карміць уручную. Для гэтага кожны дзень жыхарка суседняй вёскі прывозіць Таццяне па 15 літраў каровінага малака — інакш пакуль ніяк.
Гараваць, расказваюць фермеры, асабліва і няма калі. Улічваючы, што засталіся некалькі кароў, набліжаюцца халады і трэба дзесьці захоўваць сена і салому, трэба як мага хутчэй пачынаць будоўлю.
«На злосць усім ворагам мы будзем будаваць нанова. Здавацца мы не збіраемся», — упэўнена кажа Фёдар.
Колькі канкрэтна грошай трэба, пакуль уявіць складана. Фёдар тлумачыць, што хоча рабіць усё сам: ён будаўнік па адукацыі, так што навыкі дазваляюць. Іншае пытанне — будматэрыялы, на закупку якіх прыйдзецца патраціцца. Улічваючы, што цяпер даходу ў сям'і не засталося, гэтае пытанне — самае важнае.
«Мы адкрылі дабрачынны рахунак, але нават не глядзелі, ці папаўняюць яго, — расказвае Таццяна. — Вядома, будаваць на гэтым месцы не будзем: асацыяцыя дрэнная. Нават мая бабуля казала, што на пажарышчы будавацца нельга. Калі яно ўжо раз згарэла, то ўсё.
Людзі — і знаёмыя, і не — без канца тэлефануюць і прыязджаюць. Адгукнуліся і арганізацыі. Вунь ляжыць салома — яе прывезлі ад агракамбіната, «Мінскрайцепласетка» дала тэхніку, асабіста прыехаў і прапанаваў дапамогу намеснік старшыні райвыканкама. Колькі людзей нас падтрымліваюць! Мы вельмі ўдзячныя за дапамогу.
Так што будзем будаваць, будзем жыць».
«Гектар прыносіць каля $20 000». Буяковы фермер расказаў, як можна зарабіць на ягадах у Беларусі
У гаспадарцы пад Гроднам шосты год вырошчваюць ягады годжы. У нашым клімаце гэта няпроста
Беларускі школьны настаўнік расказаў, колькі зарабляе на ферме ў Нідэрландах
Французскія чыноўнікі патрабавалі ўсыпіць дзіка, які жыве на ферме. За яго заступіліся тысячы чалавек, у тым ліку Брыжыт Бардо
У Камянецкім раёне стварылі ферму з гадаванцамі, мяса якіх спажываюць у дарагіх рэстаранах
Каментары
вопрос в том, будет ли желание у доблестных всё это поднимать.