«Хачу ўбачыць маму жывой». Экс-палітвязні, якіх дэпартавалі з Беларусі ўсяго за паўгода да вызвалення, расказалі пра свае пачуцці
Мікалай і Іван (імёны змененыя) былі сярод 123 палітвязняў, якіх 13 снежня вызвалілі і вывезлі з Беларусі. Абодвум заставалася правесці ў калоніі крыху больш за паўгода. Цяпер яны ў Польшчы і праходзяць працэдуру легалізацыі, але кажуць, што ім было б лягчэй даседзець тэрмін і застацца з сем'ямі ў Беларусі. Most запісаў іх гісторыі.
«Супрацоўнікі намякалі, маўляў, вас хутка адпусцяць»
Пра тое, што частку «палітычных» могуць хутка вызваліць, Мікалай чуў яшчэ летам. Інфармацыя перадавалася і сярод зняволеных, і сярод супрацоўнікаў калоніі.
«Часам здавалася, што ў калоніі нават пачалася нейкая адліга: «жоўтабірачнікам» дазвалялі раз на тыдзень тэлефанаваць дадому, стала менш прэсінгу, а супрацоўнікі часам намякалі, маўляў, можа, вас хутка адпусцяць. Але да канца лета гэтыя размовы паступова сышлі на нішто», — успамінае Мікалай.
Яго затрымалі летам мінулага года за каментары на «экстрэмісцкіх» рэсурсах. У пачатку гэтага года яму далі два гады пазбаўлення волі. З улікам знаходжання ў СІЗА заставалася сядзець крыху больш за шэсць месяцаў.
«Раніцай [13 снежня] мяне разбудзіў наглядчык. Сказаў збіраць рэчы і ісці за ім. Мяне прывялі ў пакой, дзе ўжо сядзелі іншыя жоўтабірачныя. Я адразу зразумеў: нас будуць вызваляць».
«Стала ясна, што нас не на расстрэл вязуць»
На выхадзе з калоніі на ўсіх надзелі кайданкі — тады Мікалай зразумеў, што, хутчэй за ўсё, вызваленне будзе суправаджацца дэпартацыяй.
Ужо ў аўтобусе палітвязняў прымусілі нацягнуць на вочы чорныя шапкі і забаранілі размаўляць.
«Чатыры гадзіны мы ехалі ў цішыні і амаль поўнай цемры. Я не ведаў, хто побач і куды нас вязуць. Ужо бліжэй да мяжы нас перадалі СБУ. Украінцы знялі шапкі і сказалі: «Не бойцеся, вы ў свабоднай краіне». Тады стала ясна, што нас не на расстрэл вязуць», — успамінае Мікалай.
Калі знялі шапку, ён убачыў у аўтобусе Марыю Калеснікаву, Аляксандра Фядуту і іншых палітвязняў.
«Мы спыніліся і выйшлі з аўтобуса, чакалі, пакуль пад'едзе аўтобус з іншымі вызваленымі… Людзі абдымаліся, былі шчаслівыя… Для мяне было вялікай нечаканасцю ўбачыць Машу, Фядуту… У звычайным жыцці, думаю, такое наўрад ці адбылося б», — усміхаецца Мікалай.
Ва Украіне не дазвалялі адпраўляць паведамленні і выходзіць за межы санаторыя
Ва Украіне беларусаў сустрэлі добра, кажа Мікалай. Абследавалі, выдалі тэлефоны і гуманітарную дапамогу — рэчы першай неабходнасці. І адразу папярэдзілі: у краіне вайна, таму трэба быць вельмі асцярожнымі.
«Нам сказалі, што нельга адпраўляць паведамленні родным — можна толькі тэлефанаваць, забаронена фатаграфаваць аб'екты, знаёміцца і мець зносіны з незнаёмымі людзьмі, выходзіць за межы санаторыя. Патлумачылі гэта тым, што можа быць правакацыя з боку Беларусі ці Расіі, і лепш не свяціць сваё месцазнаходжанне».
Праз тры дні Мікалай разам з іншымі дэпартаванымі прыехаў у Польшчу і застаўся ў гэтай краіне. Будучыню ён бачыць размыта.
«Пакуль яшчэ незразумела, што рабіць. Планую аформіць дакументы, адаптавацца, знайсці жыллё, потым па магчымасці працу. Да заканчэння майго тэрміну ў Беларусь вяртацца нельга (Мікалаю не выдалі даведку аб вызваленні, ён не ведае, ці памілаваны ён. — Заўв. Most). А далей — паглядзім па сітуацыі».
«Выбару нам не далі»
У Беларусі ў Мікалая засталася сям'я: жонка, дзеці і пажылая мама. Пагутарыць з ёй пакуль не атрымалася: жанчына жыве ў вёсцы і карыстаецца кнопкавым тэлефонам без інтэрнэту.
«Я быў у яе асноўным памочнікам. Калі мяне пасадзілі, лічы, забралі ў яе адзінага чалавека, хто мог дапамагчы. Усё, чаго я зараз хачу, — паспець убачыць маму жывой».
Мікалай прызнаецца: калі б быў выбар, ён бы адседзеў рэшту тэрміну і вярнуўся дадому да сям'і.
«Але такога выбару нам не далі».
Фатаграфіі родных і абразкі забраць не дазволілі
У такой жа сітуацыі апынуўся і Іван. За каментары ў сацыяльных сетках ён прабыў у зняволенні больш за год. Да вызвалення заставалася паўгода. Мужчына ехаў у тым жа самым аўтобусе, што і Мікалай.
«З турмы трапіў на вайну, а з вайны — у эміграцыю», — кажа Іван.
І хоць рэальных баявых дзеянняў беларус не бачыў, ён чуў, як ляцяць дроны і выбухаюць ракеты.
«Часам даводзілася спускацца ў бамбасховішча, калі гучала сірэна».
У Польшчу Іван прыехаў з невялікай торбай — у ёй рэчы, якія ўдалося прывезці з калоніі. Іх няшмат: сродкі гігіены, сёе-тое з адзення і цукеркі. Фатаграфіі родных і невялікія абразкі забраць не дазволілі.
У Беларусі мужчына жыў у сваім вясковым доме — туды і збіраўся вярнуцца пасля вызвалення.
«Усё жыццё яго будаваў і ўпарадкоўваў для сям'і. А калі вярнуся туды — незразумела».
«Людзям патрэбна цяпло». Як варшаўскі шэлтар прымае беларускіх экс-палітвязняў
Былога работніка «Гродна Азоту» збівалі ў калоніі за храпенне. КДБ пры затрыманні спрабаваў яго вербаваць
Бяляцкі: Большасць людзей не падтрымлівае Лукашэнку, гэта я скажу адназначна
Ад заўтра экс-палітзняволеныя змогуць падаваць дакументы на міжнародную абарону ў Польшчы
Стала вядома, як быў арганізаваны прыём вызваленых палітвязняў адразу ў трох краінах
«Ім складана прымаць дапамогу». Дзе будуць жыць палітвязні па прыездзе ў Еўрасаюз? Распыталі валанцёраў
Цяпер чытаюць
Яраслаў Раманчук дае прагноз, калі скончыцца вайна. І расказвае, чым цяпер займаецца і як яго шакавалі заявы Бабарыкі5
Каментары