Mova naša. Dla kaho ŭzornaja, a dla kaho «kałchoznaja»

Ci Vam zdarałasia kali čuć, jak z havorki čałavieka vyryvajecca sioj-toj sakaŭny biełaruski vyraz? Inšy raz vynyrvajuć cełyja skazy čyściutkaje biełaruščyny, jakaja niespadzieŭki abudžajecca, kab nieŭzabavie iznoŭ patanuć u płyni «haradskoje movy». Kali i nazaŭsiody.

Z nazirańnia ŭ haradskoj balnicy… Čaściej za ŭsio sanitarki i siostry pierachodziać na biełaruskuju movu, havoračy sa starymi.

Sanitarka: Tak… Dzied! Lažča i lažecia, bo zara ruki pryviažam da kojki. U nas niepasłuchmianych naviazvajuć!

I zusim nie važna, adkul pachodzić pacyjent. Dziadok, da jakoha kazała sanitarka, pachodziŭ z Rasii i pa-biełarusku nie havaryŭ zusim. Ciotačcy, vidać, spracavała pamiać ab biełaruskamoŭnych baćkach i dziadach.

Naciahniecie škarpetkí, bo vam mulać budzie…

Inšaja ciotačka, apratvajučy pałatu: Prymiecie nohi, chłopcy, ja tut zara padbiarusia trochi ŭ vas.

Sanitarka była novieńkaja. Joj było niajomka rabić svaimi anučami nievyhodu pacyjentam. Tamu žyviejšaju, bolš piaščotnaju havorkaju, jana, vidać, chacieła nievyhodu tuju napravić.

Kali-nikali možna było čuć, jak zusim maładyja siostry ŭ niečakanych situacyjach saskokvali na biełaruskuju movu

Aj! Kroŭ lacić!

Čaho ž vy hedak stohniecie? Chiba vam tak mocna balić?

Navat u zusim ruskamoŭnych ludziej kali-nikali sustrakajucca biełaruskija źjavy i kanstrukcyi:

Pojechał v zarabotki (biełaruski sintaksis); Ja užie popojezdił za svoju žizń (biełaruskaja marfałahičnaja źjava); Diedu, davajtie ja vam pomohu (kličny skłon).

Siam-tam čuvać, jak pamiž saboju hamoniać siostry i sanitarki:

Mała što nohu staŭkła, a jašče…

Treba na špakloŭku: u mianie doma na špakloŭcy ŭsie rašotki siadziać…

Pačakaj-anno. Zara ja tut zrablu tabie chorašo…

Siostry, sanitarki, pacyjenty, lekary-načalniki, naviedvalniki… Biełaruskaja mova ŭ ich žyvaja, lohkaja, niazmušanaja. I nikomu jana nie čužaja. Kruhom biełaruskaja mova. Cud boski!

Naviedvalnica da paranienaha chłopca: A majo ž ty dziciatko… A hedakija ž byli dobryja chłopčyki. Baba ž vas hadavała, škarpetački vam cyravała, štaniki myła. I ŭ kaho ž vy takija pajšli? Musi ŭ dzieda Juzika. Toj heto ž byŭ hedaki ladaki. Papalažyš tut ciapier. A taja — mo jak prościš, ta jaje nie pasadziać?

Padumałasia, što takoje raptoŭnaje ažyvańnie movy heta jak abudžeńnie čałavieka z komy. Voś jon zavarušyŭsia, a ź im uzvarušyłasia nadzieja, što moža akryjaje jašče…

Tolki ž voś jość va ŭsioj hetaj dobraj źjavie łyžka dziohciu. I łyžka davoli abjomistaja. Reč u tym, što usiaje hetaje moŭnaje stychii nichto nie zaŭvažaje. Abo, inšym słovam, nie zaŭvažajuć jaje biełaruskaści:

— A ty počiemu po-biełaruski hovoriš?
— A chiba adzin ja? Vunieka ž ciotačka na čyściutkaj biełaruskaj movie ŭžo paŭhadziny hamonić pa telefonie.
(Ździŭleńnie)
— Ona? Eto nie po-biełaruski. Eto po-kołchoznomu. A ty hovoriš po-biełoruski.
— Dyk takija ž sama słovy…
— Niet. U tiebia akcient sovsiem druhoj.

Ščyra kažučy, apošniaje śćvierdžańnie mianie vielmi ździviła i dvojčy zasmuciła. Toje, što ja nazyvaju ŭzoram biełaruskaje movy — zusim nie suadnosiać ź biełaruskaju movaju. A maju havorku, na dadatak, nie suadnosiać z maim uzoram žyvoje, narmalnaje havorki. Škada, što jakraz uzornaha maŭleńnia, havorki žyvych ludziej, u nas nie zaŭvažajuć i nie šanujuć. Abzyvajuć «kałchoznaju». A jak ža tady havaryć? Ad kaho vučycca, kali nie ad žyvych ludziej? Vychodzić na toje, što tolki tady možna ličyć svaju hutarku žyvoju i zdarovaju, kali jaje nazavuć «kałchoznaju». Što ž, treba davodzić svaju havorku da «kałchoznaha» ideału…

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0