Historyja44

#Respublika100: vychodzić ekranizacyja «archivaŭ biełaruskaj niezaležnaści»

Piša Anton Lavicki.

Dva važkija tamy «Archivaŭ BNR» Siarhiej Šupa vydaŭ u 1998-m. Heta byŭ vynik šaścihadovaj pracy ŭ vilenskim archivie, jaki pačaŭsia cikavaściu da tajamničaha listavańnia Łastoŭskaha z Łuckievičam.

Listavańnie akazałasia pamyłkaj u apisańni archiŭnaj spravy. Ale ŭ vyniku źjavilisia «dva z pałovaj kiłahramy biełaruskaj historyi». Jany spakvala stali lehiendarnymi; praź ich Šupa trapiŭ «u histaryčnuju encykłapiedyju, u biblijahrafičnyja śpisy studentaŭ-historykaŭ».

Ab hetym biełaruski žurnalist i pierakładčyk raskazvaje ŭ pieršym vypusku svajho videacykłu «Padarožža ŭ BNR». Zusim nievialikija roliki, zasnavanyja na dakumientach z «Archivaŭ», jon robić razam z režysiorkaj Alenaj Radkievič.

Zdajecca, užo niama vialikaj niastačy ŭ dakumientalnych filmach pra biełaruskuju minuŭščynu. Voś i na ANT adnosna niadaŭna pačaŭsia jašče adzin sieryjał. Bahata parabiŭ na Biełsacie Aleś Kraŭcevič, i ci mała chto dzie čaho zdymaŭ? Składzienyja navat śpisy dla pačatkoŭcaŭ, čarnavy prajekt jakoj-kolečy «Belarusian History for Dummies».

Ale cykł Šupy i Radkievič admietny ad taho, što źjaŭlałasia raniej. Admietny maštabam, dramaturhijaj i strymanaściu. Heta karparacyjny hust «Našaje Nivy» z taje časiny, kali vilenskaja hazieta drukavała pierakłady z Borchiesa i hutarki ź Lonikam Tarasevičam. Navat palityčnyja spasyłki Šupa robić ź nienazolnym spakojem.

Mienavita adsutnaść palityčnaha nadryvu, tradycyjnaha biełaruskaha pafasu ŭražvaje najbolš. Jahonuju funkcyju «Padarožža ŭ BNR» jak by pieranosić na sistemny dośvied archiŭnaj raboty. Šupa znajecca na materyjale, i cikava pazirać, jak sam materyjał, u jakim jość unutranaje adzinstva, dužeje i pačynaje kiravać daśledčykam.

«Archivy BNR» «možna čytać prosta jak vialiki postmaderniscki raman», zaŭvažaje viadoŭca. I stolki ŭ hetaj nibyta zbytkoŭnaj charaktarystycy sučasnaj humanitarnaj navuki, jejnaha kłopatu i techniki, kolki chiba nikoli nie było ŭ «Historyi pad znakam «Pahoni» ci navat u «Albarutenii».

Jasnaja reč, nie vypadaje čakać ad Šupy i ad dakumientalnaha videacykłu mietadyčnaj paśladoŭnaści ci sistematyčnaha padychodu. Ale navat redkija ŭkazańni, spantannyja supadzieńni z dyskurs-analizam ci «čytańniem zblizu» zachaplajuć.

Naprykład, u druhoj sieryi Šupa čytaje lutaŭskuju Ustaŭnuju hramatu. Jon spyniajecca na pryncypie suvierenitetu, jaki jana abviaščaje: ułada ŭ Biełarusi pieradajecca «tym narodam, jakija na joj žyvuć». «Nie narodu», — asobna padkreślivaje viadoŭca.

Paśla hetaj zaŭvahi Šupa raskazvaje, što Smolič (Šupa ahavorvajecca i nazyvaje jaho «narodnym kamisaram aśviety») začytvaŭ hramatu na pasiadžeńni mienskaje dumy, u jakuju Smolič uvachodziŭ (byŭ vybrany ŭ lipieni 1917 hoda). Heta, moža, jašče nie «poŭny Fuko», ale kirunak niemahčyma nie paznać.

Tut z asablivaj vyraznaściu vidno, što dramatyčnaj muzykaj, śpiecefiektami i astatnim mantažom niemahčyma zamianić zvyčku da raboty z tekstami i praktyčny dośvied takoj raboty.

Moža, apošniaje. U «Padarožžach» amal niama videa. Heta mocna adroźnivaje spadčynu BNR ad ukrainskaha pieršaŭzoru. Sieryjał Šupy i Radkievič uvieś — pra čytańnie ŭhołas: ustaŭnyja hramaty, pratakoły pasiadžeńniaŭ. U vypusku «Zvarotnaha adliku», pryśviečanym biełaruskim padziejam Kastryčnickaj revalucyi, — toje samaje, z dadańniem akciorskaj rekanstrukcyi.

Usiebiełaruski źjezd, padzieł Mienska pamiž biełaruskim pałkom i palakami 18 lutaha 1918 hoda, čytańnie hramaty ŭ mienskaj dumie, — tryvožnyja i dramatyčnyja padziei.

Jany dajšli da nas vyklučna ŭ vyhladzie tekstaŭ. U lepšym, niačastym vypadku — fotazdymki; pieravažnaja ž bolšaść materyjału — heta pratakoły pasiadžeńniaŭ, słužbovaje listavańnie, dziońniki.

A voś u filmie «100 hadoŭ ukrainskaj revalucyi: jak pačynała Centralnaja rada» (sieryjał «Mašyna času») — rehularnaja videachronika, u tym liku z Hrušeŭskim i Piatluram. Heta pakazvaje, što BNR i UNR možna paraŭnać nie tolki praz mabilizacyju prychilnikaŭ. Heta była taksama mabilizacyja resursaŭ, jakaja zaležała ŭ niemałoj stupieni ad załučanaści krainy ŭ madernaść. Što kazać, kali «Biełaruśfilm» zajmieŭ svaju stałuju placoŭku ŭ Leninhradzie ŭ 1928-m — a kinastudyja ŭ Adesie pracavała z 1900-ch hadoŭ.

* * *

Vobraz «Archivaŭ BNR» jak ramana intryhuje. Daśledčaja intuicyja robić uvieś videacykł niedaremnym zadoŭha da finału. Nabližeńnie «biełaruskaje palityčnaje farmientacyi» apisvaje štodzionnaść, praktyki, tavaryskija i kankurentnyja dačynieńni.

Sam Šupa raskazvaje pra svajo ździŭleńnie jašče ŭ 1990-ch: BNR akazałasia zusim nie takoj, jakoj jana paŭstavała z savieckaj histaryjahrafii — i «nie zusim takoj», jak u tradycyi dyjaspary.

Heta samaje kaštoŭnaje, što moža paviedamić historyja. «The past is a foreign country»; inačaj kažučy, minuŭščyna zaŭsiody — padarožža.

Videacykł budzie vychodzić štotydzień, u prahramie «Zona svabody», ažno da taho samaha sakavika.

Kamientary4

Ciapier čytajuć

Što moža čakać tych, kaho buduć sudzić pa spravie «Biełaruskaha Hajuna»?

Što moža čakać tych, kaho buduć sudzić pa spravie «Biełaruskaha Hajuna»?

Usie naviny →
Usie naviny

Za miesiac popyt na lalek Łabubu vyras na «Kufry» ŭ 6,5 raza7

Pad Saladaram adzin rasijski samalot źbiŭ inšy?4

Izrailskaja rakieta ŭdaryła pa rezidencyi Viarchoŭnaha lidara Irana Ali Siejeda Chamieniei3

Padčas izrailskaj ataki na Iran zabili kamandzira śpiecpadraździaleńnia «Kuds»1

Nietańjachu ŭvioŭ Iran u zman z dapamohaj viasiella, a Tramp — svaimi zajavami8

Izrail pačaŭ novuju chvalu ŭdaraŭ pa Iranie12

Tramp: Niezrazumieła, ci zastałasia ŭ Irana jadziernaja prahrama3

«Raniej byŭ smačniejšy». U tyktoku abmierkavali minułaje i sučasnaść kvasu z žoŭtaj bočki6

U Minsku źjavilisia «čystamaty». Što heta takoje i jak jany pracujuć?10

bolš čytanych navin
bolš łajkanych navin

Što moža čakać tych, kaho buduć sudzić pa spravie «Biełaruskaha Hajuna»?

Što moža čakać tych, kaho buduć sudzić pa spravie «Biełaruskaha Hajuna»?

Hałoŭnaje
Usie naviny →

Zaŭvaha:

 

 

 

 

Zakryć Paviedamić