Čufa: hety ziemlany arech vydatna raście ŭ biełaruskich umovach. Pasadzicie, i vam spadabajecca
Hetaja raślina niezasłužana zabytaja. Pra jaje niama navat asobnaha artykuła ŭ biełaruskamoŭnaj «Vikipiedyi». Miž tym hetaja raślina dobra raście na lubych hlebach i nie patrabuje asablivaha dahladu. Pry hetym čufa maje vysokija pažyŭnyja ŭłaścivaści i pryjemny smak, jaki nahadvaje mindal i kiedravy arech.

Čufa sałodkaja i vielmi kałaryjnaja. Kłubni ŭžyvajuć u ježu jak syrymi, tak i padsmažanymi. Ich vykarystoŭvajuć u jakaści zamieny kavy. Zdrobnienymi dadajuć u kandytarskija vyraby.
Z čufy robiać alej, jaki nahadvaje aliŭkavy i ličycca alejem vysokaj jakaści. A ŭ Ispanii — śpiecyjalny napoj (aršad), jaki źjaŭlajecca krynicaj białku. Letam jaho padajuć achałodžanym jak naturalny aśviažajučy napoj. Napoj — dobraja zamiena małaka dla ludziej ź nieparanosnaściu łaktozy.
Raślina taksama vykarystoŭvajecca ŭ łandšaftnym dyzajnie i ŭ vytvorčaści vysokajakasnaha myła.
Jak vyraścić čufu
Čufu možna vyroščvać jak rasadaj, tak i niepasredna pasadkaj na miesca.
Vysadžvajuć mindalny arech z krasavika pa maj na hłybiniu kala 8 sm radkami na adlehłaści pamiž raślinami 15-20 sm i pamiž radkami — 60 sm. Raślina pry spryjalnych umovach moža vyraści da 90 sm u vyšyniu. Z adnoha kłubnia vyrastaje kupinka ź vialikaj kolkaściu raślin.
Kłubni raźvivajucca prykładna praz 6-8 tydniaŭ paśla zjaŭleńnia ŭschodaŭ i chutka rastuć na praciahu lipienia i žniŭnia. Termin vyśpiavańnia składaje ad 90 da 110 dzion.

Asablivaści ahratechniki čufy
Čufa raście na lubych hlebach. Ale najlepšy ŭradžaj daje na lohkich i pładarodnych. Lubić soniečnyja miescy i ŭmieranyja palivy. Pasadki čufy sadziejničajuć palapšeńniu hleby, uzbahačajučy jaje azotam.
Pad adnoj raślinaj vyrastaje niekalki sotniaŭ maleńkich kłubniaŭ daŭžynioj da 3 sm i šyrynioj da 1 sm.
Raślinu vielmi ciažka całkam vydalić paśla taho, jak jana rasła na aharodzie. Heta źviazana z tym, što ŭ jaje razhalinavanaja karniavaja sistema, u jakoj kłubni i karani pieraplecienyja pamiž saboj. Tamu pry vykopvańni častka kareńnia i kłubniaŭ moža zastacca ŭ ziamli i praraści na nastupny hod.
Z-za taho, što kłubni čufy raźmiaščajucca na hłybini da 30 sm, jany mohuć pieranosić marazy, a vysušanyja zachoŭvajuć zdolnaść da prarastańnia na praciahu mnohich hadoŭ.
Cikava, što ŭ niekatorych krainach (Hiermanija, Šviejcaryja, Niderłandy) čufa ličycca invazijnaj raślinaj, jakaja pahražaje bijaraznastajnaści, bo vyciaśniaje miascovyja vidy.
Zbor uradžaju i zachoŭvańnie
Zbor mindalnaha arecha adbyvajecca ŭ kancy ŭsich sielskahaspadarčych rabot (kaniec kastryčnika). Kožnuju raślinu vykopvajuć, abtrasajuć i abryvajuć maleńkija kłubni. Paśla hetaha ich pramyvajuć vadoj, kab vydalić piasok i drobnyja kamieńčyki. Zatym arechi možna ŭžyvać u ježu.
Ź ciaham času jany vysychajuć i stanoviacca vielmi ćviordymi. Ale pry hetym u ich uzrastaje kolkaść cukru. Dla taho, kab možna było ŭžyvać, suchi arech zamočvajuć na noč. Suchija arechi možna zmałoć.
Arechi zachoŭvajuć jak u padvale, tak i ŭ pakajovych umovach. Ich treba baranić ad hryzunoŭ i pramoha soniečnaha śviatła.
Karysnyja ŭłaścivaści čufy
Kłubni nie ŭtrymlivajuć hlutenu, tamu čufa karysnaja dla tych, chto nie pieranosić hety raślinny białok.
Čufa palapšaje stravavańnie, aktyvizuje pracu hałaŭnoha mozhu i pavyšaje pracazdolnaść. Jana pašyraje sasudy i papiaredžvaje stvareńnie trombaŭ, pavyšaje imunitet, źnižaje niervovaje napružańnie i sadziejničaje emacyjnaj ustojlivaści.
Syryja kłubni ačyščajuć arhanizm ad šłakaŭ i taksinaŭ, a ŭ jakaści kampanienta napojaŭ — źnižajuć uzrovień chalesterynu.
Paduški z vysušanym liściem čufy dapamahajuć pieramahčy depresiju i biassońnicu.
Čufa supraćpakazanaja pry zachvorvańniach piečani. Ad jaje ŭžyvańnia lepš admovica pry lišniaj vazie i schilnaści da paŭnaty.
Recept aršada
Śviežyja kłubni čufy prapuścić praź miasarubku i zalić ciopłaj kipiačonaj vadoj u suadnosinach 1:4 (1 častka kłubniaŭ i 4 častki vady). Kali kłubni suchija — papiarednie zamačyć u ciopłaj kipiačonaj vadzie.
Dać adstajacca sutki. Zatym pracadzić, adnačasova pracirajučy, praz drobnaje sita.
Dadać pa huście cukar.
Pierad užyvańniem aršad astudzić u chaładzilniku.
Čytajcie jašče:
Lubim, lubiec, lubka. Lubista ŭ kuchni i aptečcy
Hetaja raślina nie tolki ŭpryhožyć vielikodny stoł, ale i ŭzbahacić ježu vitaminami
Ciapier čytajuć
Jak razhuł pryrody viarnuŭ cieły Barbary Radzivił i vialikaha kniazia Alaksandra i čamu tajamnicu źniknieńnia ichnich rehalij zmahli raskryć tolki ciapier

Jak razhuł pryrody viarnuŭ cieły Barbary Radzivił i vialikaha kniazia Alaksandra i čamu tajamnicu źniknieńnia ichnich rehalij zmahli raskryć tolki ciapier
«Kali ciapier chierova, značyć, heta jašče nie kaniec». Pahutaryli z epatažnym «śviatarom XXI stahodździa», pra jakoha nie było čuvać piać hadoŭ paśla aryštu

Kamientary
vy ździekujeciesia? ja siońnia žub apošni złamała ab arech
ni bačyć, ni čuć pra ich nie mahu