Navukoŭcy zdoleli pračytać rukapis, jaki zhareŭ amal 2000 hadoŭ tamu

PHerc. 172, adzin z troch hierkułanskich skrutkaŭ, što zachoŭvajucca ŭ Badlijanskaj biblijatecy pry Oksfardskim univiersitecie. Fota: Vesuvius Challenge Science

Pra heta piša brytanskaje vydańnie The Guardian.

Abvuhleny rukapis byŭ siarod socień skrutkaŭ, znojdzienych u Hierkułanumie na tak zvanaj Vile papirusaŭ — raskošnaj rymskaj vile, jakaja, jak ličycca, naležała cieściu Julija Cezara. Viła była pachavanaja pad popiełam i piemzaj, kali Hierkułanum razam z Pampiejami nakryŭ pirakłastyčny patok u čas vyviaržeńnia Viezuvija ŭ 79 hodzie našaj ery.

Ruiny viły raskapali jašče ŭ XVIII stahodździ i znajšli staražytnuju biblijateku, jakaja źmiaščała prynamsi 1800 skrutkaŭ. Bolšaść ź ich ciapier zachoŭvajucca ŭ Nacyjanalnaj biblijatecy Nieapala. Ale dakumienty byli nastolki mocna abvuhlenyja, što rassypalisia pry sprobach ich razharnuć, a čarniła časta było niemahčyma razabrać. Udałosia pračytać tolki nievialikuju častku tekstaŭ.

Novy etap u sprobach čytańnia hierkułanskich skrutkaŭ pačaŭsia zusim niadaŭna: navukoŭcy stvaryli ich virtualnyja kopii pry dapamozie kampjutarnaj tamahrafii, a dla analizu tekstaŭ prymianili niejrasietki.

U 2023 hodzie za prahres u pračytańni 3D-kopij skrutkaŭ byŭ abvieščany mižnarodny konkurs Vesuvius Challenge sa ščodrym pryzavym fondam. Hałoŭny pryz — 700 tysiač dalaraŭ ZŠA — atrymała kamanda studentaŭ, jakaja zmahła rasšyfravać 2000 znakaŭ adnaho z tekstaŭ. Vyjaviłasia, što rukapis tyčyŭsia historyi Akademii Płatona.

Ciapier daśledčyki ŭzialisia za skrutak PHerc. 172, adzin z troch, što zachoŭvajucca ŭ Badlijanskaj biblijatecy ŭ Oksfardzie — ich padaryŭ biblijatecy ŭ XIX stahodździ karol Nieapala i Sicylii Fierdynand IV. Abvuhleny śvitak adskanavali ŭ lipieni minułaha hoda ŭ nacyjanalnym sinchratronnym centry Diamond u Oksfardšyry. Na zdymkach nadzvyčaj vyrazna bačnyja ślady čarniła. Heta vialikaja ŭdača, bo zvyčajna čarniła praktyčna niemahčyma ŭbačyć na renthienaŭskaj tamahrafii. Mahčyma, u hetym vypadku vykarystoŭvali asabliva ščylnaje čarniła.

Pavialičyć

«Heta pieršy skrutak, dzie čarniła było prosta bačnaje na skanie», — kaža Majkł Mak-Oskier, papirołah z Univiersiteckaha kaledža Łondana. — «Nichto nie viedaŭ, pra što hety papirus. My navat nie viedali, ci jość na im naohuł tekst».

Niekalki miesiacaŭ tamu navukoŭcy zdoleli pračytać słova «ahida», jakoje sustrakałasia ŭ tekście jak minimum dvojčy. Pastupova atrymałasia razabrać nazvu i aŭtara tekstu — u samaj centralnaj častcy śvitka.

Vyjaviłasia, što papirus — frahmient šmattomnaj pracy «Pra zahany», napisanaj epikurejcam Fiłademam u I stahodździ da našaj ery. Ličycca, što biblijateka Viły papirusaŭ była sabranaja albo paśladoŭnikami Fiładema, albo samim fiłosafam.

Pavialičyć

Navukoŭcy navat vyznačyli numar toma — vierahodna, heta alfa, to-bok pieršaja častka jaho pracy. Cykł «Pra zahany i dabradziejnaści» ŭklučaje nie mienš za 10 knih, pryśviečanych takim temam, jak pycha, skvapnaść, liślivaść i navat kiravańniu chatniaj haspadarkaj.

Dahetul byli viadomyja tolki try častki hetaj pracy — knihi 7, 9 i 10. Darečy, jak i inšyja traktaty Fiładema, jany viadomyja dziakujučy tym niešmatlikim skrutkam z Hierkułanuma, jakija atrymałasia pračytać jašče ŭ XIX stahodździ. Ciapier jość šaniec pračytać pieršuju knihu, praz amal 2000 hadoŭ paśla jaje napisańnia. 

Pavialičyć

Daśledčyki ŭskładajuć vialikija nadziei na PHerc. 172 — miarkujecca, što jon źmiaščaje bolš tekstu, jaki možna adnavić, čym luby inšy adskanavany hierkułanski papirus.

I heta tolki pačatak. U sakaviku ŭ centry Diamond byli adskanavanyja jašče 18 skrutkaŭ, a jašče 20 daśledujuć užo na hetym tydni ŭ Jeŭrapiejskim sinchratronnym centry ŭ francuzskim Hrenobli.

«Praca idzie vielmi chutka…», — kaža Mak-Oskier. — «Uvieś hety technałahičny prahres adbyŭsia litaralna za apošnija try-piać hadoŭ — i pa mierkach kłasičnaj fiłałohii heta niejmavierna. Usio, što my atrymlivajem ź biblijateki Hierkułanuma, dla nas novaje».

• 31
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0