«Čarnahoryja nikomu nie choča davać prytułku». Biełaruska raskazała pra pieravahi i składanaści žyćcia ŭ hetaj krainie

Heta intervju zapisvałasia dvojčy — u 2022 hodzie i praz try hady. Publikacyja była adkładzienaja, tamu što dvoje dziaciej Natalli i jaje muž zastavalisia ŭ Biełarusi. Ciapier ža, kali ŭsie čaćviora dziaciej z mamaj u Čarnahoryi, a muž pracuje ŭ Jeŭrasajuzie, Natalla pahadziłasia pahavaryć, nie chavajučy svaje imia i proźvišča.

Paśla vybaraŭ u žniŭni 2020-ha žycharka Słucka Natalla Masiuk brała ŭdzieł u akcyjach suprać hvałtu, viała pieramovy ź miascovaj «viertykallu». Jak i mnohija aktyvisty, jana prajšła praz dopyty ŭ KDB i SK, pieratrusy, kanfiskacyju techniki.

«Ja ŭdzielničała ŭ płatformie «Schod», u žniŭni 2021-ha pačalisia abłavy na ŭdzielnikaŭ, mianie heta taksama kranuła. U śniežni taho ž hoda «Schod» pryznali «ekstremisckim farmavańniem».

Natalla nie źbirałasia vyjazdžać ź Biełarusi, niahledziačy na cisk.

«Paŭtarała: čamu ja pavinna vyjazdžać, chaj vyjazdžajuć tyja, kamu ja nie padabajusia. Ja chaču, kab maja kraina kvitnieła, a kali my ŭsie pajedziem, jak jana budzie kvitnieć? My pavinny tut być, zmahacca i rabić usio, što ŭ našych siłach.

Z mužam havaryli pra budučyniu dziaciej — im chutka ŭ pieršy kłas. Ja nie chacieła, kab maje dzieci chadzili pa struncy «Śmirna», a pry ŭvachodzie ŭ škołu ich sustrakaŭ himn. Vajskova-patryjatyčnaje vychavańnie, baciuški ŭ navučalnych ustanovach… Mianie heta absalutna nie zadavalniaje.

Kali našu arhanizacyju pryznali «ekstremisckaj», muž pierakanaŭ mianie: treba vyjazdžać, kali nie chočaš trapić pad kryminalnuju spravu. Jon skazaŭ: ty razumieješ, što ciabie aryštujuć, ty nie budzieš na videa «kajacca», budzieš siadzieć, a dziaciej u nas adbiaruć. Lepš jedź. Tak za adnu noč vyrašyŭsia naš dalejšy los. Ja vyjechała, kab dziaciej źbierahčy».

Niezadoŭha da adjezdu Natallu zvolnili z pracy ź mižnarodnaj kampanii.

«Dyrektar skazaŭ: «Mnie tvaje vykruntasy nadakučyli. Ja chaču dom svoj dabudavać, chaču žyć u hetaj krainie, i kab mianie z pracy nie zvolnili».

Ja napisała list zasnavalnikam kampanii ŭ Jeŭrasajuzie. Jany hety list pierasłali dyrektaru. Na mianie sfabrykavali niekalki dakładnych pra nibyta nievykanańnie słužbovych abaviazkaŭ. Ja asprečvała zvalnieńnie ŭ sudzie, ale sud pieršaj i druhoj instancyi stali na bok najmalnika. Niekatoryja maje kalehi padpisali hetyja sfabrykavanyja dakumienty i vystupili na sudzie suprać mianie».

Ni ŭ Natalli, ni ŭ dziaciej nie było šenhienskaj vizy, tamu vyrašyli lacieć u Stambuł, a adtul — u Padhorycu. Pierad adjezdam Natalla napisała ŭ narodnuju ambasadu Čarnahoryi z prośbaj sustreć jaje ź dziećmi i advieźci ŭ hatel.

«Ludzi adhuknulisia. Mianie sustrakali biełarusy z dyjaspary. Kali my pryjechali ŭ Bar, ja zrazumieła, što zastaniemsia tut. Jon mnie moj rodny horad nahadaŭ».

Pa słovach Natalli, dzieci chutka adaptavalisia da žyćcia ŭ novaj krainie.

«Małodšyja chadzili ŭ sadok tut, movu padvučyli. U škole ŭ ich niama moŭnych prablem. Starejšym było składaniej našmat».

U syna Natalli Lubamira byli ciažkaści z adaptacyjaj da vučoby — u dziciaci jość simptomy SDVH. U dapamohu dziciaci škoła dała indyvidualnaha asistenta, pryčym dla hetaha nie spatrebiłasia zaklučeńnie lekara abo psichołaha. Piedahahičnaja kamisija abhruntavała heta tym, što dziciaci składana dajecca vyvučeńnie čarnahorskaj movy.

«Z tjutaram dzicia stała lepš raźvivacca, jamu lahčej dajecca školnaja prahrama. Kali asistent spatrebicca ŭ budučyni, nam treba ŭziać zaklučeńnie ŭ psichołaha z rekamiendacyjaj dać supravadžeńnie na ŭrokach».

«Čarnahoryja — jak adkryty partał, tut vykonvajucca žadańni. Ad vas patrabujecca nie siadzieć na miescy»

U Biełarusi Natalla pracavała pa svajoj druhoj adukacyi jurysta. U Čarnahoryi jana adkryła tancavalnuju studyju — spatrebiłasia pieršaja adukacyja chareohrafa.

«Ja ŭžo hadoŭ z 10 nie pracavała ŭ chareahrafii, i ŭ mianie było šmat strachaŭ i kompleksaŭ. Usio vyrašyŭ vypadak. Ja paviała syna da zubnoha doktara, jana pytajecca, čym budziecie tut zajmacca. Kažu, nie viedaju, moža, chareahrafijaj. Budu šukać zału ŭ kahości dla arendy. Jana paraiła: adkryjcie svaju zału, kab ni ad kaho nie zaležać. Chaj jana budzie maleńkaja, ale vaša.

Jana mianie natchniła, skazaŭšy, što Čarnahoryja — jak adkryty partał, tut vykonvajucca žadańni. Ad vas patrabujecca nie siadzieć na miescy. Zakidvajcie žadańni ŭ suśviet i dziejničajcie, idzicie ŭ kirunku svajho žadańnia. Jano sto adsotkaŭ zbudziecca. Bolš ja hetuju žančynu nie sustrakała. Vyjšaŭšy z kabinieta stamatołaha, ja pajšła šukać sabie zału».

Natalla nabrała pieršych vučniaŭ-dziaciej.

«Ja ŭsio ŭspaminała ź imi: heta jak na rovary jechać, ničoha nie zabyvajecca. Potym pačała nabor na bodzi-balet — i heta atrymałasia. Žančyny ŭdziačnyja za toje, što zaniatki dapamahli viarnuć upeŭnienaść u sabie, a kahości i na nohi pastavili.

Adnojčy ja padumała: tut šmat rasijan, šmat ukraincaŭ, a nas, biełarusaŭ, nie vidać i nie čuvać. Treba ludziam pakazać nas i čarnahorcaŭ z nami paznajomić. A što ja mahu? Tancavać! Tak źjaviłasia ideja arhanizavać ansambl biełaruskaha tanca.

Mahčyma, vam padasca heta vielmi samanadziejnym, ale ja źbiraju ansambl biełaruskaha tanca, jaki budzie pakazvać našu kulturu — napisała ja ŭ pieršaj abjavie.

Adnoj ź pieršych pryjšła ŭ kalektyŭ Natalla — nastaŭnica biełaruskaj movy. Jana razmaŭlaje tolki pa-biełarusku. I ŭsie dziaŭčaty ŭ našym kalektyvie vydatna jaje razumiejuć, choć nie ŭsie jany biełaruski.

Natalli składana dajucca tancy, ale jana ŭsio adno nastrojenaja iści napierad. Jana takaja maleńkaja, dalikatnaja, ale ŭ joj stolki ŭpartaści, što mnie navat časam stanovicca soramna časam za toje, što ŭ mianie ruki apuskajucca, kali niešta nie atrymlivajecca.

Ciažka išoŭ nabor u ansambl, ale ŭ mianie źjaviłasia ideja-fiks. Kali my zaraz maleńkim składam padrychtujem prahramu na 3-4 numary i prymiem udzieł u adnym sa šmatlikich falkłornych fiestyvalaŭ u Čarnahoryi, to, mahčyma, my zacikavim ludziej, pakažam, što da nas možna prychodzić, i zajavim pra siabie».

Užo praź niekalki miesiacaŭ ansambl biełaruskaha tanca «Vałoški» ŭziaŭ udzieł u fiestyvali ŭ Čarnahoryi i staŭ łaŭreatam pieršaj stupieni ŭ svajoj uzrostavaj katehoryi.

«Kaściumy my šyli sami, načami vyšyvali. U nas i abutku nie było, bo heta doraha. Tancavali ŭ baletkach. Ja znajšła tut majstrychu z Rasii, jakaja vytkała nam biełaruskija pajasy. Darečy, udzielnicy ansambla nie tolki biełaruski, ale i ŭkrainki dy rasijanki.

Letaś my praviali ŭ Budvie Dzień biełaruskaj kultury, arhanizavali svoj kancert. Paśla vystupleńniaŭ da mianie padyšoŭ adzin z hledačoŭ-biełarusaŭ, spytaŭ: što vam ciapier treba? Kažu, my ŭ baletkach tancujem i nie možam sabie dazvolić kupić abutak. Jon spytaŭ: kolki treba? I daŭ hrošy».

Ci možna atrymać mižnarodnuju abaronu biełarusam u Čarnahoryi

Samaje balučaje pytańnie dla Natalli, jak i dla mnohich inšych biełarusaŭ Čarnahoryi, — lehalizacyja. Natalla aformiła dazvoł na žycharstva, jon vydajecca na hod.

«Ad treciaha DNŽ ja admoviłasia, tamu što źviarnułasia pa mižnarodnuju abaronu.

Letaś, kali ŭ Biełarusi pačalisia pieraśledy za ŭdzieł u Kaardynacyjnaj radzie [Natalla była siabram KS druhoha sklikańnia. — Zaŭv. «Salidarnaści»], u mianie doma ŭ Słucku praviali pieratrus i aryštavali majomaść — učastak ź niedabudavanym domam i kvateru. Śledčy kamitet u adkaz na moj zapyt, na jakoj padstavie heta było zroblena, napisaŭ, što ja prachodžu padazravanaj u ździajśnieńni złačynstvaŭ, praduhledžanych č. 1 art. 357 (zmova ci inšyja dziejańni, učynienyja z metaj zachopu abo ŭtrymańnia dziaržaŭnaj ułady niekanstytucyjnym šlacham) i č. 3 art. 361-1 KK (stvareńnie ekstremisckaha farmavańnia albo ŭdzieł u im). Pa pieršym artykule pakarańnie praduhledžvaje da 12 hadoŭ pazbaŭleńnia voli.

Na pieršym intervju va ŭpraŭleńni pa pytańniach nadańnia prytułku MUS mnie dali zrazumieć, kab ja nie raźličvała na mižnarodnuju abaronu, tamu što ja tut žyła try hady i nie prasiła prytułku.

Mnie skazali, što ja karystałasia svaim pašpartam, značyć, ničoha nie bajałasia, i kali b nie było ŭkaza Łukašenki ab zabaronie vydačy pašpartoŭ za miažoj, i vy mahli padaŭžać svoj pašpart, to vy b i dalej im karystalisia, niahledziačy na ŭsie pieraśledy ŭ vašaj krainie. Značyć, usie vašy strachi nadumanyja — takuju vysnovu zrabili supracoŭniki ŭpraŭleńnia.

Jany ličać, što prytułak ja pavinna była prasić, stupiŭšy na čarnahorskuju ziamlu. Voś tady b moj kiejs surjozna razhladali. Jurysty, jakija pracujuć z suiskalnikami statusu biežanca, patłumačyli mnie, što Čarnahoryja nikomu nie choča davać prytułku».

U krasaviku hetaha hoda, praź dzieviać miesiacaŭ paśla padačy zajavy, Natalla atrymała admovu ŭ nadańni mižnarodnaj abarony. Biełaruska abskardziła rašeńnie ŭ sudzie, ale pakul jaje sprava nie razhladałasia.

«Admova była na dziesiaci staronkach, dzie było raśpisana, jak ja sama prydumała svaje strachi. List Śledčaha kamiteta Biełarusi naohuł u raźlik nie brali. Da mianie jašče było paru admoŭ u pradastaŭleńni prytułku, ja ich čytała — u ich try staronki dakładna jak u maim adkazie. Pišuć, što ŭ Biełarusi ŭsio vydatna, kraina atrymlivaje haz z Rasii, ekanomika na vyšyni, demakratyja ŭ krainie raźvivajecca, spasyłajucca na dakumienty 2016 hoda».

Pa słovach Natalli, paśla ŭkaza, jaki pazbaviŭ biełarusaŭ mahčymaści mianiać pašparty za miažoj, dyjaspara biełarusaŭ Čarnahoryi rabiła roznyja kroki.

«Ja razasłała kala dvuch dziasiatkaŭ listoŭ u roznyja instancyi (miascovyja partyi, ministerstvy, departamienty) z apisańniem situacyi i z prośbaj paspryjać u vyrašeńni našaha pytańnia — lehalizacyi, kab nam davali mižnarodnuju abaronu, jak ukraincam, naprykład. Adkaz ja atrymała tolki ad MZS i MUS: heta nie našy pytańni, źviartajciesia dalej.

U Čarnahoryi mała biełarusaŭ. My šmat čaho nie prosim: nam nie patrebnyja dapamohi ad dziaržavy, my možam usio zrabić sami, zarablać, tolki abaranicie nas, dajcie nam mahčymaść žyć u vašaj krainie lehalna.

Mnohija biełarusy robiać vizy i źjazdžajuć. Ja nie mahu adkryć šenhien. Moj muž pracuje ŭ ES, pryjazdžaje raz u niekalki miesiacaŭ da nas. Jahonaja pracoŭnaja viza nie daje mahčymaści aformić vizy nam».

Pašpart Natalli zakančvajecca ŭ žniŭni hetaha hoda, i jana razhladaje dalejšyja varyjanty dziejańniaŭ.

«Byvaje, adčuvaju ispanski soram. Čamu takoje ŭ našaj krainie adbyvajecca?»

Try hady tamu Natallu spytalisia, ci dumała jana pra toje, što nie vierniecca ŭ Biełaruś.

«Tak. Nie chaciełasia b, kab tak adbyłosia. Miarkuju, što naša viartańnie vielmi nadoŭha adkładziena. Ja adčuvaju, jak byccam dahetul u Biełarusi. Čytaju telehram-kanały, chvareju dušoj za Radzimu i časta płaču, — adkazała jana. —

Napeŭna, mnohija z nas ačarstvieli ad niespraviadlivaści. Ale kali praz kraj pierapluchvajecca tupaść abo žorstkaść… Byvaje, adčuvaju ispanski soram. Čamu takoje ŭ našaj krainie adbyvajecca? Pry hetym razumieju, što ludzi za miažoj nie tak usie adčuvajuć, nie mohuć zrazumieć, što adbyvajecca ŭ krainie.

Pierad tymi, chto źjechaŭ, akramia taho, što balić za Biełaruś i chočacca niešta rabić i niejak dapamahać, jašče staić zadača tut asimilavacca i vyžyć. Tamu što ty niasieš adkaznaść za žyćcio ŭ čužoj krainie i za dziaciej.

Kali ty nie viedaješ movy, u ciabie niama pracy… Čałaviek, jaki mnie dapamahaŭ z afarmleńniem dakumientaŭ, skazaŭ u hrubaj formie: pracy tut niama. Heta było skazana, jak adrezana. Kali chočaš vyžyć — prydumaj sabie pracu tut sama.

Niapraŭda toje, što pakazvaje prapahanda, nibyta my ŭsie płačamsia i chočam nazad abo što my pa lohkaje žyćcio jedziem. Dumaju, što ŭsie, hetak ža, jak i ja, jechali za miažu, vydatna razumiejučy, što nijakaha lohkaha žyćcia tut nie čakaje, tut treba budzie krucicca, što našyja prafiesii, jakija šanavalisia kaliści ŭ našaj krainie i dazvalali nam zarablać, nie zapatrabavanyja za miažoj. Tut usio abnulajecca. Źjechali ź Biełarusi ludzi, jakija dumajuć, jakija mahli krainu padymać i dabroty stvarać».

Ciapier Natalla pryznajecca:

«Z sumam dumaju, što my nieviartancy. Maim dzieciam u Čarnahoryi dobra. Hory, mora — jany inšyja piejzažy ŭžo nie chočuć bačyć. Kažuć, my ŭ Biełaruś u hości budziem pryjazdžać, a žyć tut».

• 0
• 1
• 2
• 3
• 0
• 9
• 0
• 2