У Другой Сусветнай вайне цэлы шэраг беларускіх нацыяналістаў-незалежнікаў пайшлі амаль у прамым сэнсе на ўгоду з д’яблам і спрабавалі выкарыстаць нямецкіх нацыстаў у інтарэсах незалежнасці Беларусі. Як нам ставіцца да іх?
У нейкім узважаным уласнабеларускім падыходзе да гісторыі Другой Сусветнай вайны, які нам яшчэ належыць доўга выпрацоўваць, адзіным адназначным можа быць толькі тое, што да многіх яе
самай неадназначнай рэччу ў Другой Сусветнай вайне застаецца стаўленне да тых, каго прынята называць пронямецкімі калабарантамі,у шэрагах якіх апынулася значная частка беларускай нацыянальнай эліты, што засталася пад акупацыяй.
Для лукашэнкаўскай і савецкай прапаганды было і ёсць вельмі выгодна і проста ставіць знак роўнасці паміж тымі, хто жыў пад акупацыяй, і калабарантамі. Паміж калабарантамі і нацыстамі.Паміж
Усё дзеля таго, каб пазбягаць параўнання самога савецкага сацыялістычнага таталітарызму з яго малодшым братам — таталітарызмам гітлераўскім.Каб пазбягаць знака роўнасці паміж ахвярамі нацызма (сярод якіх саветы і лукашысты так па-«антыфашысцку» не любяць акцэнтаваць увагу на габрэях) і ахвярамі камунізма.
Усё, каб, зрэшты, не дазволіць нам задумацца аб тым, што Беларусь не была паўнавартасным ваюючым бокам у Другой сусветнай вайне. Што, мабыць, азначае, што паняцце «калабарацыі» тычыцца як супрацоўніцтва з нацыстамі, так і супрацоўніцтва з саветамі.
Ва ўмовах панічнага адступлення Чырвонай арміі ў чэрвені 1941 года нацысты захапілі Беларусь амаль без баёў. Пазаўчорашнія заходнебеларускія сепаратысты, якія яшчэ два гады раней віталі ўз’яднанне Заходняй Беларусі з БССР і хто ацалеў пасля рэпрэсій 39–41 гг., цяпер ужо з надзеяй сустракалі немцаў. Зноў пройдзе пара гадоў, і ілюзіі многіх з іх знікнуць гэтаксама, як перад гэтым зніклі магчымыя ілюзіі датычна Беларусі, уз’яднанай у складзе СССР.
У 1995 годзе Лукашэнка ўсталяваў святкаванне дня незалежнасці Беларусі на дзень, які лічыцца (хаця не з’яўляецца) днём вызвалення Беларусі Чырвонай арміяй ад гітлераўскіх акупантаў. Сумная іронія нават не ў тым, што Беларусь мае ажно тры іншых дні, якія можна лічыць сапраўднымі Днямі незалежнасці замест гэтага (25 сакавіка, 27 ліпеня і 25 жніўня).
Рэч у тым, што
ў Другой сусветнай вайне пераважная большасць людзей, якія выступалі за дзяржаўны суверэнітэт Беларусі, не ваявалі ў Чырвонай арміі.
Нельга забывацца, што па савецкіх мерках і расстраляны нацыстамі Вінцэнт Гадлеўскі, і школьны інспектар Барыс Кіт былі «калабарантамі» толькі за тое, што не падпарадкоўваліся загадам НКВДшнага савецкага партызанскага камандвання.
Але трэба і прызнаваць, што цэлы шэраг беларускіх
Сапраўдных нацыстаў сярод гэтых эсэраў і сацдэмаў было вельмі мала — было шмат понцкіх пілатаў, якія маючы на думцы нейкія нават добрыя рэчы рабіліся несупраціўнікамі гвалту і злу.Сюжэт, дастойны пяра Васіля Быкава.
У сваю чаргу і нацысты спрабавалі выкарыстаць (а хутчэй — проста былі вымушаныя мірыцца з актыўнасцю і ўплывам) беларускіх нацыяналістаў.
Каму каго атрымалася ў выніку выкарыстаць? Нацыстаў больш няма, а беларускія незалежнікі праз 45 гадоў пасля заканчэння Другой сусветнай усё ж дамагліся стварэння суверэннай беларускай дзяржавы,з чым нічога не могуць зрабіць нават такія выразныя апаненты ідэі беларускай незалежнасці, як прэзідэнт Лукашэнка. Вайна прынамсі дазволіла некалькім тысячам прадстаўнікоў беларускай грамадскай эліты вырвацца з СССР і ў эміграцыі стварыць бачанне незалежнай і дэмакратычнай Беларусі, забяспечыць гэтае бачанне ідэйным грунтам, сотнямі кніг і артыкулаў, многія з якіх дагэтуль чакаюць свайго даследчыка. Гэтыя людзі забяспечылі «свежай кроўю» Раду БНР у якасці беларускай лабісцкай сілы на Захадзе, у выніку чаго кіраўніцтва Заходняга блоку было падрыхтавана да прызнання незалежнасці Беларусі ў 1991 г.
Але што нам цяпер думаць пра іх?
І што нам заўтра думаць, напрыклад, пра тых нашых сучаснікаў з апазіцыйнай супольнасці, якія (адкрыта ці не) займаюцца калабарацыяй з Лукашэнкам— бо, скажам, стаміліся ад барацьбы і жадаюць дапамагчы сваёй краіне нават пры гэтым дапамагаючы яе тырану?
Пытанні, на якія не можа быць адназначнага адказу.
Цяпер чытаюць
Новым спікерам Каардынацыйнай рады, хутчэй за ўсё, стане Арцём Брухан5
Каментары