Trasianku ŭzakoniać? Vulicy «Straicielaŭ» i «Žaleznadarožnaja» mohuć źjavicca ŭ Biełarusi

U Biełarusi płanujuć unieści źmieny adrazu ŭ dva zakony. Hetyja źmieny dazvolać davać nazvy hieahrafičnym abjektam nie vyklučna na biełaruskaj movie, jak heta adbyvajecca ciapier, ale i na ruskaj.

Ruskamoŭnyja nazvy zakanadaŭcy prapanujuć tranślitaravać na biełaruskuju movu. U vypadku pryniaćcia źmien, u Biełarusi mohuć masava źjavicca vulicy «Straicielaŭ», «Žaleznadarožnaja» i inšyja najmieńni ŭ najlepšych tradycyjach trasianki. Śpiecyjalisty ŭpeŭnienyja: pryniaćcie prajekta źmianieńniaŭ moža pryvieści da źniščeńnia nacyjanalnaj tapanimiki i sparadzić «katastrafičnuju situacyju».

Kali zvyčajny čałaviek kinie vokam na źmieny, jakija źbirajucca ŭnieści ŭ zakanadaŭstva, jon navat nie zrazumieje, nakolki moža pamianiacca situacyja ŭ biełaruskaj tapanimicy ad niekalkich, zdavałasia b, małaznačnych prapanoŭ. Adnak śpiecyjalistam pa tapanimicy vidavočna — situacyja źmienicca «katastrafična».

Tak, artykuł 17 Zakona «Ab nazvach hieahrafičnych abjektaŭ» prapanujecca zapisać tak: «U Respublicy Biełaruś najmieńni hieahrafičnym abjektam prysvojvajucca na biełaruskaj movie, ź jakoj sposabam tranślitaracyi pieradajucca na ruskuju movu, abo na ruskaj movie, ź jakoj sposabam tranślitaracyi pieradajucca na biełaruskuju movu»*.

Artykuł 35 raździeła 5 Zakona «Ab movach u Respublicy Biełaruś» prapanujecca zapisać tak: «U Respublicy Biełaruś taponimy (najmieńni nasielenych punktaŭ, administracyjna-terytaryjalnych adzinak, vulic, płoščaŭ, rek i h.d.) dajucca na biełaruskaj movie, ź jakoj sposabam tranślitaracyi pieradajucca na ruskuju movu, abo na ruskaj movie, ź jakoj sposabam tranślitaracyi pieradajucca na biełaruskuju movu».

* Tłustym šryftam vydzielenyja novaŭviadzieńni, jakich varta čakać.

Źmieny ŭ zakanadaŭstva ŭnosiacca pa daručeńni Savieta ministraŭ Biełarusi. Ciapier prajekt źmianieńniaŭ u Zakon «Ab nazvach hieahrafičnych abjektaŭ» znachodzicca ŭ Dziaržkamitecie pa majomaści.

U minułym hodzie sproba ŭnieści źmieny ŭ zakanadaŭstva ŭžo rabiłasia. Tady prapanavali varyjant naŭprostaha pierakładu biełaruskich taponimaŭ na ruskuju movu. Prafiesar Valancina Lemciuhova na staronkach «Našaj Nivy» arhumientavana daviała, čamu takoha rabić kateharyčna nielha. Tady Respublikanskaja tapanimičnaja kamisija pry Saviecie Ministraŭ poŭnym składam prahałasavała suprać pramoha pierakładu taponimaŭ na ruskuju movu.

Ciapierašni varyjant źmianieńniaŭ — bolš chitry i navat bolš niebiaśpiečny dla nacyjanalnych taponimaŭ.

Čamu — tłumačać śpiecyjalisty. Voś jak prakamientavaŭ Tut.by mahčymyja źmieny staršynia Respublikanskaj tapanimičnaj kamisii pry NAN Biełarusi Ihar Kapyłoŭ:

— Taponimy — heta historyka-kulturnyja pomniki, jakija dajšli dy nas praz stahodździ i pa jakich možna vyvučać i našu sacyjalna-ekanamičnuju historyju, i śvietapohlad naroda, i falkłor, i movu — absalutna ŭsio. Niahledziačy na niespryjalnyja abstaviny, praz stahodździ dy nas dajšła nacyjanalnaja tapanimija. Skažalisia našy taponimy i ŭ kancylaryi Rasijskaj Impieryi, i ŭ kancylaryi Rečy Paspalitaj, ale asnova nacyjanalnaja zachavałasia. Heta — skarb. Što adbudziecca, kali budzie pryniaty zakon u takim vyhladzie, artykuł 17? Z adnaho boku, heta vyhladaje vielmi demakratyčna, pakolki pakidajecca vybar, na jakoj movie nazyvać abjekty, a z druhoha — budziem hladzieć praŭdzie ŭ vočy: nazvy buduć prymacca ŭ asnoŭnym na ruskaj movie i tranślitavacca na biełaruskuju. Da čaho heta pryviadzie? Da źniščeńnia nacyjanalnaj tapanimii. I heta budzie prosta katastrafičnaja situacyja». 

Nazyvańnie hieahrafičnych abjektaŭ pa-rusku, a potym tranślitaracyja na biełaruskuju movu sparodzić mnostva nieparazumieńniaŭ i vialikuju błytaninu.

Padobnaja situacyja nazirałasia doŭhija hady paśla savieckaha času, da pryniaćcia dziejučaha zakona ŭ 2010 hodzie.

Pryviadziom prykłady.

Taponim Otradnoje — nazva, pryniataja na ruskaj movie. Kali zapisać hetu nazvu pa pryncypie tranślitaracyi na biełaruskuju movu, to źmienicca značeńnie — paŭstanie taponim Atradnaje, byccam havorka idzie pra ŭzbrojenaje farmiravańnie.

Kali pieravieści - Uciešlivaje, Radasnaje, Viasiołaje — sens taponima pieradasca taksama nie zusim dakładna. Siarod prykładaŭ pryvodzić Ihar Kapyłoŭ i taki: jak pieradać u biełaruskaj transkrypcyi nazvu vulicy Adradžeńnia? A jak mocna źmienicca sens nazvy vulicy Allejnaja (ad ruskaha słova alleja), kali jaho zapisać u biełaruskaj transkrypcyi?

Niepradumanyja źmieny ŭ zakanadaŭstvie mohuć pryvieści da taho, što kamuści pryjdziecca žyć na vulicy sa značeńniem «alejnaja».

Ihar Kapyłoŭ nie razumieje, chto moža nastyrna, u druhi raz, inicyjavać źmieny ŭ zakon.

— Inicyjatar, napeŭna, nie viedaje śpiecyfiki tapanimičnaj, ci jon prosta nie patryjot Biełarusi.

Staršynia tapanimičnaj kamisii pry NAN nahadvaje, što ciapierašni Zakon «Ab nazvach hieahrafičnych abjektaŭ» byŭ pryniaty nie tak daŭno, tolki ŭ 2010 hodzie. Paśla surjoznaj aprabacyi, paśla ŭzhadnieńniaŭ z Akademijaj navuk i mnostvam inšych ministerstvaŭ.

- Zakon užo pracuje čaćviorty hod, i na praciahu hetaha termina adpaviednyja słužby kamiteta pa majomaści, u pryvatnaści, dziaržaŭny kartahrafičny hieacentr, pracavali ź miascovymi orhanami ŭłady, kab pryvieści tapanimiju ŭ adpaviednaść z zakonam. Była praviedziena vialikaja rabota pa ŭparadkavańni biełaruskaj tapanimii, na heta

byli vydatkavany značnyja srodki, i miascovyja orhany zatracili šmat sił i materyjalnych vydatkaŭ. I znoŭ treba mianiać zakon i ŭsio pierarablać? Ci my takija bahatyja, ja nie razumieju?

Isnujučy sposab najmieńnia abjektaŭ zychodziačy z nacyjanalnaj tapanimiki adpaviadaje mižnarodnym patrabavańniam.

- Dapuścim, što niechta ź biełaruskaj budzie pieradavać, a niechta z ruskaj?

Budzie parušacca sistema i budzie błytanina jašče bolšaja. Mnie chaciełasia b, kab była vysłuchana dumka śpiecyjalistaŭ, pierš čym budzie pryniaty hety zakon. 

Jašče ŭźnikaje prablema pieradačy na łacinku. A heta ž taksama jość užo dakumient, pryniaty na ŭzroźni Arhanizacyi Abjadnanych Nacyj, i łacinka raspracavana ŭ adnosinach pieradačy ź biełaruskaj movy na łacinku. Pieradača z ruskaj movy na łacinku? Ja nie viedaju, jaki heta narmatyŭny dakumient, ci jaki novy raspracoŭvać, ci brać za asnovu rasijski, a ŭ ich tam piać varyjantaŭ łacinki. Hety vuzielčyk daje šmat prablemnych viektaraŭ adrazu. 

Namieśnik staršyni HA «Tavarystva biełaruskaj movy imia Franciška Skaryny» Alena Anisim da abureńnia kalehi dałučajecca:

— Tapanimija, jak i mova i kultura, źjaŭlajecca składovaj častkaj niemateryjalnaj kulturnaj spadčyny. Toje, što adbyvajecca ŭ nas, vypadaje jak ź mižnarodnaha punktu pohladu, tak i z tradycyj raźvićcia krain i škodzić intaresam našaj dziaržavy.

Pavodle infarmacyi TUT.BY,

inicyjatyva źmianieńniaŭ u zakanadaŭstva ab naźvie hieahrafičnych abjektaŭ moža iści ad Minskaha haradskoha vykanaŭčaha kamiteta.

Darečy, u minułym hodzie na staronkach «Našaj Nivy» byŭ apublikavany adkryty list prafiesara Valanciny Lemciuhovaj da namieśnika staršyni Minharvykankama Ihara Karpienki, jaki nie raz vykazvaŭ svajo admoŭnaje staŭleńnie da biełaruskaj łacinki i prapanoŭvaŭ pierakładać nazvy stancyj minskaha mietrapalitena na ruskuju movu.

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0