Vačyma pryjezžaha: dzie ŭ Biełarusi hałoŭny biesparadak
Pry ŭsioj chvalonaj biełaruskaj lubovi da paradku, z vykarystańniem dziaržaŭnych movaŭ u Biełarusi panuje sucelny bardak
Biełarusaŭ postsavieckija susiedzi šanujuć za luboŭ da paradku. Niešta ŭ hetym, moža, i jość — i navat sami biełarusy pačali apošnim časam pra heta zadumvacca i chto svaim hetym «ordnunham» kičycca, chto tradycyjna dla biełarusaŭ ź jaho nahody kampleksuje.
Jość hetaja luboŭ ci nie, ale jość adna sfera, u jakoj paradku niama navat blizka i dzie panuje sucelnaja zamiašanaja na abyjakavaści i drennym huście anarchija.
Hetaja sfera — publičnaje vykarystańnie dziaržaŭnych movaŭ, jakich u Biełarusi dźvie (u što, viadoma, byvaje składana pavieryć).
U mienskim aeraporcie hukavyja abviestki robiacca pa-rasiejsku, pa-anhielsku j pa-biełarusku, ale ź vizualnaj kamunikacyi na dziaržaŭnaj biełaruskaj movie — tolki «Biełsajuzdruk» i pryvatny šapik z kvietkami. I vialiki nadpis «MINSK» na dachu terminału. Usio astatniaje, ad ukazalnikaŭ da roznych instrukcyj, — vyklučna pa-rasiejsku i pa-anhielsku.
Ź mienskim čyhunačnym vakzałam — naadvarot: nadpisy na šyldach i ŭkazalnikach dublujucca na anhielskaj i na biełaruskaj movach.
Pryčyna, napeŭna, prosta ŭ tym, što vakzalnaje načalstva vyrašyła tak, a aerapartovaje — hetak.
A ŭ vyniku — biesparadak.
Nazvy kramaŭ na mienskich vulicach ci spažyvieckaja infarmacyja na tavarach — u 90% tolki na rasiejskaj movie. Ale nazvy vulic na šyldach — pa-biełarusku.
U mienskim metro na adnoj schiemie nazvy stancyj napisanyja pa-biełarusku, a vytrymki z praviłaŭ — užo pa-rasiejsku. Hałasavyja abviestki stancyj hučać pa-biełarusku, a voś papiaredžańni pra patencyjnyja niebiaśpieki — raptam tym ža hołasam pa-rasiejsku.
Sucelny, poŭny bardak.
Chacia, haniebnaja lohika ŭsio ž prasočvajecca: tam, dzie tyčycca surjoznych rečaŭ (biaśpieki, hrošaj), tam u Biełarusi dakładna nie da biełaruskaj movy.
Tysiaču razoŭ było skazana:
u inšych krainach, dzie jość dźvie i bolej dziaržaŭnych movaŭ, usia biez vyklučeńnia publičnaja infarmacyja dastupnaja na ŭsich hetych movach.
Švajcaryja, Kanada, Belhija, Katalonija ŭ Hišpanii. Navat u Kazachstanie, dzie rasiejskaja mova maje prykładna taki ž status, jaki jana mieła ŭ Biełarusi da sprečnaha «referendumu» 1995 h., jana maje važniejšy status, čym biełaruskaja ŭ ciapierašniaj Biełarusi.
I tolki ŭ Biełarusi z movami takaja hańba.
Padobnaje, darečy, i z łacinkaj.
Pa zakonu biełaruskija hieahrafičnyja nazvy na ŭsich zamiežnych movach, što vykarystoŭvajuć łacinski alfabet, treba pisać tolki ŭ adzin sposab: pavodle aficyjnaj, zaćvierdžanaj niekalkimi ministerstvami i profilnymi dziaržaŭnymi kamitetami «Instrukcyi pa tranślitaracyi hieahrafičnych nazvaŭ Respubliki Biełaruś litarami łacinskaha alfabetu».
Mienavita zhodna z hetym aficyjnym standartam pišucca stancyi metro i nazvy vulicaŭ u Miensku. Ale varta tolki zaleźci ŭ biełaruski internet, i tut my na aficyjnych sajtach (!) haradoŭ i rajonaŭ, na sajtach dziaržaŭnych (!) zamiežnamoŭnych ŚMI amal paŭsiul bačym niejkija niezrazumiełyja słovy zamiest pradpisanych zakonam Hrodna, Viciebsk ci Mahiliou.
Hety stan rečaŭ pakidaje vielmi drennaje ŭražańnie ŭ zamiežnikaŭ i jak ništo demanstruje, nakolki biełarusy nie pavažajuć samich siabie i svaju ŭłasnuju movu — movu, jakoj bolš ni ŭ kaho niama.
U sioletni pryjezd u Biełaruś ja navat naŭmyśnie, nasupierak 15-hadovaj zvyčcy, vyrašyŭ karystacca ŭ kamunikavańni z aficyjantami j pradaŭcami rasiejskaju movaju.
U vyniku ŭ mianie časam było adčuvańnie taho, što ja nikudy nie vyjazdžaŭ z Rasiei.
Prysutnaść biełaruskaj movy na vulicach Miensku — prykładna jak prysutnaść ekzatyčnaj movy komi na vulicach zrusifikavanaha Syktyŭkaru i, zdajecca, mienšaje, čym prysutnaść tatarskaj movy na vulicach Kazani.
U nievialikaj zachodniebiełaruskaj Biarozie-Kartuskaj, dzie ja časam byvaju, sytuacyja jašče horšaja.
Ja zaraz skažu kramolnuju reč, ale ja nia suprać, kab šyldy z nazvami vulic ci nazvy stancyj na schiemie mienskaj padziemki byli na dźviuch movach: biełaruskaj i rasiejskaj. Ale kab pry hetym usie biełaruskija restarany byli abaviazanyja mieć dźviuchmoŭnaje meniu, na ŭsich tavarach prysutničała paŭnavartasnaja biełaruskamoŭnaja markiroŭka, a mabilny aperatar pry žadańni klijenta moh by dać dla zapaŭnieńnia damovu na biełaruskaj, a nia tolki rasiejskaj, movie.
Ničoha składanaha ŭ tym, kab uvieści takoje praviła, nie było b: dastatkova prosta zrabić doŭhi pierachodny peryjad, skažam, u dva ci try hady.
Šyldy na vulicach i ŭpakoŭka tavaraŭ usio roŭna abnaŭlajucca, meniu ci praviły pažarnaj biaśpieki ŭsio roŭna drukujucca nanoŭ, tak što dadatkovych vydatkaŭ było b niašmat.
Ale samapavaha — jana hetaha ŭ lubym vypadku była b vartaja.
Kamientary